Η μαιευτική μέθοδος του Σωκράτη - Πλάτων, Θεαίτητος (148e – 151d)

Στον διάλογο Μένων (82c – 85b) ο Σωκράτης πετυχαίνει να εκμαιεύσει, με κατάλληλες ερωτήσεις, από έναν δούλο του Μένωνα, που δε διδάχτηκε ποτέ του μαθηματικά, ότι οι επιφάνειες δύο τετραγώνων είναι ανάλογες προς τα τετράγωνα των πλευρών του, απλώς μέσω ερωτήσεων που του έδιναν την ευκαιρία να διορθώσει τις λανθασμένες απαντήσεις του δούλου και καθοδηγώντας τον έτσι ώστε να φτάσει στην ορθή διατύπωση αυτού του γεωμετρικού πορίσματος. Ακριβώς την ίδια δυνατότητα να φτάσει ο Θεαίτητος (νεαρός, αργότερα μέλος της πλατωνικής ακαδημίας με ιδιαίτερες επιδόσεις στα μαθηματικά), στον ομώνυμό του διάλογο, […] να προσδιορίσει το σύνολο των επιστημών (ή των γνώσεων) με την υπαγωγή τους σ’ ένα κοινό προσδιορίσιμο γνώρισμα, θα δώσει ο Σωκράτης, εφαρμόζοντας τη μέθοδο που καθημερινά δοκίμαζε· η μέθοδος αυτή γίνεται καλύτερα κατανοητή με μια παρομοίωση, που παραθέτει εδώ ο Πλάτων· από την παρομοίωση αυτή λοιπόν η μέθοδος ονομάστηκε «μαιευτική»· […]:

ΣΩΚΡΑΤΗΣ Αγαπητέ μου Θεαίτητε, νιώθεις τους πόνους της γέννας, επειδή δεν είσαι άδειος, αλλά έγκυος.

ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ  Δεν ξέρω, Σωκράτη, όμως λέω αυτό που νιώθω.

ΣΩ Ε λοιπόν, δεν έχεις ακούσει, καταγέλαστε, ότι εγώ είμαι γιος μαμής, αρχοντογυναίκας με τα όλα της, της βλοσυρής Φαιναρέτης;

ΘΕ Πως, το έχω ακούσει κιόλας.

ΣΩ Έχεις ακούσει άραγε κι ότι εξασκώ αυτό το επάγγελμα.

ΘΕ Καθόλου.

ΣΩ Αλλά, και να το ξέρεις καλά, το εξασκώ· όμως μη το προφτάσεις σε άλλους· γιατί φίλε μου, δεν το πήραν μυρωδιά ότι κατέχω αυτή την τέχνη. Κι ο κόσμος, καθώς έχει μεσάνυχτα, λέει άλλα για μένα, ότι είμαι παράξενος όσο δεν παίρνει και κάνω τους ανθρώπους ν’ απορούν. Αλήθεια, το έχεις ακούσει κι αυτό;

ΘΕ Και βέβαια.

ΣΩ Να σου πω λοιπόν την αιτία;

ΘΕ Οπωσδήποτε.

ΣΩ Προσπάθησε λοιπόν να καταλάβεις τι συμβαίνει μ’ όλη αυτή την ιστορία της μαμής και θα μάθεις ευκολότερα αυτό που θέλω να σου πω. Γιατί ξέρεις βέβαια ότι καμιά μαμή δεν ξεγεννά άλλες γυναίκες όσο η ίδια είναι σε κατάσταση εγκυμοσύνης και μπορεί να γεννήσει, αλλά όταν πια της είναι αδύνατο να γεννήσει.

ΘΕ Βεβαιότατα.

ΣΩ Λένε λοιπόν ότι αιτία γι’ αυτό είναι η Άρτεμη, επειδή, ενώ δε μένει λεχώνα, της έπεσε ο κλήρος να είναι θεά-προστάτης των λεχώνων. Λοιπόν, δεν έδωσε βέβαια το χάρισμα ν’ ασκούν τη μαιευτική σε στείρες, γιατί η ανθρώπινη φύση δεν είναι ικανή να γίνει ειδική για όσα πράγματα αγνοεί· σ’ όσες όμως δεν μπορούν να κάνουν παιδιά επειδή τις πήραν τα χρόνια, τους έδωσε το προνόμιο, τιμώντας τες, επειδή της μοιάζουν.

ΘΕ Λογικά όλα αυτά.

ΣΩ Λοιπόν, η δική μου μαιευτική έχει όλα τ’ άλλα που έχουν οι μαίες, όμως έχει και διαφορές: πρώτα πρώτα ασκώ τη μαιευτική σε άντρες κι όχι σε γυναίκες· κι ύστερα, την ώρα της γέννας εξετάζω τις ψυχές κι όχι τα σώματά τους.

Κι αυτό που στην τέχνη μας είναι το σπουδαιότερο, είναι το ότι έχει τη δυνατότητα να ελέγχει με κάθε τρόπο ποιο απ’ τα δύο φέρνει στον κόσμο η διάνοια του νέου, πλαστή πραγματικότητα και ψέμα ή κάτι και δημιουργικό και αληθινό. Γιατί αυτό που συμβαίνει με τις μαίες συμβαίνει και με μένα· δε γεννώ σοφία και (για τούτο μάλιστα πολλοί κιόλας με λοιδόρησαν), ενώ θέτω ερωτήματα σ’ άλλους, ο ίδιος δε δίνω καμιά απάντηση, για τίποτε, επειδή δεν κατέχω καμιά σοφία –και οι λοιδορίες τους ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Και να πια είναι η αιτία γι’ αυτό: ο θεός μ’ αναγκάζει να ξεγεννώ αλλά μ’ εμποδίζει να γεννώ. Λοιπόν, ο ίδιος μου δεν είμαι βέβαια σοφός σ’ οτιδήποτε, κι ούτε έχω να δείξω κάποια καινούργια ιδέα, γέννημα της ψυχής μου· αντίθετα, μερικοί απ’ αυτούς που με συναναστρέφονται φαίνονται, στην αρχή βέβαια, ξύλα απελέκητα, όλοι όμως, καθώς παρατείνεται η συναναστροφή μας, σ’ όσους ο θεός κάνει τη χάρη, πραγματοποιούν θαυμάσιες επιδόσεις, κι αυτή την εντύπωση δίνουν και στον εαυτό τους και στους άλλους· και είναι ξεκάθαρο τούτο, ότι, χωρίς να μάθουν ποτέ ως τώρα τίποτε από μένα, μόνοι τους κι από μέσα τους βρήκαν και γέννησαν πολλά κι ωραία. Όμως, για τη μαιευτική αγωγή αίτιο είμαστε εγώ κι ο θεός, πράγμα που γίνεται φανερό απ’ το εξής: πολλοί κιόλας δεν το αντιλήφθησαν αυτό και κατηγορώντας τον εαυτό τους και δείχνοντας περιφρόνηση σ’ εμένα έφυγαν από κοντά μου, ή από μόνοι τους ή αφού πείστηκαν από άλλους, νωρίτερα απ’ ότι έπρεπε· έφυγαν λοιπόν και με τα κακά τους σμιξίματα και έχασαν από έκτρωση τις υπόλοιπες γνώσεις τους που ήταν αποτέλεσμα της μαιευτικής μου, βυζαίνοντας τες με κακό τρόπο, καθώς έδιναν μεγαλύτερη αξία στο ψέμα και την πλαστή πραγματικότητα κι όχι στην αλήθεια, έτσι που στο τέλος έδωσαν την εντύπωση και στον εαυτό τους και στους άλλους ότι είναι ξύλα απελέκητα […] αυτούς, όταν ξανάρχονται παρακαλώντας με θεαματικά καμώματα να με συναναστραφούν, το δαιμόνιο που εμφανίζεται μάσα μου μ’ εμποδίζει να πάρω στη συναναστροφή μου ορισμένους, για ορισμένους μου δίνει το ελεύθερο κι αυτοί ξανακάνουν πρόοδο.

Λοιπόν, αυτοί που με συναναστρέφονται παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα με τις γυναίκες που είναι να γεννήσουν· νιώθουν δηλαδή τους πόνους της γέννας οδυνηρότερα απ’ ότι εκείνες, καθώς στοιβάζονται μες το μυαλό τους απορίες νύχτα μέρα· κι αυτές τις ωδίνες η τέχνη μου έχει τον τρόπο να τις προκαλεί και να τις καταπαύει. Μ’ αυτούς λοιπόν αυτά συμβαίνουν.

