Oρφισμός, η Αρχαία Ελληνική Πνευματική θρησκεία

Θεμέλια βάση του αρχαίου Ελληνικού Πνευματικού Πολιτισμού και πηγή όλων των τελουμένων στον Ελλαδικό χώρο μυστηρίων, είναι η αρχαιότερη Ελληνική φιλοσοφική κοσμολογική θεώρηση. Πρόκειται για εκείνη που παραδόθηκε από τον Θεολόγο Ορφέα, ο οποίος αναγνωριζόταν ως ο πατέρας της Ελληνικής Θεογονίας.

Η απόπειρα χρονολόγησης της Ορφικής φιλοσοφικής κοσμολογίας επεκτείνεται στην αντικειμενική αντιμετώπιση πολύπλευρων λυσσαλέων προσπαθειών, ώστε να μειωθεί το εύρος της εξέλιξης του χρονικού "γίγνεσθαι" των Ελλήνων. Μέσα στις συνεχείς προσπάθειες διαφόρων ομάδων να εξαφανισθεί οτιδήποτε έχει σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό Πνευματικό Πολιτισμό, οι συνεχώς ανανεούμενοι αυτοί κύκλοι, για τον Θεολόγο Ορφέα, προβάλλουν την δήθεν μυθική του υπόσταση. Αντίθετα, όλος ο αρχαίος Ελληνικός κόσμος αναγνωρίζει τον Ορφέα σαν τον δημιουργό της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας και τον θεωρεί, τον μέγιστό του Θεολόγο.

Ο δήθεν ευρηματικός, άλλωστε, ισχυρισμός ότι το όνομα Ορφέας καλύπτει συλλογική Θεολογική προσπάθεια ομάδας, στην οποία θα μπορούσε να αποδοθεί η ίδρυση της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας, δεν ευσταθεί, γιατί καμιά θρησκεία δεν ιδρύθηκε ποτέ από συλλογική εργασία. Όλες οι γνωστές θρησκείες έχουν έναν και μοναδικό ιδρυτή. Συνδυάζοντας τόσο την κορυφαία θέση του Θεολόγου Ορφέα, όσο και ότι πρώτος παρουσίασε την φιλοσοφική κοσμολογία, γίνεται κατανοητό, γιατί σχεδόν όλοι οι επόμενοι Έλληνες φιλόσοφοι ασπάσθηκαν τις κοσμολογικές θέσεις του. Η Θεολογική αναμόρφωση που επέφερε ο μέγιστος αυτός Θεολόγος των Ελλήνων έγινε αποδεκτή από τον Πυθαγόρα, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τους Διαδόχους του Πλάτωνα. Ενώ αντίθετα, ο Αριστοτέλης δεν κατανόησε την Ορφική παράδοση και η αδυναμία του αυτή ήταν η κύρια αιτία που τον απομάκρυνε από το να γίνει Διάδοχος του Πλάτωνα στην Ακαδημία. Η Ορφική Θεολογική αναμόρφωση διαχέεται σ' όλη την αρχαία Ελληνική γραμματεία και πέρασε μέσα στους μυστηριακούς ορίζοντες, σε τέτοιο βάθος, ώστε η αρχαία Ελληνική μυστηριακή πραγματικότητα, να βαδίζει πάνω στις Ορφικές αντιλήψεις.

Ο Ορφισμός, πηγή της υπέρτατης γνώσης, θεωρείται η πρώτη Ελληνική μυστηριακή θρησκεία, οι ρίζες της οποίας ανάγονται στην προϊστορική αρχαιότητα. Ο εμπνευστής της φανέρωσε με τις διδασκαλίες του, τον σκοπό της ζωής, τον λόγο γέννησης του κόσμου και των θεϊκών οντοτήτων. Διαμέσου των «Ορφικών», βιβλία με ιερό περιεχόμενο στα οποία διασώζονται πολλές από τις διδασκαλίες του Θεολόγου Ορφέα, έγινε η αποκάλυψη του αληθινού λόγου, των μυστηρίων της ψυχής και της σχέσεώς της προς το σώμα.

Ο Ορφισμός είναι ένα μονοθεϊστικό σύστημα, που έχει σαν επίκεντρό του την τέλεση αγνού βίου, υποστηρίζοντας την ύπαρξη και ισχύ του νόμου της ανταποδοτικής Δικαιοσύνης. Πιστεύει ότι η μεταθανάτια κρίση είναι ανάλογη των όσων διέπραξε ο άνθρωπος κατά τον εκάστοτε κύκλο ενσαρκώσεώς του. Η πίστη στην Αθανασία της Ψυχής αποτελεί τον κεντρικό άξονα της Ορφική διδασκαλίας. Οι μυστηριακές τελετές του διακρίνονται, στον Εξαγνισμό και στην Μύηση.

Η τελετουργική δομή του και υπόσταση αποβλέπει στην διασφάλιση της ηθικής αγνότητας, οδηγώντας στον επιδιωκόμενο σκοπό της Ψυχικής απελευθέρωσης. Η Ορφική λατρεία εκδηλώνεται σε δύο επίπεδα: σ’ αυτό της λατρείας του Θεολόγου Ορφέα σαν Ήρωα, γιορτή ανοικτή, για όλο τον Δήμο και προσιτή στις μάζες και σ’ αυτό της λατρευτικής αποθέωσης του Θεολόγου Ορφέα σαν Μύστη, με μυστηριακά δρώμενα τα οποία απευθύνονται στους λίγους και «εκλεκτούς» της εκάστοτε εποχής.

Kατά την Ορφική διδασκαλία, επειδή η Ψυχή, είναι Αθάνατη, ακολουθεί την αέναη εξελικτική της πορεία μέσα στον άπειρο χρόνο. Ένα τμήμα της εξελικτικής πορείας είναι εκείνο, όπου, η Ψυχή παραλαμβάνεται από την Αρχαία Ελληνική μυστηριακή Θεογονία. Στο τελευταίο αυτό τμήμα της εξελικτικής της πορείας, καθώς προετοιμάζεται πλέον η Ψυχή να εγκαταλείψει το ανθρώπινο επίπεδο, τίθεται κάτω από την θεία μυστηριακή Θεογονική αντίληψη. Μέσα στις χιλιετίες, το υλικό-ψυχικό άτομο άλλαξε συνεχώς νέους βελτιωμένους Αιθεροσωματικούς φορείς. Έτσι νομιμοποιείται η φυσική διαδικασία της Μετενσάρκωσης. Η εξέλιξη των δυνάμεων της Ψυχής υπηρετείται κατά τον Θεολόγο Ορφέα, με την απόκτηση, μέσω της Μετενσάρκωσης, νέου σωματικού φορέα, όταν η αναπόφευκτη φθορά του προηγούμενου απαιτεί, για την συνέχιση της εξελικτικής προόδου της Ψυχής, νέο, καταλληλότερο σωματικό οργανισμό, ώστε ο νέος αυτός φορέας να ανταποκριθεί στις αποκτηθείσες νέες της δυνάμεις, κατά την προηγούμενη ενσάρκωση της Ψυχής. Οι συνεχώς εξελισσόμενες δυνάμεις της Ψυχής οδηγούν στην αέναη και πέραν του ανθρώπινου επιπέδου απόκτηση συνεχώς νέων τελειότερων Ψυχικών Αιθερικών Φορέων αλλά και προσβλέπει στην αλληλοδιάδοχη περιβολή της Ψυχής με συνεχώς νέους βελτιωμένους, σε κάθε Μετενσάρκωση, Οχηματικούς Αιθερικούς Φορείς. Έτσι, η Ψυχή ανέρχεται, σταδιακά και εξελικτικά, στην απόκτηση - μέσα από τις εκθεωτικές Ορφικές μυστηριακές διαδικασίες - θείου Ψυχικού περιβληματικού Αιθερικού Φορέα. Κατά την, απροσδιόριστου χρόνου, πορεία αυτή των Μετενσαρκώσεων, η Ψυχή νομιμοποιείται να αποκτήσει "άλυτον" Αιθερικό Φορέα. Προτού εξαντληθούν οι δυνατότητες του γήινου επιπέδου στην προσφορά ολοένα και πιο τέλειου σωματικού φορέα, το υλικό-ψυχικό άτομο, εξελικτικώς και νομίμως εισέρχεται στις Αρχαίες Ελληνικές θειότατες μυστηριακές θεσμοθεσίες, όπου, η Ψυχή θα προετοιμασθεί σταδιακώς, από Ενσάρκωση σε Ενσάρκωση, για την απόκτηση τελικώς θείου Αιθερικού Ψυχικού περιβλήματος. Αυτό, τελικά κατά τον Θεολόγο Ορφέα, θα αντικαταστήσει τον ανίσχυρο πια ανθρώπινο οργανισμό να προσφέρει στην ψυχή νέες εξελισσόμενες υπηρεσίες.

