Ὁ Ἀπόλλων Σαυροκτόνος, 350-275 π.Χ., ποὺ ἀποδίδεται στὸν Πραξιτέλη. Μπροῦτζος, χαλκὸς καὶ ψηφιδωτὴ πέτρα. Διαστάσεις 150,00 x 50,30 x 66,80 ἐκ.
Ὁ χάλκινος Ἀπόλλων εἶναι τὸ ἔκθεμα στὸ ὁποῖο ἐστιάζει τὸ 2013, τὸ Μουσεῖο τοῦ Κλίβελαντ. Ἡ ἔκθεση θὰ διαρκέσῃ ἀπὸ τὶς 30 Σεπτεμβρίου 2013, ἔως καὶ τὶς 5 Ἰανουαρίου τοῦ 2014, ὅπως διαβάζουμε στὴν ἀνοιχτὴ πρόσκληση τῆς ἱστοσελίδος του. clevelandart.org/events/exhibitions/focus-apollo
«Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Πραξιτέλης ἦταν περισσότερο γνωστὸς γιὰ τὰ μαρμάρινα γλυπτά του, δημιούργησε πολὺ ὄμορφα ἔργα καὶ σὲ χαλκό . Ἒφτιαξε ἕναν νεανικὸ Ἀπόλλωνα ποὺ ὀνομάστηκε Σαυροκτόνος , νὰ ἐνεδρεύῃ μία ὑφέρπουσα σαύρα, μὲ ἓνα βέλος». -Πλίνιος ὁ Πρεσβύτερος, βιβλίο Φυσικῆς Ἱστορίας, 34.69ff, 1ος αἰῶνας μ.Χ.
Τὸ χάλκινο ἄγαλμα τοῦ Ἀπόλλωνα, ἴσως εἶναι τὸ ἄγαλμα ποὺ ὁ Ρωμαῖος συγγραφέας Πλίνιος ὁ Πρεσβύτερος παρατήρησε τὸν 1ο μ.Χ. αἰῶνα. Τὸ πλῆρες γλυπτὸ εἶναι πιθανὸν νὰ δείχνῃ τὸν νεαρὸ θεὸ νὰ τραβάῃ πρὸς τὰ πίσω ἕνα λεπτὸ δέντρο δάφνης μὲ τὸ σηκωμένο ἀριστερό του χέρι, καὶ κρατῶντας μὲ τὸ δεξὶ χέρι ἕνα βέλος στὸ ὕψος τῆς μέσης του, πιθανῶς γιὰ νὰ πλήξῃ τὴ σαύρα ποὺ σέρνεται στο δέντρο. Ἡ σύνθεση ἒχει διατηρηθεῖ σὲ δύο μαρμάρινα ρωμαϊκὰ ἀντίγραφα. Τὸ ἕνα βρίσκεται στὸ Λοῦβρο καὶ τὸ ἄλλο στὸ Βατικανό…
Στὸν χάλκινο Ἀπόλλωνα, τὸ δεξὶ χέρι πάνω ἀπὸ τὸν ἀγκῶνα, καὶ τὸ ἀριστερὸ χέρι λείπουν. Ἡ ἐπίπεδη βάση δὲν εἶναι ἀρχαία, ἀλλὰ χρονολογεῖται περίπου τὸν 17ο – 19ο αἰῶνα. Τὸ γλυπτό αὐτὸ εἶναι ἡ μόνη γνωστὴ φυσικοῦ μεγέθους χάλκινη ἔκδοση τοῦ Σαυροκτόνου Ἀπόλλωνα. Τὰ τεχνικὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ ἀγάλματος, -ὁ ἔνθετος χαλκὸς στὰ χείλη καὶ στὶς θηλές, οἱ ἔνθετες πέτρες στὰ μάτια, ὁ τρόπος ποὺ τὸ γλυπτὸ κατασκευάστηκε καὶ ἐπισκευάστηκε στὴν ἀρχαιότητα- τὸ κατατάσσουν χρονολογικὰ κατὰ τὴν Ὕστερη Κλασικὴ περίοδο (περίπου 370-330 π.Χ.).
