Διάλογος, που έρχεται ως συνέχεια των Νόμων,με θέμα την παιδεία των ανώτατων αρχόντων,γνωστός και ως Φιλόσοφος ή Νυκτερινό Συμβούλιο.Δραματικό πλαίσιο
Όπως και στους Νόμους , ένας ανώνυμος Αθηναίος (ο πρωταγωνιστής), ο Κλεινίας από την Κρήτη και ο Μέγιλλος από τη Σπάρτη συζητούν για τη νομοθεσία της Μαγνησίας, της νέας πόλης που πρόκειται να ιδρυθεί στην Κρήτη.
Γνησιότητακαι χρόνος συγγραφής
Το ζήτημα της γνησιότητας της Επινομίδος έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό στους μελετητές των πλατωνικών έργων. Για παράδειγμαοHarward, ο Taylor και ο Novotný υποστηρίζουν την αυθεντικότητά της, ενώ στην άλλη πλευρά βρίσκεται ο Tarán, που θεωρεί πολύ πιθανό να γράφτηκε από τον Φίλιππο τον Οπούντιο . Στην εν λόγω διαμάχη κομβική θέση έχει η ερμηνεία της μαρτυρίας του Διογένη Λαερτίου : ἔνιοί τε φασὶν ὅτι Φίλιππος ὁ Ὀπούντιος τοὺς Νόμους αὐτοῦ μετέγραψεν ὄντας ἐν κηρῷ. τούτου δὲ καὶ Ἐπινομίδα φασὶν εἶναι (III,37,7-9). Πάντως, ηστυλομετρική ανάλυση του Ledger υποστηρίζει την αυθεντικότητα της Επινομίδος, καθώς τη συσχετίζει με τους Νόμους. Το ίδιο πρεσβεύει και ο Altman, που τάσσεται υπέρ της οργανικής σύνδεσής της με το μεγαλύτερο έργο του Πλάτωνος. Αν η Επινομίς είναι γνήσιο πλατωνικό έργο,τότε γράφτηκε, όπως και οι Νόμοι, μετά το 360 π.Χ., στην αντίθετη περίπτωση η συγγραφή της μπορεί να πιθανότατα να οριοθετηθεί σε κάποιο διάστημα αμέσως μετά τον θάνατο του Πλάτωνος (347 π.Χ).
α)Η επιστήμη των αριθμών είναι η σημαντικότερη όλων
Υπάρχει μία επιστήμη, που κάνει τον άνθρωπο πραγματικά σοφό και ενάρετο πολίτη, ικανό δηλαδή να άρχει και να άρχεται με βάση τη δικαιοσύνη (976c7-d5). πρόκειται για την επιστήμη των αριθμών, της οποίας η θεϊκή προέλευση είναι προφανής (976e1-4), αφού είναι ο ουρανός με τις περιφορές του που τη διδάσκει (977a2-b8). Χωρίς τη γνώση του αριθμού ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να μεταδώσει με ακρίβεια στους άλλους όσα συλλαμβάνειμε τιςαισθήσεις του ή θυμάται (977c4-7). Με την απουσία του αριθμού προκύπτει η αταξία και κάθε κακό εν γένει, είναι λοιπόν εύλογο ο άνθρωπος που δεν έχει γνώση της δύναμης του αριθμούνα απέχει από την ευδαιμονία (978a1-978b2).
«Αν δεν μάθει ποτέ κανείς το δίκαιο, το καλό, το ωραίο και όλα τα παρόμοια, αποκτώντας μια ορθή γνώμη [που θα προκύψει, εννοείται, από τη σύλληψη της αξίας του αριθμού (978b1-2)], δεν θα τα απαριθμήσει ούτε για να πείσει τον εαυτό του ούτε και κάποιον άλλον γενικότερα» (978b3-6).
β) Τα ουράνια σώματα φέρουν θεϊκές ψυχές
Τα είδη των ζωντανών όντων διαιρούνται σε πέντε κατηγορίες, που αντιστοιχούν στη φωτιά, το νερό, τον αέρα, τη γη και τον αιθέρα. Τα χερσαία, στα οποία ανήκει ο άνθρωπος, συνίστανται κυρίως από γη, ενώ τα ουράνια σώματα συνίστανται κυρίως από φωτιά. Αν συγκρίνει κανείς τις κινήσεις τους, στα χερσαία επικρατεί η αταξία, ενώ στα ουράνια η απόλυτη τάξη (981c5-982a7). Κι εφόσον για να λέγεται ένα όν ‘ζωντανό’, προϋποτίθεται η σύζευξη του σώματος και της ψυχής, ώστε το σώμα να μορφοποιηθεί από την ψυχή (981a7-9, 981b5-c2), η ανωτερότητα της ψυχής των ουράνιων σωμάτων είναι προφανής: ἄρχουσα γὰρ ἀλλ' οὐκ ἀρχομένη νομοθετεῖ (982b6-7).