Οι συλλογικώς προσδιοριζόμενες, σαν εκθεωτικές, αυτές ιεροπραξίες των Αρχαίων Ελληνικών Μυστηρίων συντονίζονται με συνεχώς καταβαλλόμενες από τους Μυούμενους παράλληλες εξαγνιστικές προσπάθειες, όπως αυτές διδάσκονται από τους Μυσταγωγούς.

Οι προσπάθειες αυτές αρχίζουν ήδη από το εισαγωγικό μυστηριακό επίπεδο και συνεχίζονται στα συνεχώς ανώτερα μυστηριακά εκθεωτικά επίπεδα. Τα ανώτατα Μυστηριακά Ιερατεία των μυστηριακών θεσμών της Αρχαίας Ελλάδος, έχοντας συνειδητοποιήσει την έκταση και το βάθος της συλλειτουργίας εξελικτικών διαδικασιών και Φυσικών Νόμων, διαμόρφωσαν, όλη την μυσταγωγική λειτουργική διάρθρωση των θειότατων της Αρχαίας Ελλάδος εκθεωτικών διαδικασιών.

Κοινός συνδετικός ορίζοντας όλων αυτών των μυστηριακών εκφράσεων είναι η ανώτατη αληθινή ενσυνείδητη αντικειμενική γνώση των δυνάμεων, των ιδιοτήτων, των Νόμων, των λειτουργιών και των δράσεων της υλικής αντικειμενικής πραγματικότητας και η μετάδοσή τους εκ μέρους του Θεολόγου Ορφέα και των μετέπειτα - Ανώτατων Ιεροφαντικών και Μυσταγωγικών σοφότατων, Ιερατείων της Αρχαίας Ελλάδος.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι από την επιρροή της Ορφικής διδασκαλίας δεν ξέφυγε ούτε και αυτός ακόμη ο Ιουδαιοχριστιανισμός, ο οποίος σε αρχικό στάδιο, ταύτισε τον ιδρυτή του με την μορφή του Θεολόγου Ορφέα, τον οποίο βλέπουμε να εικονίζεται σαν καλός ποιμένας Ψυχών ή σαν αλιέας ανθρώπων. Η απόπειρα των εχθρών και σφαγέων του Ελληνισμού, να παρουσιάσουν τον ιδρυτή του Ιουδαιοχριστιανισμού σαν νέο Ορφέα, εξηγείται από το γεγονός ότι η αλλοδαπή, ξένη και βίαια επιβεβλημένη στον Ελληνισμό θρησκεία, είχε ανάγκη να φορέσει το εξωτερικό κάλυμμα της Πατρώας θρησκείας για να γίνει αποδεκτός στην συνείδηση των ανθρώπων.

Τέλος, σας γνωρίζω, πως η ελπίδα της πνευματικής αναγέννησης του Αρχαίου Ελληνικού Πνευματικού Πολιτισμού, στην ιερή του κοιτίδα, στηρίζεται πάνω στις ανερχόμενες συνεχώς προς τα άνω αλλεπάλληλες, ανώτερες συνειδητοποιήσεις τόσο της αξίας, όσο και της αντικειμενικής ισχύος του Αρχαίου Ορφικού φιλοσοφικού κοσμολογικού συστήματος.

Ταξιάρχης Γ. Καράλης

Μελετητής Ιστορικών και Θρησκευτικών Θεμάτων
http://www.martino.gr/

Η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα

ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Η Ελλάδα υπήρξε ένας από τους εκπαιδευτές του κόσμου, με τρόπο που ακόμη και ο Περικλής δεν τόλμησε να φανταστεί. Τα διανοητικά, αισθητικά και πολιτικά επιτεύγματα της κλασικής Ελλάδας μαγεύουν εδώ και αιώνες τους μελετητές του δυτικού πολιτισμού. Η ήδη αχανής βιβλιογραφία συνεχίζει να αυξάνεται και η πλήρης κατανόηση του ελληνικού πολιτισμού απαιτεί κοπιαστική μελέτη των διαφορετικών του όψεων.
Μία από αυτές τις όψεις είναι η εκπαίδευση, η οποία συνδέεται άρρηκτα με κάθε είδους πολιτισμική ανάπτυξη. Αναμφίβολα, είναι γνωστό πως η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη ενός δυναμικού πολιτιστικού συνεχούς, που συνδέει το παρελθόν με το μέλλον, επεκτάθηκε στην ευρωπαϊκή ήπειρο και τις κτήσεις της και είναι γνωστό σήμερα με το γενικό όρο «δυτικός πολιτισμός».

Ωστόσο, οποιαδήποτε μελέτη των επιδράσεων της αρχαίας ελληνικής εκπαίδευσης στο σύγχρονο κόσμο απαιτεί γνώση του ίδιου του αντικείμενου της εκπαίδευσης, έτσι όπως αναπτύχθηκε στις διαφορετικές πόλεις-κράτη της ελληνικής επικράτειας. Στο συγκεκριμένο άρθρο, λοιπόν, θα προσπαθήσουμε -έστω και συνοπτικά εξαιτίας του περιορισμένου χώρου- να δούμε πώς γινόταν η εκπαίδευση καταρχήν στη Σπάρτη και την Κρήτη και κατόπιν στην Αθήνα, καθώς το παράδειγμα των Αθηνών μιμήθηκε σχεδόν όλη η υπόλοιπη Ελλάδα.