Τὰ καλλίτερα Κλασικὰ ἑλληνικὰ ἀγάλματα ἦταν τὰ μπρούτζινα. Ἂν τὸ γλυπτὸ τοῦ Ἀπόλλωνα ποὺ βρίσκεται στὸ Cleveland Museum of Art εἶναι ὅντως ἕνα ἑλληνικὸ ἔργο τῆς Κλασικῆς περιόδου, τότε εἶναι καὶ τὸ μοναδικὸ γνωστὸ ἑλληνικὸ χάλκινο γλυπτό, τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ ἀποδοθῇ μὲ ἀσφάλεια σὲ Ἕλληνα γλύπτη, μέσῳ φιλολογικῶν πηγῶν…
Ὁ Michael Bennett, ὁ ἐπιμελητὴς ἑλληνικῶν καὶ ρωμαϊκῶν ἀρχαιοτήτων τοῦ Μουσείου τοῦ Κλίβελαντ, εἶναι πεπεισμένος γιὰ τὴν γνησιότητα τοῦ χάλκινου Ἀπόλλωνα, καὶ τὸ ἀναγνωρίζει ὡς γνήσιο ἒργο τοῦ Πραξιτέλους. Ἐπίσης βραβεύτηκε γιὰ τὴν συμμετοχή του στὴν ἀπόκτηση τοῦ ἐκθέματος…
Ἀλλὰ… τὸ σημαντικότερο θέμα ποὺ τίθεται σχετικὰ μὲ τὸν χάλκινο Ἀπόλλωνα, εἶναι ἡ ἀπουσία ἀποδεικτικῶν στοιχείων γιὰ τὴν ἐξάλειψη τῶν ἀνησυχιῶν, ὅτι μπορεῖ δῆλα δὴ τὸ γλυπτὸ νὰ εἶναι προϊὸν ἀρχαιοκαπηλίας κατὰ τὴν διάρκεια τῶν τελευταίων δεκαετιῶν, καὶ κατὰ παράβαση τῶν διεθνῶν συμφωνιῶν.
Προσπάθησα νὰ ἀκολουθήσῳ τὴν πορεία τοῦ Ἀπόλλωνα ποὺ τὸν ὁδήγησε στὸ Μουσεῖο τοῦ Κλίβελαντ. Τὸ τοπίο ὀμιχλῶδες, θολό, ἀσαφές, ἀπροσδιόριστο!
Τὸ Μουσεῖο ἰσχυρίστηκε ὅτι τὸ ἀγόρασε ἀπὸ τὴν Phoenix Ancient Art, ἡ ὁποία στὴν ἱστοσελίδα της μποροῦμε νὰ δοῦμε ἀρκετὰ ἀντικείμενα ἑλληνικῆς τέχνης πρὸς πώληση… www.phoenixancientart.com
Ἐπίσης τὸ μουσεῖο πρόσθεσε ὅτι ἕνας συνταξιοῦχος Γερμανὸς δικηγόρος, ὁ Ernst-Ulrich Walter, εἶχε ἀναφέρει ὅτι βρῆκε τὸ γλυπτὸ σὲ κομμάτια μέσα σὲ ἕνα κτίριο ποὺ βρισκόταν σὲ κτῆμα τῆς οἰκογένειας ποὺ ἀνακτήθηκε μετὰ τὴν πτώση τῆς Ἀνατολικῆς Γερμανίας. Ὁ Walter ἐπίσης, φέρεται νὰ θυμᾶται τὰ κομμάτια τοῦ ἀγάλματος ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ 1930, ἂν καὶ δὲν ὑπάρχουν φωτογραφίες τοῦ ἀγάλματος ἀπὸ ἐκείνη τὴν ἐποχή…
Σύμφωνα μὲ τὸ μουσεῖο, ὁ Walter πούλησε τὸ γλυπτὸ σὲ ἕναν Ὁλλανδὸ ἔμπορο ἔργων τέχνης τὸ 1994, ἀλλὰ δυστυχῶς… δὲν μποροῦσε νὰ θυμηθῇ τὸ ὄνομα τοῦ ἐμπόρου! Ὁ Ὁλλανδὸς ἔμπορος στὴ συνέχεια πούλησε σύμφωνα μὲ πληροφορίες τὸ ἔργο σὲ τουλάχιστον ἄλλον ἕναν ἀνώνυμο συλλέκτη, ὁ ὁποῖος κατόπιν τὸ πούλησε στὴν Phoenix Ancient Art.