Μερικοί όμως, Θεαίτητε, που κατά κάποιο τρόπο μου δίνουν την εντύπωση ότι είναι στείροι, το παίρνω απόφαση ότι δεν έχουν καθόλου την ανάγκη μου· αυτούς με πολλή συμπάθεια τους προξενεύω σ’ άλλους· και, το λέω κι ο θεός βοηθός, με πολλή επιτυχία ψυχανεμίζομαι σε ποιους μαθητεύοντας θα μπορούσαν να δουν καλό· […] Αυτά λοιπόν, θαυμάσιε άνθρωπε, σου τα εξέθεσα διεξοδικά για τούτο: υποπτεύομαι, όπως κι εσύ νομίζεις, ότι, έχοντας έμβρυο στα σπλάχνα σου, νιώθεις ωδίνες. Αφέσου λοιπόν στις φροντίδες μου, μια και είμαι γιος μαμής κι ο ίδιος μου ειδικός μαιευτήρας και πρόθυμα να μου δίνεις απαντήσεις σ’ ότι σε ρωτώ· και βέβαια, αν κατά την εξέταση που θα σου κάνω κρίνω ότι κάτι απ’ αυτά που λες είναι πλαστή πραγματικότητα και ψέμα, και στη συνέχεια το παραπετάξω και το αποβάλλω, να μη γίνεις θηρίο, όπως κάνουν οι πρωτάρες για τα βρέφη τους. Γιατί, θαυμάσιε άνθρωπε, πολλοί έδειξαν τέτοιες διαθέσεις απέναντί μου, σα να ήταν έτοιμοι, κυριολεκτικά, να με δαγκώσουν, όταν τους αφαιρώ κάποια φλυαρία, και δεν πιστεύουν ότι αυτό το κάνω γιατί θέλω το καλό τους, επειδή βρίσκονται μακριά από το να γνωρίζουν ότι κανένας θεός δεν είναι κακόβουλος στους ανθρώπους· κι ούτε εγώ πράττω κάτι παρόμοιο από κακεντρέχεια, αλλά ο θεός μού απαγορεύει απόλυτα να συγκατανεύω στο ψέμα και ν’ αφανίσω την αλήθεια.

Πλάτων, Θεαίτητος (148e – 151d)

Από τον τόμο: Πλάτων, Μύθοι

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΡΟΣ, 2003, σελ. 237-245)- http://axia-logou.blogspot.gr/

Σωκράτης:Διαλεκτική,μαιεύτικη,ειρωνία,η επαγωγική μέθοδος και η ηθική.

Όπως φαίνεται και από ένα απόσπασμα από την Απολογία του Σωκράτη και από την περίφημη φράση του «Έν οιδα οτι ούδέν οιδα», ο ίδιος δε θεωρούσε τον εαυτό του σοφό. Όταν λοιπόν το μαντείο των Δελφών υπέδειξε στον φίλο του Χαιρεφώντα τον Σωκράτη ως το σοφότερο όλων, ο ίδιος αποφάσισε να το ψάξει. Για το λόγο αυτό πλησίαζε κάποιους από αυτούς που θεωρούνταν τότε σοφοί, αλλά διαπίστωνε μέσα από τις ερωτήσεις τους ότι τελικά δεν ήταν και τόσο σοφοί• προσπαθούσε μάλιστα να τους δείξει ότι δεν ήταν και τόσο σοφοί
όσο νόμιζαν κι αυτή του η στάση ήταν που ενέπνευσε αντιφατικά αισθήματα και μίση ακόμη εναντίον του. Ένας άνθρωπος που βάζει σκοπό της ζωής του να αποδείξει την άγνοια όσων σπουδαίων περνιούνται για σοφοί σίγουρα θα κινήσει το μίσος των θιγόμενων και των οπαδών τους. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι απειλή.

Ο Σωκράτης έκανε την ειρωνεία όπλο της σκέψης, όπλο της αναζήτησης της φιλοσοφικής έρευνας. Ίσως στην αμφισβήτηση να έμοιαζε με τους σοφιστές. Κι αυτοί αρνούνταν να δεχτούν ως δεδομένες τις παραδεδεγμένες αλήθειες. Αλλά η αμφισβήτησή τους κατέληγε στην άρνηση: αφού δεν μπορεί κανείς να ανακαλύψει την αλήθεια, αλήθεια δεν υπάρχει, κι αν υπάρχει δεν έχει καμία σημασία δεν έχει, διότι δε μας επηρεάζει. Απέναντι στην αμφισβήτηση αυτή ο Σωκράτης αντιπαραθέτει μια θετική αμφισβήτηση (των σοφιστών είναι αρνητική η αμφισβήτηση, αφού αμφισβητούν την αλήθεια, αλλά καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει, την αρνούνται): αμφισβητώντας τις παραδοσιακές αξίες και τις παραδοσιακές αρχές, αναζητά τη βαθύτερη αλήθεια των πραγμάτων. Πολύ περισσότερο, αναζητά την πρώτη αλήθεια, την αναλλοίωτη, που δεν επηρεάζεται από τις συνθήκες, που δεν εξαρτάται από τον άνθρωπο.

Η διαλεκτική μέθοδος του Σωκράτη

Δύο ήταν τα όπλα του Σωκράτη, η διαλεκτική και η μαιευτική. Η διαλεκτική είναι το μέσο για τον έλεγχο και την εξαγωγή συμπερασμάτων, που κατ’αρχήν σημαίνει διάλογος. Δεν πρόκειται βέβαια για οποιαδήποτε συζήτηση. Η σωκρατική διαλεκτική είναι η σταδιακή , βήμα-βήμα, αναίρεση των θέσεων του συνομιλητή και, στη συνέχεια, η επίσης σταδιακή προσπάθεια να εξαχθεί ένα νέο συμπέρασμα, μια νέα προσέγγιση της αλήθειας. Στους πλατωνικούς διαλόγους, ο συνομιλητής του Σωκράτη εκθέτει κατ’αρχήν μια άποψη για το θέμα που πρόκειται να συζητηθεί, την οποία ο ίδιος θεωρεί ολοκληρωμένη και θεμελιωμένη. Με ερωτήσεις που φαντάζουν σχεδόν απλοϊκές, ο Σωκράτης εξαναγκάζει τον συνομιλητή του να φτάσει στην ακραία συνέπεια των θέσεων που υποστήριξε κι εκεί αποδεικνύεται η σαθρότητα των λογικών επιχειρημάτων που αυτός χρησιμοποίησε. Από αυτό το σημείο αρχίζει μια νέα συζήτηση, όπου και πάλι καθοδηγώντας με ερωτήματα του συνομιλητή του ο Σωκράτης τον οδηγεί στη γενική αλήθεια, στην αλήθεια δηλαδή που υπάρχει ανεξαρτήτως των περιστάσεων και των συνθηκών, στην πρώτη αλήθεια των πραγμάτων.

Η μαιευτική μέθοδος του Σωκράτη

Είναι χαρακτηριστικό πως ο Σωκράτης, στους πλατωνικούς διαλόγους, δεν αποφαίνεται ο ίδιος εκ των προτέρων, δεν παραθέτει ο ίδιος εξαρχής κάποια θεωρία ή άποψη. Αντίθετα, όλη η διανοητική προσπάθεια της συζήτησης στρέφεται στο να εξαχθεί η σωκρατική άποψη από τον αντίπαλο. Πρόκειται για αυτό που ο ίδιος ο Σωκράτης ονόμαζε μαιευτική. Μαιευτική βεβαίως είναι η δουλειά της μαίας, της μαμής που συμπαραστέκεται και βοηθάει την ετοιμόγεννη γυναίκα στον τοκετό. Παίρνοντας ως παράδειγμα τη δουλειά της μητέρας του, που ήταν μαία, ο Σωκράτης ισχυριζόταν πως καμία φιλοσοφική θεωρία δεν «γέννησε» ο ίδιος, αλλά πως, σαν μαία, βοηθάει τον συνομιλητή του να «γεννήσει» από μέσα του την αλήθεια. Τι σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει πως για τον Σωκράτη ο άνθρωπος γνωρίζει την αλήθεια, την Ιδέα, και πως η προσπάθεια της φιλοσοφικής σκέψης έγκειται στο να βοηθήσει τον άνθρωπο να την ξαναθυμηθεί, να την επαναφέρει στη μνήμη του.

Σε ποια θέματα επικέντρωσε το ενδιαφέρον του ο Σωκράτης και σε τι διαφέρει η προσέγγισή του στα θέματα αυτά από την προσέγγιση των προγενεστέρων φιλοσόφων και ιδίως των σοφιστών;

Ο Σωκράτης επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον άνθρωπο και στην κοινωνία του. Έχει μάλιστα λεχθεί ότι «κατέβασε τη φιλοσοφία από τα άστρα στη γη», με την έννοια ότι, χάρη στη δική του προσωπικότητα, οι φιλόσοφοι έπαψαν να ασχολούνται τόσο με τα φυσικά φαινόμενα. Ο Αριστοτέλης μάλιστα, στο έργο του Περί ζώων μορίων, έγραψε πως «με τον Σωκράτη έληξε η περίοδος αναζήτησης των φυσικών πραγμάτων και οι φιλοσοφούντες ασχολήθηκαν με την αρετή που είναι χρήσιμη και την πολιτική-με την ηθική και πολιτική φιλοσοφία». Η αλήθεια είναι πως με τα πολιτικά προβλήματα ασχολήθηκαν και οι προγενέστεροι φιλόσοφοι, ενώ ζητήματα ηθικής απασχόλησαν και τον Δημόκριτο και πολλούς σοφιστές. Ο Σωκράτης όμως είναι αυτός που έστρεψε τον φιλοσοφικό στοχασμό κατ” αποκλειστικότητα σε τέτοια θέματα. Ο λόγος που τα σωκρατικά ενδιαφέροντα σημάδεψαν κατά ανεξίτηλο τρόπο την ιστορία της φιλοσοφίας πρέπει να αναζητηθεί στο σωκρατικό τρόπο σκέψης, στο γεγονός δηλαδή πως ο Σωκράτης δεν ενδιαφερόταν απλώς για τον ορθό τρόπο ζωής και δράσης είτε στο προσωπικό είτε στο κοινωνικό επίπεδο. Αντίθετα από τους σοφιστές, που το ενδιαφέρον τους ήταν καθαρά χρησιμοθηρικό, ο Σωκράτης αναζήτησε ένα σταθερό έδαφος πάνω στο οποίο να καθοριστεί αυστηρά και αμετάκλητα κάθε έννοια καλού, αρετής και σοφίας. Όπως οι πρώτοι φιλόσοφοι αναζητούσαν την πρώτη αρχή της δημιουργίας, ο Σωκράτης αναζήτησε την αρχή κάθε ηθικής έννοιας, που δεν επηρεάζεται από ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες ούτε από τη δυνατότητα αντίληψης του κάθε ανθρώπου. Αναζήτησε δηλαδή το απόλυτο απορρίπτοντας το σχετικό, την ουσία της ηθικής κι όχι τα ηθικά φαινόμενα.