Η Εκπαίδευση στη Σπάρτη και την Κρήτη
Σύμφωνα με το μύθο ο Σκύθης Ανάχαρσις, επιστρέφοντας από τα ταξίδια του, αναφέρει πως οι Σπαρτιάτες ήταν ο μόνος ελληνικός λαός με τον οποίο κατόρθωσε να συζητήσει λογικά, γιατί μόνον αυτός είχε το χρόνο να είναι σοφός. Παρόλες τις αντιρρήσεις του Ηρόδοτου, φαίνεται πως οι Σπαρτιάτες είχαν άφθονο χρόνο στη διάθεσή τους, όντας απελευθερωμένοι από την ανάγκη του πλουτισμού. Δεν ασκούσαν εμπόριο μήτε ήταν απασχολημένοι με κάποιο επάγγελμα. Έτσι, περνούσαν όλο το χρόνο τους αφιερωμένοι στην εκπαίδευσή τους σύμφωνα με τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο χρόνος τους μοιραζόταν ανάμεσα στη φυσική εξάσκηση, τη στρατιωτική εκπαίδευση, το κυνήγι, τα δημόσια πράγματα και τις «λέσχες», στις οποίες δεν επιτρέπονταν οι συζητήσεις για δουλειές, παρά μόνο για ό,τι θεωρείτο ευγενές.

Σε αυτό το απόλυτα οργανωμένο κράτος το αγόρι έμενε σπίτι του ως τα επτά του χρόνια. Ακόμη και τότε, όμως, οι γονείς τους φρόντιζαν να τα παίρνουν μαζί τους στα φειδίτια ή φιλίτια, τις κοινές τράπεζες των Σπαρτιατών. Ακούγοντας τις συζητήσεις τους πάνω σε πολιτικά θέματα, τα αγόρια ήδη εκπαιδεύονταν στον σπαρτιατικό τρόπο ζωής. Τα κορίτσια έμεναν στο σπίτι και έπαιρναν το γεύμα μαζί με τη μητέρα τους. Στα φειδίτια οι γονείς ήταν υποχρεωμένοι να συνεισφέρουν κάθε μήνα ένα μέδιμνο κριθάρι, οκτώ χοές οίνου, πέντε μνας τυρί και μισή μνα σύκα. Αν ήταν τόσο φτωχοί, που δεν μπορούσαν να συνεισφέρουν, τότε έχαναν τα δικαιώματά τους ως πολίτες και τα παιδιά τους δεν ήταν δυνατόν να εκπαιδευτούν στα σπαρτιατικό σύστημα. Γενικά, λοιπόν, τα σπαρτιατικά σχολεία ήταν μόνο για τους ομοίους, δηλαδή για εκείνους που μπορούσαν να πληρώσουν την εγγραφή σε είδος.

Ωστόσο, γίνονταν επίσης δεκτά και άλλα παιδιά, αρκεί κάποιος να συνεισέφερε εκ μέρους τους το απαιτούμενο τίμημα, προκειμένου να συνοδεύουν τα παιδιά του στο σχολείο. O αριθμός αυτών των σχολικών συνοδών εξαρτάτο άμεσα από το μέγεθος της συνεισφοράς σε είδος, αλλά δε γίνονταν πολίτες όταν μεγάλωναν. Η απόδοση της ιδιότητας του πολίτη γινόταν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν η αξία τους ή οι υπηρεσίες ήταν τέτοιες που η πόλη-κράτος τις αναγνώριζε. Aλλοι μαθητές παρόμοιου είδους ήταν οι μόθωνες ή μόθακες και οι τρόφιμοι. Η διαφορά με τους τρόφιμους βρίσκεται στο γεγονός ότι ήταν παιδιά ελεύθερων Σπαρτιατών και συνεπώς είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Σε μεταγενέστερες περιόδους, στην εποχή της φθοράς του θεσμού πόλης-κράτους εξαιτίας του μεγάλου δημογραφικού προβλήματος των ελληνικών πόλεων-κρατών, όσοι απολάμβαναν της σπαρτιατικής εκπαίδευσης αποκτούσαν και πολιτικά δικαιώματα.

Μετά τα επτά τους χρόνια τα αγόρια απομακρύνονταν από το σπίτι και οργανώνονταν σε έναν ιδιαίτερα συστηματικό τρόπο εκπαίδευσης -ανάλογο με εκείνον της Κρήτης- σε αγέλες ή βούες. Υποδιαιρέσεις των αγελών ήταν οι ίλες, οι οποίες πιθανώς είχαν δύναμη 64 αγοριών. Οι αγέλες τρέφονταν, κοιμούνταν και έπαιζαν μαζί και βρίσκονταν υπό την εποπτεία του παιδονόμου, ενός πολίτη που απολάμβανε του γενικού σεβασμού και κατείχε υψηλή θέση. Βοηθοί του ήταν οι μαστιγοφόροι, οι οποίοι επέβαλαν τη σκληρή πειθαρχία, για την οποία τόσο φημισμένη ήταν η σπαρτιατική κοινωνία. Ακόμη και όταν έλειπε ο παιδονόμος ή οι μαστιγοφόροι, φαίνεται πως η πειθαρχία διατηρείτο ακέραια υπό την εποπτεία του βουαγόρα ή αγελάρχη, δηλαδή του περισσότερο θαρραλέου και λογικού αγοριού σε κάθε αγέλη. Επίσης, σε κάθε σχολείο τοποθετείτο ένας νέος που είχε συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας του και ονομαζόταν είρην ή ιρήν. Εκείνος παρακολουθούσε προσεκτικά τις μάχες τους και τους χρησιμοποιούσε ως υπηρέτες στο σπίτι του για το γεύμα του. Τα μεγαλύτερα αγόρια του έφερναν ξύλα για τη φωτιά, ενώ τα μικρότερα μάζευαν λαχανικά. Βέβαια, ο μοναδικός τρόπος για να αποκτηθούν αυτές οι προμήθειες ήταν η κλοπή από τους κήπους ή τις λέσχες των ανδρών, γεγονός που αύξανε τις ικανότητες των νέων στην ανίχνευση. Αφού γευμάτιζαν όλοι μαζί, τότε ο είρην τους προέτρεπε να τραγουδήσουν και κατόπιν να συζητήσουν θέματα ηθικής ή πολιτικής.

Ο είρην, ο παιδονόμος, ή οποιοσδήποτε πρεσβύτερος ασχολείτο με την εκπαίδευση ελεύθερα και εθελοντικά. Τούτο το σύστημα, βέβαια, εξαιτίας της απλότητάς του δεν κόστιζε στην πόλη-κράτος. Επίσης, ήταν ένα σύστημα απόλυτα φυσικής εκπαίδευσης. Ο Πλούταρχος αναφέρει πως «μάθαιναν γράμματα γιατί κάτι τέτοιο ήταν χρήσιμο». Στην πραγματικότητα οι γραπτοί νόμοι ήταν πολύ λίγοι και περνούσαν από γενιά σε γενιά μέσω της προφορικής παράδοσης. Φυσικά, η ρητορική απαγορευόταν σε αντιπαράθεση με τις ελεγείες του Τυρταίου, αλλά η δύναμη του λόγου ήταν πανταχού παρούσα. Ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα λέγει πως «αν συζητήσεις με ένα Λάκωνα, στην αρχή σου φαίνεται απλά ηλίθιος. Ξαφνικά, σε ένα κρίσιμο σημείο, πετάει λίγα λόγια και τότε οι συνομιλητές του φαίνονται μικρά παιδιά μπροστά του».