Οἱ ξένοι ἀρχαιολόγοι ἀναφέρουν ὅτι ἡ ἱστορία, ἡ ὁποία δὲν ὑποστηρίζεται ἀπό ὅ,τι δήποτε ἄλλο ἐκτὸς ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ Γερμανοῦ δικηγόρου, στέλνει ἕνα μήνυμα στὴν ἀγορά ἀρχαιοτήτων· ὅτι τὰ μουσεῖα εἶναι πρόθυμα νὰ ἀποκτήσουν ἔργα ποὺ διατηροῦν κενὰ στὴν ἱστορία τους. Καὶ αὐτὸ μὲ τὴν σειρά του, ἐνθαρρύνει τὶς λεηλασίες…
Ὑπάρχει ἀκόμη μία ἀναφορὰ ποὺ κυκλοφόρησε ἀπὸ τὸ Agence France-Presse τὸ 2007, καὶ ποὺ ὑποβλήθηκε ὑποτίθεται ἀπὸ Ἕλληνες ἀνώνυμους ὑπαλλήλους (unnamed Greek officials, ὅπως χαρακτηριστικὰ ἀναφέρει τὸ δημοσίευμα) ὅτι τὸ γλυπτὸ «ἀλιεύτηκε» ἀπὸ τὴ θαλάσσια περιοχὴ μεταξὺ Ἑλλάδος καὶ Ἰταλίας, ἂν καὶ οἱ «Ἓλληνες ἀνώνυμοι ὑπάλληλοι» ποὺ ὑπέβαλαν τὴν ἔκθεση-αἴτημα δὲν ἒχουν παρουσιάσει κανένα ἀποδεικτικὸ στοιχεῖο καὶ δὲν ἒχουν ἐπικοινωνήσει, μὲ τὸ μουσεῖο (ὅπως ὑποστηρίζουν ἀπὸ τὸ Μουσεῖο τοῦ Κλίβελαντ).
Τὸ θέμα ἀποκτᾶ πολὺ ἐνδιαφέρον γιατὶ στὴν Ἐλευθεροτυπία τῆς Πέμπτης, 24 Ἰουνίου 2010, διαβάζουμε ὃτι…
Τὸ μουσεῖο τοῦ Κλίβελαντ ἀγόρασε τὸν Ἀπόλλωνα τὸ 2004 γιὰ 5 ἑκατ. δολάρια ἀπὸ τὸ πρακτορεῖο «Φοίνιξ» τῶν ἀδελφῶν Ἀμπουτάαμ (ἔχουν σωρεία καταδικαστικῶν ἀποφάσεων γιὰ ἀρχαιοκαπηλική δραστηριότητα). Οἱ ἄνθρωποι τοῦ μουσείου τότε, θεώρησαν ὅτι εἶχαν κάνει τὴν ἀγορὰ τοῦ αἰῶνα. Εἶχαν ἀποκτήσει ἔναντι 5 ἑκατ. δολαρίων ἕναν αὐθεντικὸ Πραξιτέλη (ἔργα του σώζονται μόνο στὰ ρωμαϊκά τους ἀντίγραφα, ἐκτὸς μίας κεφαλῆς ἀπὸ τὸ κολοσσικὸ ἄγαλμα τῆς Ἀρτέμιδος Βραυρωνίας, ποὺ ἐκτίθεται στὸ Μουσεῖο τῆς Ἀκροπόλεως). Οἱ ἰταλικές ἀρχές δὲν ἄργησαν νὰ ζητήσουν τὴν ἐπιστροφή του, γιατὶ ἔχουν χιλιάδες φωτογραφίες πολαρόιντ ἀπὸ τὶς κατασχέσεις τῶν ἀποθηκῶν τοῦ Τζάκομο Μέντιτσι, στενοῦ συνεργάτη τῶν Ἀμπουτάαμ.
