πώς το χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι έλληνες
Η οικοδομική χρήση του. Ευρύτατη υπήρξε κατά την αρχαιότητα η χρησιμοποίηση του ξύλου για οικοδομικούς σκοπούς. Τόσο στα δημόσια όσο και στα ιδιωτικά κτήρια των αρχαίων Ελλήνων το ξύλο σπανίως απουσίαζε. Όπως είναι όμως φυσικό το εύθαρτο αυτό υλικό δεν διατηρήθηκε μέχρι σήμερα. Ωστόσο σε μέρη στεγανώς προστατευόμενα από τις ατμοσφαιρικές επιδράσεις όπως είναι π.χ. μέσα στους σπονδύλους των κιόνων κλασικών μνημείων σε ειδικά λαξεύματα, βρέθηκαν ανέπαφα κυβικά ξύλα κυπαρίσσου, κέδρου ή κρανιάς τα οποία στις επιγραφές ονομάζονται εμπόλια καθώς επίσης και οι άξονες περιστροφής τους ήταν από ξύλο αγριελιάς, οι πόλοι. Επιπλέον οι διάφοροι λιθόκτιστοι ναοί, πολλοί από τους οποίους σώζονται ως σήμερα είναι ουσιαστικά μεταφορά στο λίθο ξύλινων πατροπαράδοτων μορφών που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα από τα μινωικά ήδη χρόνια. Συνεπώς γίνεται φανερό ότι στην αρχαία Ελλάδα χρησιμοποιούσαν το ξύλο για οικοδομικούς σκοπούς ακόμη και για ξυλοδεσία (τους ενδέσμους) των τειχών και τους επιθράνους κατακλείοντας τους πλίνθινους τοίχους.
Τα είδη των ξύλων. Οι έλληνες αφ'ενός χρησιμοποιούσαν ποικιλία ξύλων για οικοδομικούς σκοπούς αφετέρου γνώριζαν ότι τα διάφορα ξύλα διαφέρουν ως προς τη σκληρότητα, την διάρκεια, την αντίσταση τους στη θλίψη ή την κάμψη, την υγροσκοπικότητα, ή ότι αντιδρούν διαφορετικά όταν εκτίθενται στην υγρασία ή την ξηρασία γνώριζαν επίσης ότι το ίδιο ξύλο έχει διαφορετική αξία ανάλογα με την ηλικία του ή την εποχή του έτους που κόπηκε ή και ανάλογα την προέλευση του. Χρησιμοποιούσαν συνήθως ως οικοδομική ύλη για την κατασκευή ορόφων ή στεγών τα ξύλα των παρακάτω δέντρων:
- Δρυς: ήταν πολύ δύσκολη στην κατεργασία της, τη χρησιμοποιούσαν είτε για οικοδόμηση ολόκληρων ναών είτε ειδικότερα για στύλους, κατώφλια, τετράξυλα (κάσσες) και ανώφλια θυρών, για οβελίσκους, για στέγες, υπόγειες κατασκευές, ξυλοδεσία τειχών κάποιες φορές και για ναυπηγία.
- Αρία: είδος δρυός, χρησιμοποιούταν ως άξονας ανυψωτικών μηχανημάτων
- Πρίνος: είδος δρυός, χρησιμοποιούταν κυρίως στις στρόφιγγες πολυτελών θυρών και ως άξονες τροχών.
- Κρανιά: δεν χρησιμοποιήθηκε σαν οικοδομικό υλικό αλλά μόνο για μικρά αντικείμενα.
- Συκιά: παρείχε γερό ξύλο για κάθετα στηρίγματα και για τα ικριώματα οικοδομών.
- Σκαμνιά: χρησιμοποιήθηκε κυρίως στη Αίγυπτο.
- Φλαμούρι: χρησιμοποιήθηκε στα κυμάτια θυρών και ορόφων.