«Όταν η ψυχή αποφασίζει το άριστο σύμφωνα με τις επιταγές του άριστου νου, τότε πράγματι προκύπτει, χωρίς καμία μεταστροφή, αυτό που ο νους προάγει ως τέλειο» (982b7-c2), γιατί «είναι στη φύση των αστεριών […] να διαγράφουν με τον χορό τους την ωραιότερη και μεγαλοπρεπέστερη πορεία, εξασφαλίζοντας σε όλα τα ζωντανά όντα αυτό που έχουν ανάγκη» (982e3-6).
Εναπόκειται λοιπόν στον άνθρωπο, αντιλαμβανόμενος τη δυνατότητά του να πραγματοποιεί, όπως τα αστέρια, τις καλύτερες επιλογές, να παραδεχθεί ότι μια θεϊκή ψυχή βρίσκεται εντός τους (982d3-e3).
γ) Η ανώτερη γνώση είναι ηπορεία προς την ενότητα
Η επιστήμη των αριθμών είναι η βάση για την αποκάλυψη της ενότητας.Αφού πρώτα πεισθεί κανείς (μέσω της διδασκαλίας) για την επίδραση του περιττού και άρτιου αριθμού στη φύση των όντων, μπορεί να συλλάβει, πρώτα στο γεωμετρικό και ύστερα στο στερεομετρικό πλαίσιο,το πώς εξομοιώνονταιοι φύσει ανόμοιοι αριθμοί. Έπειτα μπορεί να προβεί στον συσχετισμό των μεγεθών: να ανακαλύψει δηλαδή ότι μήκος, επιφάνεια και όγκος στηρίζονται σε μία δυναμική αναλογία, την 2:1 (990c5-991b4). Η εφαρμογή των παραπάνω αρχών στο πλαίσιο της αστρονομίας οδηγεί σε μια πολύ κρίσιμη κατάκτηση: στη γνώση της συνοχής των πάντων μέσω ενός φυσικού δεσμού (991d8-992a3). Γι’ αυτό η αστρονομία θεωρείται η οδός για την ευσέβεια (989e1-990b2), την ανώτερη αρετή (989b1-2), το προνόμιο των λίγων και εκλεκτών μελών του νυκτερινού συμβουλίου (989d2-4, 992c6-e1). θα τολμούσε κανείς να πει ότι οι γνώσεις της εγγυώνται την μετά θάνατον ευδαίμονα συνέχεια, την πορεία προς το Ένα.
«[Ο κάτοχος αυτών των γνώσεων] όντας ήδη νεκρός, δεν θα μετέχει πλέον, όπως τώρα, σε πολλές αισθήσεις, αλλά με μία μόνο μοίρα κι έχοντας γίνει ένα, ενώ ήταν πολλά, θα καταστεί ευδαίμων, σοφότατος και μακάριος» (992b4-8).
Συγγραφέας: Ηλίας Γεωργούλας
http://n1.intelibility.com/
- Novotný, F. ed. Platonis Epinomis commentar iisillustrate. Πράγα, 1960.
- Tarán, L. Academica: Plato, Philip of Opus, and the pseudo-Platonic Epinomis. Φιλαδέλφεια, 1975.
- Taylor, A.E. Plato and the authorship of the 'Epinomis'. Νέα Υόρκη, 1929.
- Klibansky, R., Calogero, G., Lloyd, A.C., Taylor, A.E. Plato. Philebus and Epinomis. Νέα Υόρκη, 1956.
- Ledger, G.R. Re-counting Plato: A Computer Analysis of Plato's Style. Οξφόρδη, 1989.
- Harward, J. The Epinomis of Plato. Οξφόρδη, 1928.
- Altman, W.H.F. "Why Plato wrote Epinomis: Leonardo Tarán and the Thirteenth Book of Plato’s Laws." Polis 29 (2012)