Η συμβολή του Σωκράτη στη λογική είναι, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η επεξεργασία της επαγωγικής μεθόδου με σκοπό την εξαγωγή καθολικών ορισμών.

Όπως λέει ο Αριστοτέλης στα Μετά τα Φυσικό του, ο δρόμος που λογικά ακολούθησε ο Σωκράτης για να αναζητήσει ακριβώς την απόλυτη ουσία των ηθικών εννοιών, ήταν η επαγωγική μέθοδος (οι έπακτικοί λόγοι), με σκοπό την εξαγωγή καθολικών ορισμών (το όρίζεσθαι καθόλου). Ξεκινώντας δηλαδή από τα παραδείγματα, συνήθως παρμένα από την καθημερινή ζωή και εμπειρία, προσπαθούσε να οδηγήσει τη σκέψη του συνομιλητή του στην εξαγωγή καθολικών συμπερασμάτων, που να ξεπερνούν την εμπειρία και να φθάνουν σε μια απόλυτη γνώση του θέματος. Και η διαδικασία αυτή είχε επιτυχία όταν προέκυπτε τελικά ένας απόλυτος ορισμός , δηλαδή μια απόλυτη γνώση, για την αλήθεια του καλού και του κακού, της αδικίας και του δικαίου, της ομορφιάς και της ασχήμιας, της σωφροσύνης και της άνοιας, του θάρρους και της δειλίας, της ορθής διακυβέρνησης και της δεσποτείας. Έτσι ο άνθρωπος που ισχυριζόταν πως το μόνο πράγμα που γνωρίζει ήταν η ίδια του η άγνοια, σημάδεψε οριστικά την πορεία της φιλοσοφίας υποδεικνύοντας πως η λογική σκέψη κι όχι οι αισθήσεις είναι ο μοναδικός οδηγός προς την αλήθεια, προς το καθολικό και το αιώνιο.

Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη

Η κατηγορία εναντίον του Σωκράτη ήταν ότι ο Σωκράτης δεν πίστευε στους θεούς της πόλης , αλλά εισήγαγε καινά (καινούργια) δαιμόνια• επίσης ότι αδικεί και διαφθείρει τους νέους. Η μήνυση κατά του Σωκράτη έγινε από τον Μέλητο, έναν ποιητή του οποίο μοναδική δόξα αποτελεί το γεγονός ότι υπήρξε κατήγορος του φιλοσόφου. Κατήγοροι ήταν επίσης ο Άνυτος και ο Λύκων. Ο πρώτος ήταν πλούσιος βυρσοδέψης και γνωστός πολιτικός, που είχε εκλεγεί και στρατηγός το 409 και είχε εξοριστεί από τους Τριάκοντα Τυράννους. Ο δεύτερος ήταν ρήτορας.

Πού στήριξαν οι μηνυτής του Σωκράτη την κατηγορία για «διαφθορά» των νέων;

Η κατηγορία για διαφθορά των νέων είχε μεγαλύτερη σχέση με την πραγματική αιτίας δίωξης του Σωκράτη. Ο φιλόσοφος ασφαλώς και δε διέφθειρε τους νέους που τον ακολουθούσαν. Όμως, όπως λέει και ο ίδιος στην Απολογία του, κατά Πλάτωνα, τα νέα παιδιά που τον έβλεπαν να ξεσκεπάζει στην αγορά την ψευδή σοφία των σοφιστών και των δημαγωγών γοητεύονταν από αυτό το «παιχνίδι» που οδηγούσε στην αναζήτηση της ουσίας των πραγμάτων και της αλήθειας. Και, εξίσου φυσικά, ως απειλούμενοι από τον Σωκράτη και τις ενοχλητικές ερωτήσεις του θεωρούσαν πως η γοητεία που ο φιλόσοφος ασκούσε στη νεολαία ήταν «διαφθορά». Υπάρχει όμως κι ένα ακόμη πολύ σημαντικό στοιχείο: πολλοί από τους νέους που ανήκαν στον κύκλο του Σωκράτη πήραν ενεργό μέρος στην πολιτική και έπαιξαν ρόλο αρνητικό σε μια καταστροφική για την Αθήνα εποχή. Ο Αλκιβιάδης, πρώτος απ” όλους, ήταν μεν δημοκρατικός, αλλά εξαιρετικά αμφιλεγόμενος, αφού δε δίστασε και να αυτομολήσει στους Σπαρτιάτες. Πολλοί φίλοι του Σωκράτη, από την άλλη μεριά, τάχθηκαν με την ακραία μερίδα των ολιγαρχικών και στήριξαν το πραξικόπημα των Τριάκοντα Τυράννων. Ο Κριτίας κι ο Χαρμίδης μάλιστα, θείοι του Πλάτωνα, ήταν από τους ηγέτες τους. Το γεγονός αυτό επέτρεψε στους κατηγόρους του να αφήσουν να εννοηθεί πως οι θεωρίες του δασκάλου ήταν υπεύθυνες για την κατάληξη των «μαθητών».

Ποιοι ήταν οι πολιτικοί λόγοι της δίωξης του Σωκράτη;

Ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για αθεΐα και για διαφθορά των νέων, όμως δεν ήταν αυτοί οι πραγματικοί λόγοι της δίωξής του. Ειδικά αναφορικά με την αθεΐα, η αρχαιοελληνική θρησκεία δεν είχε ιερά βιβλία και ιερατείο, «κανόνες» δηλαδή με τους κανείς συμφωνεί ή τους παραβαίνει. Η κατηγορία για διαφθορά των νέων είχε μεγαλύτερη σχέση με την πραγματική αιτίας δίωξης του Σωκράτη. Ο φιλόσοφος ασφαλώς και δε διέφθειρε τους νέους που τον ακολουθούσαν. Όμως, όπως λέει και ο ίδιος στην Απολογία του, κατά Πλάτωνα, τα νέα παιδιά που τον έβλεπαν να ξεσκεπάζει στην αγορά την ψευδή σοφία των σοφιστών και των δημαγωγών γοητεύονταν από αυτό το «παιχνίδι» που οδηγούσε στην αναζήτηση της ουσίας των πραγμάτων και της αλήθειας. Και, εξίσου φυσικά, ως απειλούμενοι από τον Σωκράτη και τις ενοχλητικές ερωτήσεις του θεωρούσαν πως η γοητεία που ο φιλόσοφος ασκούσε στη νεολαία ήταν «διαφθορά». Υπάρχει όμως κι ένα ακόμη πολύ σημαντικό στοιχείο: πολλοί από τους νέους που ανήκαν στον κύκλο του Σωκράτη πήραν ενεργό μέρος στην πολιτική και έπαιξαν ρόλο αρνητικό σε μια καταστροφική για την Αθήνα εποχή. Ο Αλκιβιάδης, πρώτος απ” όλους, ήταν μεν δημοκρατικός, αλλά εξαιρετικά αμφιλεγόμενος, αφού δε δίστασε και να αυτομολήσει στους Σπαρτιάτες. Πολλοί φίλοι του Σωκράτη, από την άλλη μεριά, τάχθηκαν με την ακραία μερίδα των ολιγαρχικών και στήριξαν το πραξικόπημα των Τριάκοντα Τυράννων. Ο Κριτίας κι ο Χαρμίδης μάλιστα, θείοι του Πλάτωνα, ήταν από τους ηγέτες τους. Το γεγονός αυτό επέτρεψε στους κατηγόρους του να αφήσουν να εννοηθεί πως οι θεωρίες του δασκάλου ήταν υπεύθυνες για την κατάληξη των «μαθητών».