- Θυία: είδος κυπαρισσιού χρησιμοποιήθηκε σε πολυτελείς οικοδομές σε πόρτες και σε ορόφους
- Κέδρος: είχε μεγάλη διάρκεια και μεγάλες διαστάσεις, χρησιμοποιήθηκε για τη στήριξη βαρών, τοποθετημένη οριζοντίως στο πάτωμα και στην οροφή αλλά και στις κλίμακες και τις πόρτες καθώς και στα εμπόλια. Είδη κέδρου είναι η Άρκευθος και η Πεύκη η οποία μάλιστα χρησιμοποιήθηκε για ναυπηγικούς σκοπούς καθώς είχε και το πλεονέκτημα να κολλά εύκολα.
- Έλατο: ανθεκτικό και διαρκές, ωστόσο προσβαλλόταν από την τερηδόνα, χρησιμοποιήθηκε κατ'εξοχήν για δοκούς οροφής για στέγες αλλά και για πόρτες.
- Κυπαρίσσι: είναι ανθεκτικό στη σήψη, την υγρασία και το χρόνο τα ξύλα του είχαν μεγάλο μήκος και είχε τις ίδιες οικοδομικές χρήσης με το κέδρο.
- Πτελέα: πολύ διαρκές υλικό, χρησιμοποιήθηκε στα πολυτελή θυρώματα στα αντίζυγα θυρών, κιγκλίδες και στροφές θυρών, φατνώματα ορόφων, τροχαλίες, τροχούς αμαξών, στειλεούς σφυρών και γόμφους.
- Πύξος: το ξύλο της θεωρούταν ασαπές, το βρίσκουμε στη βόριο Ελλάδα και την Ιταλία, χρησιμοποιούταν για ξύλινους στειλεούς και στρόφιγκες καθώς και για θυρώματα , οροφές και φάλαγγες (κατρακύλια).
- Καρυδιά: στερεό και διαρκές ξύλο χρησιμοποιήθηκε σε υπόγειες κατασκευές και οροφές, επειδή είχε μακριούς δοκούς και για σανιδώματα. Ακόμη είχαν παρατηρήσει ότι το ξύλο της είχε το χαρακτηριστικό να προαναγγέλλει τη ρήξη του με τον κρότο.
- Οξιά: δεν σήπεται στο νερό αλλά βελτιώνεται χρησιμοποιήθηκε για υπερείσματα και για γόμφους.
- Ελιά: δεν προσβάλλεται από την τερηδόνα, χρησιμοποιήθηκε για μικρές δοκούς και κατακόρυφους πασσάλους, για ξυλοδεσία πλίνθινων τειχών, για σφήνες και εμπόλια, για κύβους ελέγχου ή συνδέσμου και για στειλεούς.
- Μελία: χρησιμοποιήθηκε για κατώφλια και άλλα μέρη θυρών, για μοχλούς θυρών και γόμφους.
- Μίλος: χρησιμοποιήθηκε στις επενδύσεις κιβωτών και υποβάθρων, για παρακολλήματα (σημερινοί καπλαμάδες).
- Άκανθα: σημερινή ακακία, ισχυρά άσηπτα ξύλα (δωδεκαπήχη) χρησιμοποιήθηκε στις οροφές και στη ναυπηγία.
- Φοίνικας: μαλακό αλλά ισχυρό ξύλο, στην αρχαιότητα πίστευαν ότι ο φοίνικας λύγιζε εύκολα πράγμα που δεν ισχύει. Χρησιμοποιήθηκε, πιθανότατα λόγο της μαλακότητας του για την κατασκευή παραδειγμάτων (μοντέλων).
- Αμπέλι: ξύλο σκληρό και διαρκές χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή κιόνων και κλιμάκων. Αργότερα η χρήση του ξύλου αυτού εγκαταλείφθηκε.
- Λωτός: ξύλο με πολύ διάρκεια και άσηπτο, χρησιμοποιήθηκε για διακοσμητικούς σκοπούς δηλ. επικολλήματα (καπλαμάδες) αλλά και για στρόφιγγες θυρών.
- Έβενος: ξύλο μελανό, πυκνό, στερεό διαρκές και άσηπτο. Χρησιμοποιήθηκε σε πολυτελείς κατασκευές.