Οπωσδήποτε, το αντικείμενο της σπαρτιατικής εκπαίδευσης δεν ήταν η συσσώρευση γνώσης και η διανοητική οξύτητα, αλλά αυτό δε σημαίνει πως η Σπάρτη δεν ήταν αφεαυτής μια εκπαιδευτική δύναμη. Στην πραγματικότητα είναι λίγα τα όσα γνωρίζουμε, προκειμένου να έχουμε μια αντικειμενική άποψη και σε ορισμένες περιπτώσεις τα συμπεράσματά μας είναι αυθαίρετα ή αντιφατικά. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι οι Σπαρτιάτες εκτιμούσαν πολύ τον Όμηρο για το ηρωικό του ύφος, παρόλο που τρόπος ζωής που περιέγραφε ήταν Ιωνικός και όχι Δωρικός. Σύμφωνα με τον Βέρνερ Τζάγκερ στο έργο του Παιδεία, η πεποίθηση πως η σπαρτιατική εκπαίδευση δεν ήταν τίποτε άλλο από στρατιωτική εκπαίδευση, προήλθε από τις αφηγήσεις του Αριστοτέλη στα Πολιτικά και του Πλάτωνα στους Νόμους, όπου περιγράφει το πνεύμα του συντάγματος του Λυκούργου. Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό τούτες οι απόψεις να είναι προϊόν των συγκυριών της εποχής της παρακμής της Σπάρτης, η οποία κυριευμένη από δίψα για δύναμη έχασε την παλιά ευνομία της, την οποία τόσο θαύμασε όλος ο ελληνικός κόσμος.

Με τη σειρά του το κρητικό σύστημα εκπαίδευσης ήταν παρόμοιο με εκείνο της Σπάρτης από πολλές απόψεις. Κατά τον ίδιο τρόπο η διδασκαλία παρεχόταν από ένα πρεσβύτερο μέλος της κοινότητας, αλλά στην Κρήτη η εκπαίδευση κόστιζε στους γονείς ακόμη λιγότερα απ ό,τι στη Σπάρτη, καθώς τα παιδιά τρέφονταν κυρίως με δημόσια έξοδα. Οι γυναίκες έπειρναν το γεύμα τους στο σπίτι, ενώ οι άνδρες σε λέσχες που αποκαλούνταν ανδρεία. Στα ανδρεία συμμετείχαν όλα τα αρσενικά της οικογένειας. Συνήθως τα αγόρια δικαιούνταν το μισό της τροφής των ενήλικων, εκτός από τα ορφανά που δικαιούνταν πλήρη μερίδα στη λέσχη του νεκρού πατέρα τους.

Στην πραγματικότητα η κρητική λέσχη είναι ένα αμάλγαμα αρκετών οικογενειών σε ένα είδος πατριάς, όλα τα αρσενικά μέλη της οποίας δειπνούσαν μαζί. Τα αγόρια τούτης της πατριάς κοιμούνταν πιθανώς μαζί σε κοιτώνες της λέσχης και σχημάτιζαν ένα ξεχωριστό σχολείο. Στα κοινά συσσίτια με την παρουσία των πρεσβύτερων ενθαρρύνονταν οι συζητήσεις γύρω από ηθικά και πολιτικά θέματα, τα οποία όφειλαν να διδαχθούν. Οι πρεσβύτεροι εξέλεγαν κάποιον να υπηρετήσει ως παιδονόμος ή επιστάτης των αγοριών της λέσχης. Κάτω από την επίβλεψή του τα αγόρια μάθαιναν γράμματα, γυμνάζονταν διαρκώς, εκπαιδεύονταν στη χρήση των όπλων -ιδιαίτερα του τόξου- και στους πολεμικούς χορούς, όπως ο χορός των Κουρητών και ο Πυρίχειος. Μάθαιναν σαν τραγούδι τους νόμους της πατρίδας τους, για να τους αποστηθίζουν, μια και η άγνοια των νόμων δε δικαιολογείτο. Ο παιάνας ήταν η κύρια μορφή τραγουδιού τους και ήταν εκπαιδευμένοι στο λιτό ύφων των λακεδαιμόνιων συναδέλφων τους.

Οι νεαροί Κρήτες εκπαιδεύονταν στην ατομική και την ομαδική μάχη ενάντια σε άλλες λέσχες-σχολεία. Επίσης, διδάσκονταν την αντοχή σε πολλών ειδών δυσκολίες. Χειμώνα-καλοκαίρι φορούσαν τον ίδιο κοντό χιτώνα -όπως και οι Σπαρτιάτες- και μάθαιναν να αψηφούν τη ζέστη και το κρύο, τα ορεινά μονοπάτια και τα χτυπήματα που δέχονταν στα γυμνάσια και τις μάχες. Στα σχολεία παρέμεναν ως τα δέκα επτά τους χρόνια, οπότε και γίνονταν έφηβοι με ειδική τελετή, τα Εκδύσια. Όπως οι νέοι της Αθήνας, έδιναν όρκο υπακοής στο κράτος και μίσους ενάντια στους εχθρούς του και κατόπιν έμπαιναν σε αγέλες, τις οποίες συγκέντρωναν γύρω τους πλούσιοι και διακεκριμένοι έφηβοι. Ο αριθμός των ατόμων που συγκέντρωνε μια αγέλη εξαρτάτο κυρίως από τον πλούτο και τη δημοτικότητα του νέου, γεγονός που προσδίδει στο θεσμό ένα αριστοκρατικό στοιχείο, σε αντίθεση με τη Σπάρτη.

Ο πατέρας του νεαρού αρχηγού ήταν συνήθως ο αρχηγός της αγέλης -αγελάτης- και είχε πλήρη εξουσία. Καθοδηγούσε τους νέους στο κυνήγι και τους δρόμους, δηλαδή τα γυμνάσια των εφήβων. Μάλιστα, οι Κρήτες που δεν είχαν ακόμη εισέλθει σε αγέλες εξαιρούνταν αυτών των γυμνασίων και ονομάζονταν απόδρομοι. Ο αρχηγός της αγέλης μάζευε τους την αγέλη όπου επιθυμούσε και είναι πολύ πιθανό πως οι νέοι έτρωγαν και κοιμούνταν στο σπίτι του προστάτη τους. Η ζωή τους περιβαλλόταν από μια πολεμική ατμόσφαιρα και θεωρούσαν πολύτιμα αγαθά τη στρατιωτική στολή και τα όπλα τους. Στις αγέλες οι νεαροί Κρήτες έμεναν ως τη μέρα του γάμου τους, οπότε επέστρεφαν στα σπίτια και τις λέσχες τους.

Από πρακτικής άποψης δεν μπορούμε να πούμε πολλά για την κρητική εκπαίδευση. Από την ημέρα που ο Ιδομενέας σαλπάρισε από την Τροία, η Κρήτη σχεδόν χάνεται από την ελληνική ιστορία. Πολύ ισχυρή για να της επιτεθούν οι γείτονές της και συνάμα πολύ αδύναμη εξαιτίας των πολλών φέουδων παρέμεινε απομονωμένη από την ηπειρωτική Ελλάδα και το αρχιπέλαγος ως το τέλος της περιόδου της ελληνικής ανεξαρτησίας.
 