Τι σχέση είχε η σωκρατική ειρωνεία με απόφαση του λαϊκού δικαστηρίου της Ηλιαίας για καταδίκη του φιλοσόφου σε θάνατο;

Το λαϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας, που απαρτιζόταν από 500 δικαστές κληρωμένους από το σύνολο των πιο ηλικιωμένων πολιτών, έκρινε τον Σωκράτη ένοχο με μέτρια πλειοψηφία (281 έναντι 220). Στη δεύτερη ψηφοφορία, που αφορούσε την ποινή, η καταδίκη σε θάνατο ψηφίστηκε από περισσότερους (300 έναντι 201). Η σωκρατική ειρωνεία δεν ήταν άσχετη με την εξέλιξη αυτή: όταν του δόθηκε ο λόγος προκειμένου, κατά το νόμο, να προτείνει και αυτός μια ποινή, ο Σωκράτης , αντί να προτείνει λ.χ. την εξορία, πρότεινε την περιφρόνησή του και προς το δικαστήριο και προς το θάνατο. Είπε, χαρακτηριστικά, ότι θα έπρεπε να τον βάλουν στο πρυτανείο και να τον τρέφουν δωρεάν! Εξηγώντας στη συνέχεια γιατί ένας άνθρωπος της ηλικίας του κανένα λόγο δεν έχει να φοβάται το θάνατο, προτείνει για τυπικούς λόγους το πρόστιμο της μιας μνας. Το ποσό αυτό ανέβασαν στις 30 μνες ο Πλάτωνας, ο Κρίτωνας και οι φίλοι του, που μπήκαν εγγυητές, αφού η περιουσία του Σωκράτη δεν ξεπερνούσε τις 5 μνες.

Ποια στάση τήρησε ο Σωκράτης απέναντι στο δικαστήριο και την καταδικαστική του απόφαση;

Μετά την καταδίκη του ο Σωκράτης έμεινε περίπου έναν μήνα στο κρατητήριο. Τις μέρες εκείνες γίνονταν στο ιερό νησί του Απόλλωνα, την Δήλο, τα Δήλια. Οι Αθηναίοι είχαν στείλει εκεί θεωρία (επίσημη αποστολή σε ιερή τελετή)αντιπροσώπους της πόλης και το ένα από τα δύο ιερά πλοία τους, την Πάραλο. Κατά το έθιμο, δεν μπορούσε να γίνει εκτέλεση μέχρι την επιστροφή του πλοίου. Στη διάρκεια της κράτησής του, και ως την τελευταία στιγμή, ο Σωκράτης αντιστάθηκε στις προσπάθειες των φίλων του να αποδράσει. Όπως περιγράφει και ο Πλάτωνας στον Κρίτωνα, ο Σωκράτης πίστευε πως το γεγονός ότι αδικήθηκε από τους συμπολίτες του δεν αποτελούσε δικαιολογία για να διαπράξει αδικία εναντίον των νόμων της πόλης του. Έτσι, ήπιε το κώνειο, συζητώντας με τους φίλους του για την αθανασία της ψυχής και πέθανε μέσα στο κελί του δεσμωτηρίου.

Πηγή: Πετρά Χριστίνα, Φιλοσοφικός Λόγος, Πλάτωνος «Πρωταγόρας

http://www.filoi-tis-anelixis.gr/

Ο ΔΙΑΣ ΠΑΝΤΑ ΖΕΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ

Το τελευταίο διάστημα αρχίζει και πάλι στο διαδίκτυο να ανακινείται το θέμα διαφόρων προφητειών που τάχα προέρχονται από αρχαία ελληνικά κείμενα και δήθεν προβλέπουν την έλευση του Ιησού και την πτώση του Δία, ή αναφέρονται σε προ Χριστού χριστιανούς Έλληνες φιλόσοφους.

Καθώς, λοιπόν, δεν έχει τύχει να δω πουθενά κάποια υπερασπιστική γραμμή απέναντι στις αδιανόητες και ανυπόστατες αυτές σκέψεις, θεωρώ πως πρέπει να ξεσκεπαστεί η βασική «προφητεία» πάνω στην οποία βασίζονται και θεμελιώνονται όλες οι άλλες:

«Κι όμως μ’ όλη την έπαρση του νου του ο Δίας, κάποτε θα γίνει ταπεινός καθώς ετοιμάζεται να κάνει γάμο, που από τον θρόνο του άφαντο θα τον γκρεμίσει […]» (Αισχύλου, Προμηθέας Δεσμώτης 907-910).

Στην συγκεκριμένη τραγωδία, οι συγκεκριμένοι στίχοι θεωρήθηκαν ως προφητεία ή προαναγγελία της έλευσης του Ιησού, με την προϋπόθεση πως υπάρχει η πτώση του Δία. Δυστυχώς, η επόμενη τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Λυόμενος» δεν έχει διασωθεί για να γίνει γνωστό τι εννοούσε ο Αισχύλος δια στόματος Προμηθέα.

Ευτυχώς, όμως, υπάρχουν άλλα κείμενα που επαναλαμβάνουν τα κομμάτια που μας ενδιαφέρουν και που, φυσικά, ανατρέπουν την θεωρία της προφητείας:

«Κι ο Ζεύς θα με λύση (λέει ο Προμηθέας) ανταποδίδοντας εκδούλευση που θα του κάνω, όχι μικρή». (Λουκιανός, Προμηθεύς ή Καυκάσιος 21). Και λέει ο Προμηθέας στον Δία: «να μην κοιμηθείς μαζί με την κόρη του Νηρέα, γιατί αν κυοφορήσει από σένα, τότε το παιδί που θα γεννηθεί, θα κάνει σε σένα ό,τι έκανες κι εσύ (στον πατέρα σου τον Κρόνο)» (Λουκιανός, Θεών Διάλογοι, Προμηθέως και Διός, 2).

«Μια πρόβλεψη για την Θέτιδα, την Νηρηίδα, ήταν ότι ο γιος της θα γινόταν μεγαλύτερος/σπουδαιότερος από τον πατέρα του. Κανείς άλλος δεν το ήξερε αυτό παρά μόνο ο Προμηθέας. Επίσης ήξερε ότι ο Δίας επιθυμούσε να ξαπλώσει μαζί της. Έτσι, ο Προμηθέας αποκάλυψε το μυστικό στον Δία με αντάλλαγμα να τον απελευθερώσει από τις αλυσίδες του. Ο Δίας συμφώνησε, δεν κοιμήθηκε με την Θέτιδα, αλλά την πάντρεψε με τον Πηλέα (κι αργότερα έκαναν τον Αχιλλέα). Ο Δίας έστειλε τον Ηρακλή να σκοτώσει τον αετό και να ελευθερώσει τον Προμηθέα από το μαρτύριό του» (Υγίνου, Μύθοι LIV).

ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ, Ο ΔΙΑΣ ΔΕ ΕΧΑΣΕ ΠΟΤΕ ΤΟ ΘΡΟΝΟ ΤΟΥ. ΚΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟΣ ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΤΟΝ ΕΡΙΞΕ. ΚΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟΣ ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΑΤΕΣΤΗΣΕ. ΚΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟΣ ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΤΟΝ ΚΑΤΕΚΤΗΣΕ.

Το μόνο που κατακτήθηκε, αντικαταστάθηκε και έπεσε με την βία και «επί ποινή θανάτου» είναι η γνώση και η πεποίθηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων γύρω στο +390 (και ευρύτερα), από τους χριστιανούς και την χριστιανική τους πίστη.

Όλα έγιναν από ανθρώπους εις βάρος άλλων ανθρώπων.

http://diadrastiko.blogspot.com/

σ.σ. Οι Θεοί και οι Θεές είναι οντότητες των οποίων η ύπαρξη δεν εξαρτάται από τις πεποιθήσεις ή τις πράξεις κατωτέρων όντων. Πιο απλά, με νόμους (Θεοδοσιανός & Ιουστινιάνειος Κώδικας) και με διατάγματα θνητών, δεν καταργούνται οι θεοί.

Οι ηλιακές πόλεις των αρχαίων Ελλήνων

Τυπικό αρχαιοελληνικό σπίτι προσανατολισμένο στον άξονα Βορρά-Νότου, με την είσοδο και τα κύρια δωμάτια στραμμένα στο Νότο για καλύτερη εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας.

Αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι στην αρχαία Ελλάδα ακολουθούσαν τις συμβουλές του Σωκράτη στο σχεδιασμό σπιτιών και πόλεων με βάση την παθητική ηλιακή αρχιτεκτονική.

ΠΟΤΕ στην ανθρώπινη ιστορία δεν υπήρξε ένα τόσο διαπρεπές και εξέχον μέλος της κοινωνίας που να υποστήριξε τόσο θερμά την ηλιακή αρχιτεκτονική από τον Σωκράτη.

Ο κορυφαίος φιλόσοφος ένιωθε τόσο έντονα την αναγκαιότητα οικοδόμησης πόλεων και κατοικιών σύμφωνα με τον ήλιο, ώστε σκέφτηκε να δημιουργήσει μια τάξη για να διδάξει στους μαθητές του τα μυστικά της ηλιακής αρχιτεκτονικής.

Αυτό αναφέρεται στο ενδιαφέρον βιβλίο του Τζον Περλίν “Let It Shine: The 6000-Year Story of Solar Energy”, στο οποίο ο συγγραφέας παραθέτει αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία για να δείξει ότι από τη Νεολιθική ακόμη εποχή τα σπίτια χτίζονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να συλλαμβάνουν το φως του ήλιου τον χειμώνα.