Τα σχήματα και οι διαστάσεις των ξύλων. Τα ξύλα που χρησιμοποιούταν άξεστα ονομαζόταν στρογγύλα ή γογγύλα ενώ τα πριονισμένα ονομαζότανε σχιστά ή πελεκητά. Κατά την αρχαιότητα υλοτομούσαν ξύλα μεγάλων διαστάσεων. Χαρακτηρίστηκες ήταν οι μεγάλες διατομές οι οποίες δινόταν στα ξύλα των στεγών δημοσίων οικοδομημάτων.
Αν και κατά την αρχαιότητα κάθε τεχνίτης που κατεργαζόταν σκληρή ύλη ονομαζόταν γενικά τέκτονας, ωστόσο κατεξοχήν τέκτονας θεωρούταν αυτός που κατεργαζόταν ξύλο.
Εργαλεία κατεργασίας. Όσο αφορά τα εργαλεία κατεργασίας ξύλου τα οποία ονομαζόταν τεκτονικά όργανα και των οποίων η εφεύρεση αδίκως αποδιδόταν στον Δαίδαλο κατά την αρχαιότητα, αυτά διέφεραν σημαντικά από τα σημερινά πολλά από τα οποία ήταν κοινά για τον λιθουργό και τον οικοδόμο. Καθεαυτό ξυλουργικά εργαλεία ήταν τα εξής:ο πέλεκυς, το σκεπάρνι (είδος πέλεκη), το πριόνι, σφυρί, τρυπάνι, ρυκάνη, ρίνη, ξυστήρι (σκαρπέλο), γλύφανο (σκαρπέλο), τόρνος. Στην εκτέλεση των έργων ο τεχνίτης χρησιμοποιούσε και το κανόνα το πήχη, τον διαβήτη, τη στάθμη, την κάθετο και τον γνώμονα.
Τρόποι σύνδεσης των ξύλων. Τα ξύλα συνδεόταν με διάφορους τρόπους. Ο προχειρότερος τρόπος ήταν με σχοινί. Παρακάτω φαίνονται διάφοροι τρόποι συνδέσεως και πήξεως ξύλων.
Εφαρμογές: Το ξύλο εφαρμοζόταν ποικιλοτρόπως στις αρχαίες κατασκευές. Κατά τους αρχαϊκούς κυρίως αλλά και κατά τους κλασικούς και τους μετέπειτα χρόνους, ναοί στοές, σπίτια κατασκευαζόταν όπως είδη είπαμε είτε εξ'ολοκλήρου είτε εν μέρει ξύλινα. Αλλά και όταν ακόμη τα κτίσματα ήταν πλίνθινα ή λίθινα και πάλι το ξύλο χρησιμοποιούταν σε ορισμένα μέρη όπως για παράδειγμα στα θεμέλια, στις ξυλοδεσιές στα πατώματα, τις πόρτες τα παράθυρα, τις οροφές, τις στέγες κλπ.
diocles.civil.duth.g
Τρόποι σύνδεσης των ξύλων. Τα ξύλα συνδεόταν με διάφορους τρόπους. Ο προχειρότερος τρόπος ήταν με σχοινί. Παρακάτω φαίνονται διάφοροι τρόποι συνδέσεως και πήξεως ξύλων.
Εφαρμογές: Το ξύλο εφαρμοζόταν ποικιλοτρόπως στις αρχαίες κατασκευές. Κατά τους αρχαϊκούς κυρίως αλλά και κατά τους κλασικούς και τους μετέπειτα χρόνους, ναοί στοές, σπίτια κατασκευαζόταν όπως είδη είπαμε είτε εξ'ολοκλήρου είτε εν μέρει ξύλινα. Αλλά και όταν ακόμη τα κτίσματα ήταν πλίνθινα ή λίθινα και πάλι το ξύλο χρησιμοποιούταν σε ορισμένα μέρη όπως για παράδειγμα στα θεμέλια, στις ξυλοδεσιές στα πατώματα, τις πόρτες τα παράθυρα, τις οροφές, τις στέγες κλπ.
diocles.civil.duth.g