Αθήνα και οι άλλες πόλεις της Ελλάδας
Στη Λακωνία και την Κρήτη –κυρίως αγροτικές περιοχές που στηρίζονταν στο σύστημα της γαιοκτησίας- δεν υπήρχε η ανάγκη εκπαίδευσης σε θέματα που σχετίζονταν με το εμπόριο ή τη βιοτεχνία. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς να ανακαλύψει πολλά τέτοια στοιχεία στους Αθηναίους ή τους Ίωνες της Μ. Ασίας. Η πραγματικότητα, όμως, ήταν εντελώς διαφορετική. Για τον Έλληνα η λέξη εκπαίδευση σήμαινε εκπαίδευση του χαρακτήρα, αρμονική ανάπτυξη του σώματος, του νου και της φαντασίας και συνεπώς κάθε είδους τεχνική εκπαίδευση αποκλειόταν από τα ελληνικά σχολεία ως βάναυσος. Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται πως απέκτησαν αυτή την άποψη από τους λαούς που τους περιέβαλαν. Με τη σειρά του ο Πλάτωνας θεωρεί τον έμπορο ή τον τεχνίτη ακατάλληλο ως ενεργό πολίτη, όπως και ο Αριστοτέλης, ο οποίος θεωρεί ανάξιο ό,τι παρεμβάλλεται στη σωματική ή τη διανοητική ανάπτυξη.

Πώς, λοιπόν, διδάσκονταν οι τέχνες και το εμπόριο στην αρχαία Ελλάδα; Από τις μαρτυρίες που διαθέτουμε, οι τέχνες ή το εμπόριο ήταν κυρίως κληρονομική ενασχόληση. «Οι γιοι των τεχνιτών μαθαίνουν την τέχνη του πατέρα τους, όσο μπορούν οι πατέρες και και οι όμοιοί τους να τη διδάξουν». Στη Δημοκρατία ο Πλάτων αναφέρει πως οι παίδες, των κεραμιστών -μια λέξη που περιλαμβάνει τους γιους και τους μαθητευόμενους- είναι στην πραγματικότητα υπηρέτες και βοηθοί για μακρύ χρονικό διάστημα, πριν τους επιτραπεί να φτιάξουν το δικό τους κεραμικό. Οι μαθητές ενός γιατρού που ονομαζόταν Πιτταλός αναφέρονται από τον Αριστοφάνη, ενώ ο κωμωδιογράφος Σωσίπατρος βάζει έναν μάγειρα να λέει πως οι μαθητές του πρέπει να γνωρίζουν αστρολογία, αρχιτεκτονική και στρατηγική, πριν έρθουν να μαθητεύσουν δίπλα του. Με τη σειρά του ο Σόλων, προκειμένου να ενθαρρύνει τους αθηναίους τεχνίτες, έλεγε πως «ο πατέρας που δε δίδαξε το γιο του κάποια τέχνη, δεν μπορεί να απαιτεί βοήθεια στα γεράματά του».

Υπήρχε, λοιπόν, ένα σύστημα μεταβίβασης της γνώσης, σε ό,τι αφορούσε το εμπόριο και τις τέχνες, αλλά η γενική άποψη ήταν πως: «η τεχνική καθοδήγηση και όλη η διδασκαλία που αποβλέπει στην οικονομική απολαβή είναι χυδαία και δε δικαιούται το όνομα της εκπαίδευσης. Η αληθινή εκπαίδευση στοχεύει αποκλειστικά στην αρετή, η οποία ωθεί το παιδί να είναι καλός πολίτης, ικανός να κυβερνήσει και να υπακούσει». Έτσι, οι Σπαρτιάτες και οι Κρήτες δεν ήταν μόνοι. Είχαν την υποστήριξη όλης της Ελλάδας στην απόφασή τους να εξορίσουν από τα σχολεία τους κάθε ιδέα τεχνικής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Παρόλα αυτά η εκπαίδευση και πάλι έμεινε μισή, συγκρινόμενη με τα δεδομένα των σύγχρονων κοινωνιών. Και τούτο γιατί απευθυνόταν μόνο στα αγόρια της οικογένειας. Οιγυναίκες ζούσαν περίπου σε καθεστώς ανατολίτικου περιορισμού, εκτός ίσως από τη Χίο, τη Λοκρίδα, την Κρήτη και φυσικά τη Σπάρτη. Σύμφωνα με τον Περικλή δια στόματος Θουκυδίδη, η Αθηναία μητέρα οφείλει να ζει τόσο αποσυρμένη ζωή, ώστε το όνομά της να μην ακούγεται ανάμεσα στους άνδρες, είτε για καλό ή για κακό. Ο Πλάτων είναι ο πρώτος που ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση των γυναικών, τις συζύγους των φυλάκων της κοινότητας. Στην πραγματικότητα τις θεωρεί όχι μόνον σύζυγους αλλά και φύλακες. Θεωρεί πως οι γυναίκες των φυλάκων είναι ικανές για δημιουργική συνεισφορά στο κτίσιμο της κοινότητας, αλλά δεν περιμένει πως αυτό θα το κάνουν μέσω της οικογενειακής ζωής. Με αυτόν τον τρόπο αντιτίθεται στην επικρατούσα άποψη πως οι γυναίκες είναι μόνο για να κάνουν παιδιά και να φροντίζουν το νοικοκυριό τους. Παραδέχεται πως διαθέτουν λιγότερη σωματική ρώμη, αλλά αυτό δεν μπορεί να τις εμποδίσει από το να μοιράζονται τα καθήκοντα των φυλάκων. Αν, λοιπόν, είναι ικανές να κάνουν την ίδια δουλειά, τότε δικαιούνται τροφής και παιδείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να εκπαιδεύονται στη μουσική, τη γυμναστική και τον πόλεμο, όπως ακριβώς οι άνδρες.

