Ευνοϊκή πρωταρχική θεότητα
Ο Νηρέας, γιος του Πόντου και της Γαίας, ήταν ο πρώτος θαλάσσιος θεός, καθιερωμένος πολύ πριν από τον κατεξοχήν θεό της Θάλασσας, Ποσειδώνα και, όπως και οι περισσότεροι θαλάσσιοι δαίμονες, κατείχε τη δυνατότητα να μεταμορφώνεται κατά βούληση, ενώ συχνά παρουσιάζεται ως ο καλυμμένος με φύκια γέροντας της θάλασσας. Άλλες φορές απεικονίζεται ως άνδρας με μορφή ψαριού (κάτι σαν αρσενική γοργόνα), άλλοτε όμως από το σώμα του ξεπροβάλλει ένας τράγος ή φίδι. Σε φίδι είχε μεταμορφωθεί όταν πάλευε με τον Ηρακλή, ο ήρωας όμως τον έδεσε, όπως τον είχαν συμβουλέψει οι θεές της Τύχης και έτσι τον ανάγκασε να απαντήσει σε όλες του τις ερωτήσεις. Εδώ να αναφέρουμε ότι πρόκειται για την πρώτη θαλάσσια θεότητα (μαζί με τον Ωκεανό), τουλάχιστον μια γενιά μεγαλύτερος από τον Ποσειδώνα. Στην αστρονομία, Νηρέας είναι ένας από τους δορυφόρους του Ποσειδώνα, καθώς και ο αστεροειδής αρ. 4660.
Ο Νηρέας φημιζόταν επίσης για τις προφητικές του ικανότητες· όταν συνάντησε τον Πάρη, του προφήτεψε την πτώση της Τροίας, ενώ επίσης προείπε το ένδοξο πεπρωμένο του Ηρακλή στους Αργοναύτες, με τη βοήθεια του Γλαύκου, που ερμήνευσε τα λόγια του σ' αυτούς. Καλοσυνάτος και καλοπροαίρετος, ο πρώτος γιος του Πόντου και της Γαίας, ήταν γνωστός για τη δικαιοσύνη, την προθυμία και τη φιλαλήθειά του· πάντα αφανής και σε ταπεινούς ρόλους, δε δίσταζε να βοηθήσει όποιον είχε ανάγκη: ανάθρεψε την Αφροδίτη στην κατοικία του, ενώ ευεργέτησε τον Πηλέα - που του χάρισε το φάρμακο για να νικήσει την πείνα - και, φυσικά, τον ηρωικό ημίθεο Ηρακλή, βγάζοντάς τον από τη δύσκολη θέση, όταν του έδωσε το κύπελλο του Ήλιου για να περάσει μ' αυτόν τον Ωκεανό. Ακόμη, του έδειξε το δρόμο για να φτάσει μέχρι τον κήπο των Εσπερίδων. Ο αγαθοποιός Νηρέας ζευγάρωσε με τη Δωρίδα, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύδας (μια από τις 3.000 Ωκεανίδες), και μαζί της απέκτησε 50 κόρες, τις Νηρηίδες (επιποντίδες μύμφαι ή Εραγίδες), πανέμορφες νύμφες της θάλασσας που έμεναν μαζί με τον Νηρέα, που προστάτευαν τα πέλαγα και τους θαλασσινούς και ζούσαν μέσα στις θαλασσοσπηλιές. βοηθώντας τους και λαμβάνοντας διάφορες μορφές.
Τόσο περήφανες για την ομορφιά του ήταν που, όταν η Κασσιόπη, γυναίκα του Κηφέα, περηφανεύτηκε ότι ήταν πιο όμορφη και απ’ αυτές, αμφισβητώντας το έκπαγλο κάλλος τους, αυτές ζήτησαν από το θεό της θάλασσας, Ποσειδώνα, να τιμωρήσει σκληρά την πόλη του Κηφέα, καταστρέφοντάς την. Εδώ φαίνεται η απλοϊκότητα των αρχαίων Ελλήνων, που απέδιδαν τυχόν φυσικές καταστροφές στους θεούς τους. Όταν απλωνόταν η γαλήνη στη θάλασσα έβγαιναν στις ακτές, ανάλαφρες και αέρινες, στρώνοντας χορό. Ζούσαν στο βυθό της θάλασσας, παρέα με τον πατέρα τους, γεμάτες δροσιά και χάρη, ομορφιά και καλοσύνη· δουλεία τους ήταν να φουρτουνιάζουν και να γαληνεύουν τη θάλασσα, προσφέροντας, ταυτόχρονα, βοήθεια σε κάθε ναυτικό που τη χρειαζόταν. Τους άρεσε να παίζουν καθισμένες πάνω στις αφρισμένες χαίτες των κυμάτων ή πάνω στους βράχους για να στεγνώσουν τα πυκνά, σγουρά, γεμάτα πράσινες ανταύγειες και μήκους μέχρι τα πόδια τους μαλλιά τους.
Περήφανες και χαρούμενες για την αθανασία τους και την ωραιότητά τους, συνόδευαν συχνά τα αμάξια των θαλασσινών θεών.
Τα ονόματά των 50 Νηρηίδων ήταν: Αγαύη, Ακταία, Αλία, Αλιμήδη, Αμφιτρίτη, Αυτονόη, Γαλάτεια, Γαλήνη, Γλαυκή, Γλαυκονόμη, Δυναμήνη, Δωρίδα, Δωτώ, Ερατώ, Ευαγόρη, Ευάρνη, Ευδώρη, Ευκράτη, Ευλιμένη, Ευνίκη, Ευπόμπη, Ηιόνη, Θεμιστώ, Θέτις, Θόη, Ιπποθόη, Ιππονόη, Κυματολήγη, Κυμοδόκη, Κυμοθόη, Κυμώ, Λαομέδεια, Λειαγόρη, Λυσιάνασσα, Μελίτη, Μενίππη, Νημερτής, Νησαία, Νησώ, Πανόπη, Παντοπορεία, Πασιθέα, Πολυνόη, Προνόη, Πρωτομέδεια, Πρωτώ, Σαώ, Σπειώ, Φέρουσα και Ψαμάνθη. Ευχαριστώ τον φίλο Δημήτρη Γ.για την βοήθειά του