Τὸ ἰταλικὸ αἴτημα ἐπιστροφῆς τοῦ ἀρχαίου, ὡς παρανόμως ἐξαχθέντος ἀπὸ τὰ σύνορά της, τὸ στήριξε καὶ ἡ χώρα μας, ὅταν ἀρνήθηκε πρὸ ἐξαετίας τὴ συνέκθεση δικῶν μας γλυπτῶν μὲ τὸν Ἀπόλλωνα τοῦ Κλίβελαντ στὴ μεγάλη ἔκθεση γιὰ τὸν Πραξιτέλη, στὸ Λοῦβρο.
Τότε τὸ Μουσεῖο τοῦ Κλίβελαντ ἐξέφρασε ἔκπληξη ποὺ θεωρήσαμε τὸν Ἀπόλλωνά του «γκρίζας» προέλευσης. Ἔτσι, ἀπὸ τὸ 2007 ὁ Ἀπόλλων Σαυροκτόνος ἀποσύρθηκε στὶς ἀποθῆκες τοῦ μουσείου. Συγκροτήθηκε ἐπιστημονικὴ ἐπιτροπὴ γιὰ νὰ ἀποφανθῇ γιὰ τὴν προέλευσή του, ἀλλὰ μέχρι νὰ παραδώσῃ τὸ πόρισμά της ἀποφασίστηκε νὰ παρουσιαστῇ καὶ πάλι τὸ 2010, καί, μάλιστα, ὡς κύριο ἒκθεμα τῶν ἔξι νέων αἰθουσῶν. Γιὰ τὴν προέλευση τοῦ γλυπτοῦ, τὸ μουσεῖο τοῦ Κλίβελαντ ὑποστηρίζει ὃτι βρέθηκε πρὶν ἀπὸ 100 χρόνια σὲ ἀνασκαφὴ καὶ ἀνῆκε σὲ συλλέκτη ποὺ ζοῦσε στὴν πρώην ἀνατολικὴ Γερμανία…
.JPG)
Βλέπουμε διαφορετικὲς ἀναφορὲς γιὰ τὴν προέλευση τοῦ ἀγάλματος καὶ ἀπὸ τὸ ἲδιο τὸ μουσεῖο…
Θὰ κλείσω μὲ τὰ λόγια τῆς Ἀγγελικῆς Κώττη σὲ ἄρθρο της στὸ Ἔθνος (24/6/2010), ὑπὸ τὸν τίτλο «Ὁ Ἀπόλλων τῆς ὀργῆς μας»:
Ἡ Ἑλλάδα θὰ ἤθελε πολὺ νὰ εἶναι σὲ θέση νὰ ζητήσῃ τὸ γλυπτό, ἀλλὰ δὲν ἔχει καμία ἀπολύτως ἀπόδειξη ὅτι βρέθηκε στὸ ἔδαφός της καὶ βγῆκε λαθραῖα ἀπό αὐτό. Ἀντίθετα, μαρτυρίες Ἰταλῶν ψαράδων λένε ὅτι ἀνασύρθηκε στὰ χωρικὰ ὕδατα τῆς γείτονος. Αὐτές οἱ μαρτυρίες ὑπάρχουν συνέχεια καὶ κάτι πρέπει νὰ κάνῃ ἡ χώρα μας γι’ αὐτό, γιατί, ὅπως καὶ νὰ εἶναι, ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα κλάπηκαν αὐτὰ τὰ ἔργα ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους»…
Περισσότερες φωτογραφίες: wikimedia.org
Στὴν παρακάτω διεύθυνση μποροῦμε νὰ δοῦμε τὸ ρωμαϊκὸ ἀντίγραφο ποὺ ἐκτίθεται στὸ Μουσεῖο τοῦ Λούβρου. Φυσικὰ ἀπουσιάζει ἡ πλαστικότητα καὶ ἡ ἁρμονία ποὺ παρατηροῦμε στὸ πρωτότυπο: www.perseus.tufts.edu
Πηγὲς
elogedelart.canalblog.com
www.clevelandart.org
www.cleveland.com
hopeseguin2010.wordpress.com
Γιὰ τὸν Michael Bennett www.clevelandart.org/michael-bennett
www.enet.gr
www.ethnos.gr
Εἰκόνες
flickr.com/photos/ancientartpodcast
flickr.com/photos/ancientartpodcast.
wikimedia.org
Shortlink ἄρθρου: http://wp.me/p2VN9U-ru