Τούτη η άποψη είναι στην πραγματικότητα μια επαναστατική ανανέωση, που πιθανώς ξεσήκωσε πολύ γέλιο στην εποχή της. Είναι δυνατόν οι γυναίκες να γυμνάζονται γυμνές στην παλαίστρα, όταν μάλιστα σύμφωνα με τα λόγια του Ηρόδοτου η γυναίκα χάνει τη σεμνότητά της μαζί με τα ρούχα της; Όμως ο Πλάτων δε θεωρεί πως κινδυνεύει η ηθική από τους κανόνες που θέτει. Σκέπτεται πως ήταν οι βάρβαροι εκείνοι που επέβαλαν τη άποψη ότι η γύμνια είναι ατιμωτική ακόμη και για τους άνδρες, επηρεάζοντας τους Έλληνες της Μ. Ασίας. Η άποψή του συμβολίζει τις γενικότερες κοινωνικές αλλαγές του 4ου αιώνα, μια εποχή κατά την οποία οι καλλιτέχνες άρχισαν να απεικονίζουν τη γυναίκα γυμνή. Από την άλλη οι γυναίκες είναι επιτυχημένες στην ιατρική και τη μουσική. Γιατί όχι. Λοιπόν, και στα αθλητικά ή το χειρισμό των όπλων; Επιπλέον, ο αυξανόμενος αριθμός των γυναικείων ρόλων στην τραγωδία δείχνει πως η γυναίκα σε αυτή την εποχή ανακαλύπτεται ως ανθρώπινο ον και πως συζητείται πλέον δημόσια το δικαίωμά της στην εκπαίδευση. Ο Πλάτων προσθέτει μερικές σπαρτιατικές πινελιές στο σχέδιό του. Αν, όμως, αφαιρεθούν ορισμένα από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, αυτό που μένει είναι ένα σύγχρονο πρόγραμμα για την εκπαίδευση των γυναικών. Ας κλείσουμε εδώ, όμως, αυτό το θέμα, που οπωσδήποτε δικαιούται γενικότερης ανάλυσης και ερμηνείας, γιατί ερμηνεύει σκοτεινές πτυχές ενός λαμπρού κατά τα άλλα πολιτισμού, επηρεασμένου ωστόσο σαφώς από το μύθο της πατριαρχίας και ας επιστρέψουμε στην προσπάθειά μας να καταγράψουμε -έστω και συνοπτικά- την εκπαίδευση στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Θα δούμε τώρα πώς ήταν διαρθρωμένη η παιδεία στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις. Το σύνηθες σύστημα της πρωτοβάθμιας -θα μπορούσαμε να πούμε- εκπαίδευσης στην Αθήνα είναι ευθύνη των γραμματιστών, των κιθαριστών και των παιδοτρίβων. Οι γραμματιστές δίδασκαν γραφή, ανάγνωση και στοιχεία αριθμητικής και δίδασκαν τους μαθητές τους να διαβάζουν και να μαθαίνουν από στήθους τους μεγάλους ποιητές -Όμηρο Ησίοδο κ.α. Οι κιθαριστές με τη σειρά τους δίδασκαν τα αγόρια πώς να παίζουν την επτάχορδη λύρα και να τραγουδούν τα έργα των λυρικών ποιητών. Οι παιδοτρίβες φρόντιζαν για τη φυσική τους ανάπτυξη με τρόπο επιστημονικό. Τους δίδασκαν την πάλη, το παγκράτιο, την πυγμαχία, το τρέξιμο, τη ρίψη του δίσκου, το άλμα και ποικίλες άλλες ασκήσεις στην παλαίστρα. Σε αυτό το τριπλό σύστημα ενίοτε προστίθετο και το σχέδιο ή η ζωγραφική, ειδικότερα από τα τέλη του 4ου αιώνα. Ωστόσο, το σύνηθες σύστημα εκπαίδευσης περιελάμβανε λογοτεχνία, μουσική και αθλητικά.

Ποιο απ’ όλα διδασκόταν πρώτο; Μάλλον διδάσκονταν όλα ταυτόχρονα, αν και η φυσική εκπαίδευση σε απλουστευμένη μορφή ήταν η πρώτη ενασχόληση των αγοριών από το 6ο έτος της ηλικίας τους. Για τις πιο περίπλοκες ασκήσεις και τεχνικές έπρεπε να περιμένουν τουλάχιστον ως τα δώδεκα. Ωστόσο, τόσο ο Πλάτωνας όσο και ο Αριστοτέλης επιμένουν πως η φυσική προετοιμασία πρέπει να ξεκινά αρκετά χρόνια πριν από κάθε είδους διανοητική εκπαίδευση. Την κύρια ευθύνη για τη σειρά προετοιμασίας και τη διευθέτηση τέτοιων θεμάτων είχε ο παιδαγωγός της οικογένειας, ο οποίος ανήκε στο υπηρετικό προσωπικό.

Σε παλαιότερες εποχές τούτη η πρωτοβάθμια εκπαίδευση διαρκούσε ως τα δέκα οκτώ. Αλλά προς το τέλος του 5ου αιώνα δημιουργήθηκε ένα δευτεροβάθμιο σύστημα εκπαίδευσης. Η πιο σημαντική μαρτυρία έρχεται από τον Πλάτωνα, ο οποίος περιγράφει στη Δημοκρατία ένα σύστημα μαθητείας στα μαθηματικά λίγο πριν την εφηβεία. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη εφαρμοζόταν τρία χρόνια πριν την εφηβεία, αν και στην πραγματικότητα η παρακολούθηση των μαθημάτων δεν ήταν αυστηρά καθορισμένη. Ενίοτε οι γιοι των φτωχών ολοκλήρωναν γρήγορα το πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ οι γόνοι των πλουσίων την καθυστερούσαν όσο ήθελαν, γεγονός που ο Ξενοφών θεωρεί απαξιωτικό για την αθηναϊκή εκπαίδευση.

Μετά τα δέκα οκτώ οι νεαροί Αθηναίοι προχωρούσαν στην πολεμική τους εκπαίδευση. Τον πρώτο χρόνο αυτής της εκπαίδευσης τον περνούσαν στην Αθήνα και τον δεύτερο σε φρούρια των συνόρων και σε στρατόπεδα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μάλλον διέθεταν λίγο χρόνο για διανοητικές ενασχολήσεις. Ωστόσο, όταν κατέρρευσε η στρατιωτική δύναμη των Αθηνών υπό την μακεδονική κυριαρχία, τα στρατιωτικά καθήκοντα των εφήβων έγιναν εθελοντικά και η εκπαίδευσή τους αντικαταστάθηκε από μαθήματα φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. Το στρατιωτικό σύστημα έγινε Πανεπιστήμιο, το οποίο παρακολουθούσαν λίγοι εύποροι νέοι ή πλούσιοι ξένοι. Ως πρόδρομος του πρώτου πανεπιστημίου, η δίχρονη εκπαίδευση των εφήβων δικαιούται τον τίτλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρόλο που ως τον 3ο αιώνα παρείχε μόνο στρατιωτική εκπαίδευση.

Η αθηναϊκή εκπαίδευση, όπως και η εκπαίδευση των άλλων πόλεων, διαιρείται σε τρία στάδια: Το Πρωτοβάθμιο, από τα έξι ως τα δέκα τέσσερα, το Δευτεροβάθμιο από τα δέκα τέσσερα έως τα δέκα οκτώ και το τριτοβάθμιο από τα δέκα οκτώ έως τα είκοσι. Από τα τρία στάδια το τρίτο μόνο ήταν υποχρεωτικό και το παρείχε η πόλη-κράτος. Το δεύτερο ήταν εντελώς προαιρετικό και μάλλον για τους εύπορους. Από το πρωτοβάθμιο τα γράμματα ήταν μάλλον δια νόμου υποχρεωτικά, όπως φαίνεται από έναν παλιό νόμο που αποδίδεται στο Σόλωνα και ο οποίος αναφέρει πως το παιδί πρέπει να διδάσκεται γράμματα και κολύμπι. Μετά από αυτό οι φτωχοί μπορούν να στρέψουν την προσοχή τους στη γεωργία και το εμπόριο, ενώ οι πλουσιότεροι στη μουσική, την ιππασία, τη γυμναστική, το κυνήγι και τη φιλοσοφία.

 

Συμπέρασμα
Φαίνεται από τα παραπάνω πως η παιδεία των αρχαίων στην πλήρη μορφή της υπήρξε προνόμιο των εύπορων τάξεων, κάτι που αδιάκριτα συμβαίνει ως τη σύγχρονη εποχή μας με συγκαλυμμένο ή απροκάλυπτο τρόπο. Ωστόσο, είναι φανερό πως ο στόχος της ελληνικής εκπαίδευσης στην αρχαιότητα θεωρητικά και πρακτικά ήταν η παραγωγή του καλύτερου δυνατού πολίτη και όχι ο πλουτισμός –σε αντιστροφή προς τη σύγχρονη πραγματικότητα. Αναζητούσε το καλό της κοινότητας και όχι το καλό του ατόμου. Βέβαια οι μέθοδοι και τα υλικά της μαθητείας διέφεραν από περιοχή σε περιοχή, όμως το ζητούμενο ήταν το ίδιο, η εκπαίδευση του χαρακτήρα, κάτι που οι Έλληνες γονείς ζητούσαν επίμονα από τους διευθυντές των σχολείων.