Στο βιβλίο υπάρχουν μερικά εντυπωσιακά στοιχεία: όχι μόνο τώρα, αλλά τα τελευταία τρεις χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ηλιακούς συλλέκτες – παλιά για να εστιάσουν το ηλιακό φως και να ανάψουν φωτιά, κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης για να συγκολλήσουν μέταλλα και κατά τον δέκατο ένατο αιώνα για να κινήσουν ατμομηχανές· η βιομηχανία παραγωγής ηλιακών θερμοσιφώνων άρχισε να αναπτύσσεται στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, πριν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, ενώ από τη δεκαετία του 1870, οι επιστήμονες και οι μηχανικοί είχαν ήδη βρει τρόπους και μέσα που μετέτρεπαν την ηλιακή ακτινοβολία απευθείας σε ηλεκτρική ενέργεια.

Θέματα ζωτικής σημασίας σήμερα, καθώς ολόκληρος ο πλανήτης οδεύει προς μια μη αντιμετωπίσιμη ενεργειακή κρίση.

Κατά τον συγγραφέα, οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι έχουν ωφεληθεί τα τελευταία έξι χιλιάδες χρόνια από την ενέργεια του ήλιου είναι μυριάδες. Και αναρωτιέται: αφού πριν από χιλιάδες χρόνια λαοί όπως οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και οι Κινέζοι μπόρεσαν να αξιοποιήσουν με επιτυχία την ενέργεια του ήλιου, γιατί να μην μπορούμε κι εμείς, με την προχωρημένη τεχνολογικά γνώση μας, να κάνουμε την ηλιακή ενέργεια θεμέλιο και βάση του πολιτισμού μας;

Πολύ πριν από το ηλεκτρικό ρεύμα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, οι σχεδιαστές σπιτιών έπρεπε συχνά να χρησιμοποιούν παθητικές πηγές ενέργειας για την άνεση των ενοίκων.

Με βάση αυτό, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν προγραμματίσει την οικοδόμηση ολόκληρων πόλεων στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία, όπως η Όλυνθος και η Πριήνη, επιτρέποντας σε κάθε ιδιοκτήτη σπιτιού να έχει πρόσβαση στο φως του ήλιου για ζεστασιά το χειμώνα. Αυτό το πετύχαιναν χαράσσοντας τους δρόμους από τα ανατολικά προς τα δυτικά, έτσι ώστε κάθε σπίτι να έχει νότιο προσανατολισμό.

Στην Πριήνη οι κύριοι δρόμοι είχαν σχεδιαστεί στον άξονα Ανατολής-Δύσης, επιτρέποντας σε όλα τα σπίτια να έχουν πρόσβαση το χειμώνα στον ήλιο για να ζεσταίνουν το εσωτερικό τους.

Με το να έχουν την είσοδο και τα κύρια ανοίγματα στραμμένα στο νότο, τα σπίτια της αρχαιότητας εκμεταλλεύονταν τις ηλιακές ακτίνες για θέρμανση και φως. Οι περισσότερες πόλεις ήταν έτσι σχεδιασμένες που να επιτρέπουν σε κάθε σπίτι να θερμαίνεται από τον ήλιο κατά τους χειμερινούς μήνες.

Η Σωκρατική διδασκαλία

Ο Ξενοφών, που στα νιάτα του υπήρξε μαθητής του Σωκράτη, αναφέρει στο έργο του “Απομνημονεύματα Σωκράτους” τι δίδασκε ο μεγάλος σοφός στους μαθητές του σχετικά με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό και τα παθητικά ηλιακά συστήματα.

Όπως το συνήθιζε, ο Σωκράτης ξεκινούσε τη συζήτηση κάνοντας μια απλή, κατά τα φαινόμενα, παρατήρηση: «Όταν κάποιος θέλει να χτίσει ένα σπίτι, δεν πρέπει να το κάνει όσο γίνεται πιο ευχάριστο, αφού θα ζήσει μέσα σ’ αυτό, και όσο πιο χρήσιμο γίνεται; Και δεν είναι ευχάριστο ένα σπίτι που το καλοκαίρι είναι δροσερό και το χειμώνα ζεστό;

Τώρα, από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι στα σπίτια που έχουν νότιο προσανατολισμό, οι ακτίνες του ήλιου περνούν μέσα από τις στοές (σκεπασμένες βεράντες), αλλά το καλοκαίρι η διαδρομή του ήλιου είναι ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας και πάνω από την οροφή, έτσι έχουμε σκιά…» Και παρουσιάζοντας αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους είναι ωφέλιμη η ηλιακή αρχιτεκτονική, ο Σωκράτης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σε ένα σπίτι σχεδιασμένο με αυτό τον τρόπο «ο ιδιοκτήτης θα βρει σε αυτό ένα καταφύγιο για όλες τις εποχές… γεγονός που καθιστά το σπίτι και χρήσιμο και ευχάριστο».

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν σε ελληνικές πόλεις και οικισμούς μεταξύ του 500 π.Χ. και του 200 π.Χ. έδειξαν ότι οι κατασκευαστές τόσο των αγροτικών όσο και των αστικών κατοικιών ακολουθούσαν τις συμβουλές του Σωκράτη.

Η αρχή έγινε με την αναδιαμόρφωση δύο σπιτιών στο κέντρο της Αθήνας, όπου οι εργάτες άλλαξαν τη διάταξη των δωματίων, έτσι ώστε να έχουν νότιο προσανατολισμό. Δηλαδή, το αίθριο και τα μεγάλα ανοίγματα (πόρτες και παράθυρα) να κοιτούν προς το νότο, ενώ τα βορινά ανοίγματα ήταν λίγα και μικρά.

Η νέα αρχιτεκτονική αντίληψη εξαπλώθηκε σύντομα σε όλο τον ελλαδικό χώρο, καθώς οι κατασκευαστές κατοικιών άρχισαν να υιοθετούν την ηλιακή αρχιτεκτονική. Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήραν οι πολεοδόμοι.

Αναπαράσταση σε υπολογιστή του εσωτερικού μιας κατοικίας της Ολύνθου. Η σκεπαστή βεράντα στο αίθριο έχει νότιο προσανατολισμό για καλύτερη εκμετάλλευση του ηλιακού φωτός.

Όλυνθος: η πρώτη ηλιακή πόλη

Παρά το γεγονός ότι η Πριήνη, η αρχαία ελληνική πόλη στη νοτιοδυτική Καρία, στις ακτές της Μικράς Ασίας, κοντά στη Σάμο, είναι μέχρι σήμερα ονομαστή για την ρυμοτομία της, η πρώτη ηλιακή πόλη της αρχαίας Ελλάδας ήταν η Όλυνθος.

Η αρχαία αυτή πόλη της Χαλκιδικής, χτισμένη σε μια εύφορη πεδιάδα, στο μυχό του κόλπου της Τορώνης, κοντά στη βάση της χερσονήσου της Κασσάνδρας, απέχει περίπου 11,5 χλμ. από την Ποτίδαια και 4 χλμ. από τη θάλασσα.

Τα οικοδομικά τετράγωνα της Ολύνθου, μήκους 100 περίπου μέτρων και πλάτους 40 μέτρων, χωρίζονταν από δρόμους 5-7 μ. στον άξονα Ανατολής-Δύσης, οι οποίοι συνδέονταν ακανόνιστα με μερικούς εγκάρσιους.

Κάθε οικοδομικό τετράγωνο είχε μια σειρά από πέντε σπίτια στην κάθε πλευρά του δρόμου, ανάμεσα στα οποία υπήρχε ένας στενός διάδρομος. Τα σπίτια της Ολύνθου είναι τα αρχαιότερα που ξέρουμε και σχεδόν τα μόνα της κλασικής εποχής. Τα σπίτια της Πριήνης, της Πέλλας, της Περγάμου και της Δήλου είναι μεταγενέστερα.

Το παράδειγμα της Ολύνθου μιμήθηκαν και άλλες πόλεις, με αποτέλεσμα η ηλιακή αρχιτεκτονική να εξαπλωθεί μέχρι και τη σημερινή κεντρική Βουλγαρία. Ακόμη και αν η εδαφική έκταση παρουσίαζε δυσκολίες, οι πολεοδόμοι εύρισκαν τρόπους να τις ξεπεράσουν.

Παραμένει αδιευκρίνιστο αν οι απόψεις του Σωκράτη στηρίζονταν στην πυθαγόρεια φιλοσοφία ή προέρχονταν μόνο από την εμπειρική παρατήρηση. Είναι πάντως γνωστό ότι ένας άλλος πυθαγόρειος φιλόσοφος, ο μεγάλος δραματουργός Αισχύλος έλεγε ότι «μόνο οι πρωτόγονοι και οι βάρβαροι δεν γνωρίζουν τον τρόπο να κάνουν τα σπίτια τους να αντικρίζουν τον ήλιο το χειμώνα».

Στην κάτοψη αυτή του πολεοδομικού σχεδίου της Ολύνθου βλέπουμε ότι οι κύριοι δρόμοι είναι προσανατολισμένοι στον άξονα Ανατολής-Δύσης.