Επίσης σημαντική -αν και όχι στην περίπτωση της Σπάρτης ή της Κρήτης, όπου το ιδανικό ζητούμενο ήταν η ανδρεία, η τόλμη, η στρατιωτική μαθητεία και η διακυβέρνηση- ήταν η αναζήτηση της αισθητικής και της φαντασίας, μέσω της τέχνης και της μουσικής.

Τούτο γινόταν μέσω της εξατομίκευσης και της απομάκρυνσης του παιδιού από τις επιρροές της οικογένειας. Τόσο ο νεαρός Σπαρτιάτης όσο και ο νεαρός Αθηναίος ή Εφέσιος από τα έξι μόλις χρόνια του περνούσε όλη την ημέρα του μακριά από το σπίτι, με τη συντροφιά των συνομηλίκων του στην παλαίστρα ή τους δρόμους. Μάθαινε να ξεκόβει από την οικογένειά του και να σχετίζεται με τους αυριανούς συμπολίτες του. Αναμφίβολα έχανε πολλά από αυτό το σύστημα, αλλά έτσι εξασφαλιζόταν η ενότητα και η συνέχεια της πόλης-κράτους. Όλα εξασφάλιζαν πως το παιδί θα συνειδητοποιούσε ότι είναι μέλος μιας κοινότητας, για την ευτυχία και την ευημερία της οποίας η προσωπική τους επιθυμία ή ευχαρίστηση έπρεπε να υποτάσσεται. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύχθηκε και έμεινε στην ιστορική μνήμη η αίσθηση της αυτοθυσίας για χάρη της πολιτείας ή της κοινότητας. Τώρα στο χέρι μας είναι να συγκρίνουμε τα αποτελέσματα της παιδείας στο παρελθόν με τα αποτελέσματα της παιδείας στο παρόν. Στο χέρι μας είναι να εξάγουμε συμπεράσματα, για το πού μας οδηγεί αλάθητα η παρούσα νοοτροπία μας σε εκπαιδευτικά θέματα. Και όλα αυτά γιατί η μελέτη του παρελθόντος δεν είναι αυτοσκοπός ή ξερή επιστημονική έρευνα. Είναι η μελέτη ενός παραδείγματος, με την αυστηρά επιστημονική έννοια, που μπορεί να μας δείξει το δρόμο για την ατομική και συλλογική ολοκλήρωση.

[Πηγή: ellinikoarxeio.com]

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Απο την:Πρασινιώ ΨώραΚαθηγήτρια Φιλόλογοστο Γυμνάσιο Βροντάδου Χίου

Σπάρτη

Αθήνα

Βυζάντιο

Τουρκοκρατία

Από τα πρώτα γραπτά δημιουργήματα του ελληνικού πολιτισμού αποδεικνύεται
ο πόθος του Έλληνα για μάθηση , για καλλιέργεια των διανοητικών του ικανοτήτων .

Στόχος του ομηρικού ανθρώπου είναι η συνεχής προσπάθεια για την πολύπλευρη
βελτίωσή του ώστε "αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμεναι άλλων".

Οι ΄Ιωνες φιλόσοφοι θέτουν ως κέντρο των πρωτοποριακών τους αναζητήσεων τον άνθρωπο
και τους προβληματισμούς του επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό
του Έλληνα για διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων.

Ορόσημο για τον παγκόσμιο πολιτισμό και ειδικότερα για την εκπαίδευση
αποτελούν ο 5ος και 4ος π.Χ. αιώνας της κλασικής Ελλάδας.

Οι αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την εύρεση των κατάλληλων μέσων και μεθόδων
για την επίτευξη του υψηλού τους στόχου, την προαγωγή των πνευματικών τους ικανοτήτων.

Σπάρτη

Την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη αναλάμβανε το κράτος από τα επτά τους χρόνια.
Ζούσαν σε ομάδες (αγέλες) και είχαν επικεφαλής τον Παιδονόμο.
Βάση της αγωγής ήταν η άσκηση του σώματος και η καλλιέργεια της πολεμικής αρετής.
Κατά δεύτερο λόγο διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, μουσική και χορό.
Η εκπαίδευση των κοριτσιών ήταν ανάλογη και γίνονταν σε ιδιαίτερους χώρους.

Αθήνα

Ο "καλός καγαθός" πολίτης, ο μορφωμένος και αναπτυγμένος πνευματικά, αισθητικά,
ηθικά και σωματικά ήταν η επιδίωξη της αθηναϊκής πολιτείας.
Η εκπαίδευση στην αρχαία Αθήνα ήταν ελεύθερη και υπεύθυνοι γι' αυτήν ήταν οι γονείς του παιδιού.
Τα σχολεία ήταν ιδιωτικά.
Υποχρεώνονταν όμως να τηρούν κάποιους κανονισμούς, που ρύθμιζαν τη λειτουργία τους.
Το πνεύμα της εκπαίδευσης ήταν σύμφωνο με τις παραδόσεις και τα ιδανικά της πόλης.

Από τον 5ο αιώνα που άρχισαν να ιδρύονται στην Αθήνα τα Γυμνάσια.
Οι νέοι είχαν τη δυνατότητα να ασκούν ταυτόχρονα με το πνεύμα και το σώμα.

Το πρώτο στάδιο εκπαίδευσης ήταν της προσχολικής και σχολικής ηλικίας.
Την πρώτη την αναλάμβανε η μητέρα ή η τροφός και αποσκοπούσε στην καλλιέργεια των έμφυτων ικανοτήτων του παιδιού και στην προετοιμασία του να δεχθεί τη σχολική εκπαίδευση,
που άρχιζε συνήθως στα επτά χρόνια.
Ο Παιδαγωγός, οικιακός δούλος, συνόδευε το παιδί στο Διδασκαλείο.
Από τον πρώτο του δάσκαλο ο μικρός Αθηναίος μάθαινε ανάγνωση, συλλαβισμό, γραφή, αριθμητική. Αργότερα τον αναλάμβανε ο Κιθαριστής για να τον μυήσει στην τέχνη της μουσικής
( μαθήματα λύρας, αυλού και τραγουδιού με συνοδεία λύρας ).

Αφού το παιδί αποκτούσε αυτές τις στοιχειώδεις γνώσεις, ερχόταν σε επαφή
με την ηρωική και διδακτική ποίηση ( Όμηρο-Ησίοδο ), καθώς και με τη λυρική.
Μάθαινε επιπλέον χορό, ζωγραφική, χειροτεχνία και γεωμετρία.
Ο Παιδοτρίβης φρόντιζε για τη σωματική εκγύμναση των μαθητών στην Παλαίστρα
( "πένταθλον" και "παγκράτιον" ).
Η διδασκαλία στο σχολείο ήταν εξάωρη.
Τα κορίτσια μορφώνονταν στο σπίτι.