Αναπαράσταση συγκροτήματος κατοικιών στην Όλυνθο. Τα δωμάτια και οι προσόψεις των κατοικιών κοιτάζουν προς το Νότο. Οι κατοικίες προστατεύονται από το ψύχος του βόρειου ανέμου με έναν ψηλό τοίχο, στον οποίο δεν υπάρχουν καθόλου ανοίγματα.

http://www.apocalypsejohn.com/

Η Συμβολή των Αρχαίων Ελλήνων στη Χημεία

Τους αρχαίους Έλληνες απασχολούσε όχι τόσο το "πώς", αλλά το "γιατί", δηλ. η αναζήτηση της αλήθειας και των αιτίων.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η συνεισφορά των Αρχαίων Ελλήνων και διανοητών στις φυσικές επιστήμες ήταν κυρίως οι θεωρητικές έννοιες.

Στην αρχαία Ελλάδα πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά η απόδοση των φυσικών φαινομένων σε φυσικά αίτια και η αντικατάσταση των υπερφυσικών δυνάμεων από τους φυσικούς νόμους.

Οι ιδέες των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων ήταν η απαρχή πολλών σημερινών εννοιών των φυσικών επιστημών. Η αρχαία ελληνική φυσική φιλοσοφία είχε μεγάλη επίδραση και στη σύγχρονη χημεία, είτε άμεσα, είτε έμμεσα, έστω και μέσω των παραδοξοτήτων της αλχημείας.

Μερικές τις ιδέες που βρήκαν εφαρμογή στη χημεία ακόμη και σήμερα είναι:

(α) Η έννοια του στοιχείου. Η θεωρία των τεσσάρων βασικών στοιχείων ή ριζωμάτων (γη, ύδωρ, πυρ και αήρ) διατυπώθηκε από τον Εμπεδοκλή (495-435 π.Χ., από Ακράγαντα, Σικελία). Τα τέσσερα στοιχεία ήταν μέρος της φιλοσοφικής του συμβολής και ιδιαίτερα το ποίημα (2.000 στίχοι) "Περί Φύσεως". Τα πάντα είναι συνδυασμοί αυτών των τεσσάρων στοιχείων.

Στα στοιχεία αυτά αποδίδονται κυκλικά οι ιδιότητες "υγρό", "θερμό", "ξηρό" και "ψυχρό" ως πρωτεύουσες ή δευτερεύουσες. Ο "αήρ" είναι πρωτίστως "υγρός" και δευτερευόντως "θερμός", το "πυρ" είναι πρωτίστως "θερμό" και δευτερευόντως "ξηρό", η "γη" είναι πρωτίστως "ξηρή" και δευτερευόντως "ψυχρή" και το "ύδωρ" είναι πρωτίστως "ψυχρό" και δευτερευόντως "υγρό".

(β) Η έννοια του ατόμου. Η ατομική θεωρία για τη συγκρότηση ύλης διατυπώθηκε αρχικά από τον Λεύκιππο (5ος αιώνας π.Χ., Μίλητος). Για τον Λεύκιππο είναι λίγα πράγματα γνωστά. 'Έζησε κατά την περίοδο (περίπου) 480-420 π.Χ.

Παρακολούθησε την Ιονική σχολή φιλοσοφίας, σπούδασε και στην Ελέα (σήμερα Velia, στη νότια Ιταλία) και φαίνεται ότι επηρεάστηκε κυρίως από τον προσωκρατικό φιλόσοφο Ζήνωνα τον Ελεάτη (490;-430; π.Χ.). Ίδρυσε σχολή στα Άβδηρα της Θράκης. Η ατομική θεωρία του Λεύκιππου διατυπώθηκε πιο συστηματικά από τον μαθητή του Δημόκριτο (460-370 π.Χ., Άβδηρα, Θράκη).

Η ατομική θεωρία όριζε ότι τα άτομα είναι τα έσχατα μόρια της ύλης. Τα άτομα (: α-στερητικό + τομή) είναι άτμητα, άφθαρτα, αναλλοίωτα και κινούνται αδιάκοπα στον χώρο. Υπάρχουν άπειρα είδη ατόμων σε συνεχή κίνηση και οποιαδήποτε μεταβολή της ύλης δεν είναι παρά ένα είδος ανασυνδυασμού των ατόμων.

Οι ιδιότητες των υλικών καθορίζονται από το σχήμα των ατόμων. Τα άτομα των υγρών είναι σφαιρικά, γι'αυτό και τα υγρά απλώνονται στις επιφάνειες. Αντίθετα, τα άτομα των στερεών έχουν ακανόνιστο σχήμα γι'αυτό και τα στερεά σώματα διατηρούν τη μορφή τους.

(γ) Η διατήρηση της μάζας. Η θεωρία της αφθαρσίας της ύλης που διατύπωσαν παράλληλα ο Δημόκριτος και ο Διογένης ο Απολλωνιάτης (5ος αιώνας π.Χ.).

Οι ιδέες αυτές διαδόθηκαν κυρίως με τη διδασκαλία του Επίκουρου και αργότερα από το εκτενές φιλοσοφικό ποίημα του Λουκρητίου (Τίτος Λουκρήτιος Κάρος, 98-53 π.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος) που είχε τίτλο De Rerum Natura (Περί της Φύσεως των Πραγμάτων), όπου και εξηγούσε τις αρχές της ατομικής θεωρίας του Δημόκριτου.

Ο Επίκουρος (Σάμος 341 - Αθήνα 270 π.Χ.) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, ο οποίος ίδρυσε τη φιλοσοφική σχολή που έμεινε γνωστή ως "Επικούρειος Κήπος".

Στόχος του Επίκουρου ήταν η αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν, όπως η δεισιδαιμονία. (Εικόνα: Πλάτωνας και Αριστοτέλης. Λεπτομέρεια από τον περίφημο πίνακα του Raphael "Η Σχολή των Αθηνών" (1510))

Βασικές αρχές της διδασκαλίας του Επίκουρου είναι οι εξής: Με τον θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής - οι θεοί ούτε επιβραβεύουν, ούτε τιμωρούν τους ανθρώπους. Το σύμπαν είναι άπειρο και αιώνιο - τα γενόμενα στον κόσμο συμβαίνουν τελικά, με βάση τις κινήσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων που βρίσκονται σε έναν κενό χώρο.

Οι υλιστικές απόψεις του Επίκουρου πολεμήθηκαν άγρια από μεταγενέστερους φιλοσόφους και θεολόγους. Ο ίδιος κατασυκοφαντήθηκε και χαρακτηρίστηκε ως άτομο με ροπή προς τις ηδονές και τις απολαύσεις. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι υλιστικές ιδέες και η αντίληψη περί ατόμων και αφθαρσίας της ύλης αναπτύχθηκαν περίπου την ίδια περίοδο από Ινδούς φιλοσόφους (Βεδική φιλοσοφία), αλλά με αρκετά πιο ήπιους τόνους και με ποιητική διάθεση.

Οι ατομικές θεωρίες του Δημόκριτου για την ύλη έμειναν στο περιθώριο για πολλούς αιώνες. Οι υλιστικές θεωρίες περί ατόμων, αφθαρσίας της ύλης και των στοιχείων δεν είχαν προοπτική διάδοσης, αφού έπεσαν στη δυσμένεια των φιλοσόφων Πλάτωνα (428-348 π.Χ.) και Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.).

Ο Αριστοτέλης, ο πολυγραφότερος διαλεκτικός φιλόσοφος της αρχαιότητας, επηρέασε με τις θεωρίες του τη δυτική φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη μέχρι και τον 17ο αιώνα. Ο Αριστοτέλης μελέτησε και έγραψε για πολλούς κλάδους (φιλοσοφία, ψυχολογία, λογική, πολιτική, φυσική, βιολογία, κ.α.). '

Έγραψε πολλά βιβλία για τη Φυσική (φυσική ακρόαση, περί ουρανού, περί γενέσεως και φθοράς, μετεωρολογικά και περί κόσμου) και τη Βιολογία (περί ζώων ιστορίας, περί ζώων μορίων, περί ζώων πορείας, περί ζώων κινήσεως, περί ζώων γενέσεως και περί φυτών).

Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη κλείνει προς τον ιδεαλισμό και θέτει τον υλισμό σε μια μάλλον παθητική μοίρα. Σύμφωνα με τις θεωρίες του κάθε πράγμα αποτελείται από ύλη και πνεύμα, που είναι μεταξύ τους αδιάσπαστα ενωμένα. Η ύλη είναι παθητική και μόνη της παρέχει τη δυνατότητα, ενώ το πνεύμα ενεργητικό, και αποτελεί τη δύναμη που μεταβάλλει τη δυνατότητα σε πραγματικότητα.

Ο κόσμος, κατά τον Αριστοτέλη, είναι ενιαίος και αιώνιος και το σύμπαν ή ο κόσμος είναι σφαιρικός με κέντρο τη Γη. Η θεωρία αυτή ταίριαζε με τις θρησκευτικές αντιλήψεις και η γεωκεντρική εικόνα επικράτησε μέχρι την εποχή του Γαλιλαίου. Μέσω της τυπικής λογικής βλέπει την αντικειμενική πραγματικότητα "στατικά" και όχι μέσα στην αέναη μεταβολή και κίνησή της.

Ο Αριστοτέλης διετύπωσε τη θεωρία της ύπαρξης του πέμπτου στοιχείου της φύσης (πέραν των τεσσάρων: γη, ύδωρ, πυρ και αήρ, που πίστευαν οι Ίωνες φιλόσοφοι).

Ο Αριστοτέλης πρόσθεσε τον αιθέρα (: καθαρός, φρέσκος αέρας, καθαρός ουρανός, το υλικό που συμπληρώνει το σύμπαν πάνω από τη γήινη σφαίρα) στο κέντρο του κλασικού τετραγώνου των στοιχείων. Ο αιθέρας παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες ως στοιχείο, είναι: αγέννητος, αγήραντος, άφθαρτος, αΐδιος (αιώνιος), αναυξής και αναλλοίωτος. Ο αιθέρας θα ταυτισθεί αργότερα με τη Φιλοσοφική Λίθο των αλχημιστών. Επιπλέον εντοπίζεται στον "άνω τόπο" όπου κατοικεί η Θεότητα.

Να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι η πρώτη αναφορά στην έννοια στοιχείον έγινε από τον Πλάτωνα, περίπου το 360 π.Χ. στον διάλογό του "Τίμαιος", όπου περιλαμβάνεται μια συζήτηση πάνω στη σύνθεση των ανόργανων και των οργανικών σωμάτων, μια πρωταρχική προσέγγιση πάνω στη χημεία.

Ο Πλάτωνας θεωρούσε ότι το μικρότερο σωματίδιο κάθε στοιχείου αντιστοιχούσε σε ένα από τα πέντε κανονικά πολύεδρα, δηλ. κυρτά πολύεδρα με έδρες κανονικά πολύγωνα και ίδιες, τα οποία είναι γνωστά και ως "Πλατωνικά στερεά": το τετράεδρο (η φωτιά), ο κύβος (η γη), το οκτάεδρο (ο αέρας), το δωδεκάεδρο (ο αιθέρας) και το εικοσάεδρο (το νερό).

Ο Αριστοτέλης δέχεται ότι η παθητική ύλη συνδυάζεται με την ενεργητική αρχή, την εντελέχεια (ετυμολογία: εν + τέλος + έχω, η ενυπάρχουσα σε κάθε ον τάση για τελειότητα) ή ψυχή, που τη διαμορφώνει και της δίνει κίνηση. Με την αναντίρρητη κυριαρχία του Αριστοτέλη στις φυσικές επιστήμες, οι ιδέες του επηρέασαν τη μελλοντική ιστορία των φυσικών επιστημών.

Οι θεωρίες του αποτέλεσαν το υπόβαθρο της αντίληψης του κόσμου από τους θρησκευτικούς καθοδηγητές της Χριστιανικής εκκλησίας και ιδιαίτερα του Αγίου Αυγουστίνου. Η φιλοσοφική σκέψη ταίριαζε και μπορούσε να διατηρηθεί κάτω από τον μανδύα των δογματικών θρησκευτικών αντιλήψεων, αφού η φύση γίνονταν κατανοητή όχι με την παρατήρηση και το πείραμα, αλλά από τα αναγραφόμενα στα θρησκευτικά βιβλία.

Οι Έλληνες Αλχημιστές

Ως ο αρχαιότερος Έλληνας αλχημιστής αναφέρεται ο Ερμής ο Τρισμέγιστος. Το πιο πιθανό είναι να πρόκειται για φανταστικό πρόσωπο, μια ενσάρκωση θεότητας που συνδύαζε τον θεό των Ελλήνων Ερμή με τον σεληνιακό θεό των Αιγυπτίων Θωθ (Thoth), θεό-προστάτη των αστρολόγων και των αλχημιστών.

Οι αλχημιστές του μεσαίωνα απέδιδαν στον Τρισμέγιστο Ερμή πλήθος ανακαλύψεων (γλώσσα, αλφάβητο, γεωμετρία, αριθμητική, ιατρική). Του απέδιδαν την τριπλή ιδιότητα του φιλοσόφου, του ιατρού και του βασιλέως.

Στον Τρισμέγιστο Ερμή αποδίδονται πολλά Ελληνικά συγγράμματα της Ελληνιστικής Αιγύπτου που γράφηκαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή. (Εικόνα: Απεικόνιση του Τρισμέγιστου Ερμή από διάφορα αλχημιστικά συγγράμματα) Στον Τρισμέγιστο Ερμή οφείλεται το φιλοσοφικό κίνημα του ερμητισμού (hermetism), το οποίο ξεκίνησε από την Ελληνιστική Αίγυπτο.

Ο ερμητισμός ήταν ένα μεταφυσικό σύστημα και ένα σώμα συστηματοποιημένων μαγικών, μαντικών, αστρολογικών και αλχημικών πρακτικών. Κύριο χαρακτηριστικό του ερμητισμού ήταν η αντίσταση στην κυριαρχία τόσο της καθαρής λογικής, όσο και κάθε δογματικής πίστης.

Η έκφραση ερμητική τέχνη, όρο τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι αλχημιστές για να περιγράψουν την τέχνη τους, που στην αρχαιότητα μόνο ιερείς είχαν το δικαίωμα να ασκούν και να γνωρίζουν τα μυστικά της. Οι αλχημιστές συχνά πραγματοποιούσαν αποστάξεις και χρειάζονταν καλά "σφραγισμένες" αποστακτικές συσκευές (άμβυκες) ή ερμητικά κλειστές.

Οι αλχημιστές θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ερμητικούς, έχοντας αποδεχθεί τη φιλοσοφία του Ερμή του Τρισμέγιστου, του ερμητισμού και χαρακτήριζαν τις γνώσεις τους ως ερμητικές (Hermetica ή Corpus Hermeticum).

Ενας διάσημος αλχημιστής της Ελληνιστικής Αιγύπτου ήταν ο Ζώσιμος ο Πανοπολίτης (Zosimos of Panopolis). Γεννήθηκε στην Πανόπολη (σήμερα El Akhmim) της νότιας Αιγύπτου κατά τέλη του 4ου μ.Χ. Οι αλχημιστές των ισλαμικών χωρών, αλλά και της Ευρώπης του μεσαίωνα, όπως και οι νεότεροί τους, τον θεωρούσαν ως έναν από τους μεγαλύτερους αλχημιστές όλων των εποχών.

Ο Ζώσιμος συνέγραψε πλήθος συγγραμμάτων (αναφέρονται εικοσιοκτώ βιβλία) πολλά από τα οποία μεταφράστηκαν στην Αραβική και Συριακή γλώσσα, ωστόσο μόνο τμήματα από αυτά έχουν σωθεί.

Στα αποσπάσματα αυτά γίνεται αναφορά στην οξείδωση του υδραργύρου, σε κάποιο περίεργο βάμμα το οποίο μετατρέπει τον άργυρο σε χρυσό και σε κάποιο ιερό ύδωρ ("πανάκεια") που θεραπεύει κάθε αρρώστια. Αυτά τα αποσπάσματα επηρέασαν τους νεότερους αλχημιστές και τους ώθησαν στη μανιώδη αναζήτηση αυτών των ουσιών.

Στον ναό του θεού Σέραπη, το Σεράπειο (Serapeum) της Αλεξάνδρειας φαίνεται πως υπήρχαν άφθονα συγγράμματα Ελλήνων αλχημιστών και γενικότερα επιστημόνων. Δυστυχώς ο ναός αυτός καταστράφηκε το 391 μ.Χ. από πλήθη φανατικών χριστιανών, που είχαν απαγορέψει την είσοδο των πολιτών στους αρχαίους ναούς, σε ένα γενικότερο πλαίσιο διωγμών των εθνικών και των παγανιστών (δηλ. των οπαδών των αρχαίων θρησκειών).

Οι διωγμοί εκείνης της εποχής οδήγησαν πολλούς έλληνες σοφούς στην Περσία, τη μόνη χώρα εκείνης της εποχής που ήταν προοδευτική και ανοικτή σε κάθε φιλοσοφικό ρεύμα ή θρησκευτικό κίνημα.

Οι Έλληνες αυτοί συνέβαλαν ουσιαστικά στη μετέπειτα εκπληκτική ανάπτυξη της επιστήμης και τεχνολογίας των ανατολικών ισλαμικών χωρών. (Πάνω εικόνα. Ο,τι έχει απομείνει από το Σεράπειο της Αλεξάνδρειας, έναν πραγματικό ναό της γνώσης, που τον κατέστρεψε ο θρησκευτικός φανατισμός)

Οι καταστροφές του Σεραπείου και της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας (που ολοκληρώθηκε το 642 μ.Χ. από τους 'Αραβες) είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια σωρευμένης επιστημονικής γνώσης αιώνων. Κύριο αποτέλεσμα αυτών των διωγμών ήταν η Ευρώπη να βυθιστεί στον Σκοτεινό Μεσαίωνα για τους επόμενους αιώνες. Κανείς δεν ξέρει σε ποιο στάδιο εξέλιξης θα βρισκόταν η σημερινή επιστήμη και τεχνολογία, αλλά και ο κόσμος γενικότερα, αν δεν γίνονταν οι καταστροφές αυτές.

Το πιο γνωστό "χημικό επίτευγμα" των Βυζαντινών χρόνων, σίγουρα είναι το περίφημο "υγρό πυρ" (greek fire). Η σύνθεσή του ήταν επτασφράγιστο μυστικό και μόνο εικασίες ως προς αυτήν μπορούν σήμερα να γίνουν. Δεν φαίνεται πάντως να ήταν ένα απλό καύσιμο μίγμα νάφθας και θείου.

Υπάρχουν μαρτυρίες που αναφέρουν την αυτανάφλεξή του όταν ερχόταν σε επαφή με το νερό. Έτσι, διατυπώθηκε η υπόθεση ότι ένα δραστικό συστατικό του θα πρέπει να ήταν το φωσφίδιο του ασβεστίου (Ca3P2).

Το φωσφίδιο αυτό σε επαφή με το νερό υδρολύεται παρέχοντας το αέριο φωσφίνη (PH3). Η φωσφίνη αυταναφλέγεται στον αέρα προκαλώντας ανάφλεξη και στα υπόλοιπα καύσιμα υλικά του μίγματος. Τώρα, το πώς θα μπορούσε να παρασκευασθεί αυτό το φωσφίδιο, που απαιτεί ισχυρότατα αναγωγικές συνθήκες ή ακόμη και μεταλλικό ασβέστιο για τη σύνθεσή του, παραμένει μυστήριο.

Εικόνες αλχημιστικών σκευών από Ελληνικά χειρόγραφα (το περίεργο δεξιό σκεύος αναφέρεται ως "συσκευή παρασκευής χρυσού της Κλεοπάτρας", στην ίδια εικόνα απεικονίζεται και το μυστικιστικό σύμβολο του ουροβόρου όφεως).

Πηγές από το Διαδίκτυο:

(1) ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ - Πανεπιστήμιο Αθηνών, Θανάσης Βαλαβανίδης, Καθηγητής - Κων/νος Ευσταθίου, Καθηγητής. / (2) "The History of Ancient Chemistry"

http://www.apocalypsejohn.com/

Η γέννηση στην Αρχαία Ελλάδα

Σκοπός του γάμου ήταν η απόκτηση παιδιών.

Η επίσημη φράση που έλεγε ο μελλόνυμφος στην εγγύηση ήταν : ¨έπ΄αρότω παίδων άγομαι γαμετήν”, δηλαδή παντρεύομαι για να αποκτήσω παιδιά.

Τα αρσενικά παιδιά αποτελούσαν τιμητικό και λαμπρό απόκτημα, γιατί ο γιός συνέχιζε την οικιακή λατρεία και την επιμέλεια των ψυχών των προγόνων.

Από την ομηρική ήδη εποχή πλήθος ιεροτελεστίες συνόδευαν και ακολουθούσαν τον ερχομό του νέου ανθρώπου στον κόσμο και την ένταξή του στην κοινωνική ομάδα.

Σεβάσμιες θεές βοηθούσαν την μητέρα στον τοκετό, απαράλλακτα όπως τη Λητώ, τη μητέρα του Απόλλωνος, στη Δήλο: η Διώνη, η Ρέα, η Αμφιτρίτη, η Ειλείθυια. Σε ολόκληρη την Ελληνική αρχαιότητα, όταν έφτανε ο καιρός του τοκετού, πρόσφεραν θυσίες και δώρα στις θεότητες και άλειφαν με πίσσα το σπίτι, για να αποτρέψουν τα κακά πνεύματα.

Μόλις το παιδί ερχόταν στον κόσμο, το έλουζαν με χλιαρό νερό και το άλειφαν με λάδι, ενώ στη Σπάρτη το έλουζαν με κρασί, για να δοκιμάσουν την κράση του. Σπαργάνωναν στην αρχαία Ελλάδα το νεογέννητο σφικτά: μόνο οι Σπαρτιάτισσες άφηναν τα μέλη του ελεύθερα, χωρίς σπάργανα.

Για την αποτροπή της βασκανίας κρεμούσαν στα παιδιά φυλακτά και στην πόρτα κλαδί ελιάς, όταν ήταν αγόρι, και μια μάλλινη ταινία, αν ήταν κορίτσι.

Την πέμπτη ημέρα από τη γέννηση γιόρταζαν τα Αμφιδρόμια. Γινόταν καθαρμοί για τη μητέρα και όλα τα πρόσωπα που παραβρέθηκαν στον τοκετό. Ακολουθούσε η τελετή της εισαγωγής του παιδιού στην κοινωνική ομάδα: η τρόφος έτρεχε κρατώντας το παιδί γύρω από την εστία.

Τη δέκατη ημέρα από τη γέννηση του παιδιού γινόταν επίσημη εορτή και δινόταν το όνομα στο παιδί. Το σπίτι έπαιρνε όψη εορταστική, φίλοι και συγγενείς έφερναν δώρα. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και πολλά φυλακτά, για να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα που καραδοκούσαν.

Ο πατέρας έδινε ένα όνομα, συνήθως του παππού ή το δικό του ή ενός φίλου ή θεού, που οι γονείς θεωρούσαν απαραίτητη την προστασία του.

Τα ονόματα που έφερναν οι αρχαίοι ήταν τρία: το κύριο όνομα, το όνομα του πατέρα και το όνομα του Δήμου ή του τόπου καταγωγής, π.χ. Δημοσθένης Δημοσθένους Παιανιεύς, ή Περικλής Ξανθίππου Χολαργεύς κλπ.

theancientweb     http://www.apocalypsejohn.com/

Η Γλαύκα της Θεάς Αθηνάς και ο συμβολισμός της

Η κουκουβάγια  το ιερό πουλί της Θεάς Αθηνάς, αποτελεί σύμβολο σοφίας,  σύνεσης, αλλά και της πόλης των Αθηνών.

Ως ιερό πουλί της Αθηνάς ονομάζεται «Γλαύκα», καθώς ένα από τα προσωνύμια της Θεάς  της Σοφίας ήταν «γλαυκώπις», λόγω των σπιθιροβόλων γαλάζιων ματιών της.

Η Γλαύκα συμβολίζει την σοφία, διότι είναι νυχτόβιο πτηνό το οποίο έχει εξαιρετική όραση ακόμα και στο σκοτάδι. Έχει την φυσική συνεπώς ιδιότητα να βλέπει την «αθέατη πλευρά των πραγμάτων»,  εκεί που άλλοι αδυνατούν λόγω του σκότους.

Συμβολίζει κατ’ αυτόν τον τρόπο την «σοφία» που αφορά την μετουσίωση της απλής γνώσης σε βίωμα, πνευματικότητα και στάση ζωής.

Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μακριά από το φως της ημέρας και την φασαρία «εις εαυτόν διείσδυση», όταν ο άνθρωπος απομονώνεται από το φυσικό περιβάλλον του, προσπαθώντας να ανακαλύψει την αυτογνωσία, την πραγματική υπόσταση των πραγμάτων, και την Θεία του υπόσταση.

Για αυτό τον λόγο και «η γλαύκα της Αθηνάς πετάει μόλις η μέρα γείρει προς την δύση της...». Δεν είναι φυσικά καθόλου τυχαίο, πως οι «μυήσεις» κατά την διάρκεια των μυστηριακών τελετών γινόταν πάντα νύχτα κάτω από το φως των δαυλών.

Δεν είναι επίσης τυχαίο πως  επιλέχθηκε (την δεκαετία του 1960), ως σήμα  του Ελληνικού Οργανισμού Εκδόσεων σχολικών διδακτικών Βιβλίων (1).
Ψιλά γράμματα αυτά για τους περισσότερους βέβαια, και εν κατακλείδι δεν γνωρίζω κατά πόσο ο συγκεκριμένος συμβολισμός του Ο.Ε.Δ.Β., ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα....

Όπως επισημαίνει μάλιστα ο δάσκαλος Γιώργιος Τρούλης (2) στην πραγματικότητα το πτηνό που χρησιμοποιούσε  ως σήμα του Ο.Ε.Δ.Β, δεν είναι μία Κουκουβάγια αλλά ένας.... Μπούφος.

Αυτό είναι εύκολα διακριτό στην εικονογράφηση των δύο αυτών πτηνών. Στο κεφάλι του μπούφου σχηματίζεται ένα είδος αυτιών από φτερά, εν αντιθέσει με την κουκουβάγια, στης οποίας το κεφάλι δεν υπάρχει αντίστοιχος σχηματισμός.

Αυτή τη λεπτομέρεια την γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες, αφού το αρχαίο Αθηναϊκό τετράδραχμο του 5ου αιώνα π.Χ. φέρει την εικόνα της κουκουβάγιας χωρίς αυτά τα «αυτιά».

Αντίγραφο του Αθηναϊκού τετράδραχμου υπάρχει στο νόμισμα του Ελληνικού ενός ευρώ.

Παρατηρήστε και συγκρίνετε το σήμα του Ο.Ε.Δ.Β. με αυτό του ευρώ. Η διαφορά είναι εμφανής. Ο συμβολισμός άραγε;

1) Ο Ο.Ε.Δ.Β καταργήθηκε το 2012μετά από νομοσχέδιο που είχε ψηφιστεί τον Μάιο του 2011 (Νόμος 3966/2011), με σκοπό τον «ορθολογικό εκσυγχρονισμό των επιστημονικών οργάνων που υποστηρίζουν το υπουργείο Παιδείας στο σχεδιασμό και την εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής».

Τον ρόλο του ΟΕΔΒ ανέλαβε το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» (ΙΤΥΕ - Διόφαντος), η Διεύθυνση Εκδόσεων του οποίου ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 2011 σε συνέχεια του νόμου.

http://www.apocalypsejohn.com/