Μετά το 14ο έτος οι έφηβοι μπορούσαν να παρακολουθήσουν την ανώτερη εκπαίδευση
στα δημόσια γυμνάσια και στις φιλοσοφικές ή ρητορικές σχολές
( Ακαδημεία Πλάτωνα, Περίπατος Αριστοτέλη, ρητορική σχολή Ισοκράτη και άλλες ),
που άρχισαν να ιδρύονται από τον 5ο αιώνα κάτω από την επίδραση της διδασκαλίας των σοφιστών,
των φιλοσόφων και των ρητόρων.
Εκεί διδάσκονταν επιπλέον αστρονομία, μαθηματικά και γραμματική.
Παρόμοια μορφή είχε και το εκπαιδευτικό σύστημα των περισσότερων
ελληνικών πόλεων αυτής της περιόδου.

Στους Ελληνιστικούς χρόνους ( 3ος και 2ος αιώνας ) δε σημειώθηκαν σημαντικές
μεταβολές στο χώρο της εκπαίδευσης.
Όμως το περιεχόμενό της διευρύνθηκε με την εισαγωγή νέων επιστημών.
Οι μέθοδοι επίσης και τα μέσα διδασκαλίας εκσυγχρονίστηκαν.

H EKΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Η Χριστιανική θρησκεία και η Ελληνική πνευματική κληρονομιά αποτελούν
τα κύρια χαρακτηριστικά στοιχεία του πολιτισμού και μάλιστα της παιδείας του Βυζαντίου.
Η Εκκλησία πρωτοστάτησε στο χώρο της εκπαίδευσης αναλαμβάνοντας εξολοκλήρου
σχεδόν όχι μόνο την οργάνωση, τη στελέχωση και τη λειτουργία της, αλλά και την
οικονομική επιχορήγησή της.
Στο δύσκολο αυτό έργο οι ενοριακές επιτροπές δεχόταν συχνά τη συνεργασία των κοινοτήτων.

Η ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ,που δεν ήταν υποχρεωτική, άρχιζε από το έβδομο έτος
της ηλικίας του παιδιού και ήταν τριετής.
Τα « ιερά γράμματα »,όπως ονομαζόταν αυτό το στάδιο ,έδιναν τη δυνατότητα στο
μικρό μαθητή να έλθει για πρώτη φορά σε επαφή με θρησκευτικά κείμενα
(Παλαιά και Καινή Διαθήκη,Ψαλτήρι και άλλα )
και να μάθει με τη βοήθειά τους το αλφάβητο, συλλαβισμό, ανάγνωση και γραφή.
Η διδασκαλία συμπληρωνόταν με τη βυζαντινή μουσική, τα θρησκευτικά και την ιστορία.
Τα μαθήματα διδάσκονταν από κληρικούς και μοναχούς κυρίως ,σε χώρους που
παραχωρούσαν οι εκκλησίες ή τα μοναστήρια.
Οι ιδιωτικοί διδάσκαλοι που δίδασκαν στα σπίτια ήταν γνωστοί ως «παιδαγωγοί».

Η ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ άρχιζε από τα δέκα χρόνια του μαθητή και διαρκούσε
τέσσερα έως πέντε έτη.
Το περιεχόμενο της εκπαίδευσης εμπλουτίζονταν με «τα των Ελλήνων γράμματα»,
με τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας.
Άλλα μαθήματα ήταν η Ιστορία, η Φυσική ( βοτανική, ζωολογία, γεωγραφία ),
η Μουσική, η Γεωμετρία, η Αστρονομία και η Σημειογραφία.
Οι «φοιτητές» παρακολουθούσαν τις παραδόσεις των ειδικών καθηγητών, ρητόρων,
φιλοσόφων, γραμματικών και σημειογράφων στα διδασκαλεία που λειτουργούσαν
υπό τη μέριμνα της Εκκλησίας σε πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας.

Η ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ήταν πρωταρχικό μέλημα του κράτους.
Ο Θεοδόσιος Β΄ ίδρυσε το 425 το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινουπόλεως, όπου παραδίδονταν
μαθήματα αρχαίας ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας, λατινικών,ρητορικής, φιλοσοφίας και δικαίου.
Ανώτατες και πανεπιστημιακές σχολές ιδρύθηκαν και λειτουργούσαν με τη φροντίδα
του κράτους στην Αλεξάνδρεια, τη Βηρυτό ,την Αθήνα , τη Θεσσαλονίκη τη Νίκαια
και φυσικά στην Κων/πολη ,όπως και σε άλλες πόλεις της Αυτοκρατορίας .
Οι νέες επιστήμες όπως η ιατρική και τα μαθηματικά συμπλήρωναν σταδιακά τις ήδη διδασκόμενες . Το έργο της εκπαίδευσης βοηθούσαν εκτός από τους εκπαιδευτικούς και οι πλούσιες βιβλιοθήκες ,δημόσιες ,ιδιωτικές και μοναστηριακές, όπως η βιβλιοθήκη του Πατριάρχη Φωτίου.
Αξιοσημείωτη είναι η προσφορά των μοναχών και στον τομέα της αντιγραφής έργων
αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ορισμένα από τα οποία διασώθηκαν χάρη στη δική τους πρωτοβουλία.

Είναι γενική διαπίστωση ότι η Βυζαντινή παιδεία συνετέλεσε ουσιαστικά όχι μόνο στη
διαμόρφωση του ιδιαίτερου χαρακτήρα του βυζαντινού πολιτισμού αλλά και στη διατήρηση
και διάδοση της Χριστιανικης και της Ελληνικής ανθρωπιστικης παιδείας.

Αυτή η περίοδος έχει να επιδείξει σημαντικές μορφές που έγιναν φορείς και διδάσκαλοι
αυτής της παιδείας ,όπως οι Πατέρες της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας.

H Eκπαίδευση κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.

Ο ρόλος της Εκκλησίας στα πλαίσια της προσπάθειας επιμόρφωσης των υποδούλων κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας είναι αδιαμφισβήτητος όχι μόνον εξαιτίας της προσφοράς του στη στοιχειώδη, έστω, εκπαίδευση των Ελλήνων αλλά πολύ περισσότερο για την ουσιαστική συμβολή του στη διατήρηση της εθνικής συνείδησης άρρηκτα συνδεδεμένης με την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη.

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους Τούρκους δε σήμανε μόνο το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλά και τον περιορισμό ,αν όχι την εξάλειψη , κάθε αξιόλογης πνευματικής δραστηριότητας στον κατακτημένο ελληνικό χώρο. Ο αναπόφευκτος μαρασμός στην εκπαίδευση χρειάστηκε υπεράνθρωπες προσπάθειες για την αντιμετώπισή του.
Τον αγώνα αυτό ανέλαβε κατά κύριο λόγο η Εκκλησία και κατά δεύτερο απόδημοι Έλληνες, μορφωμένοι πολλοί απ' αυτούς, οι οποίοι είχαν συνειδητοποιήσει ότι η διατήρηση της πίστης, της γλώσσας και της εθνικής συνείδησης ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για την ιστορική συνέχεια και την αναγέννηση του Έθνους.

Οι νάρθηκες των εκκλησιών και τα κελιά των μοναστηριών ήταν οι χώροι όπου παραδίδονταν κάποια στοιχειώδη μαθήματα στα ελληνόπουλα από κληρικούς και μοναχούς. Η διατήρησή τους στη μνήμη των Ελλήνων ως " Κρυφά Σχολειά " είναι άλλη μια ένδειξη του σκληρού καθεστώτος που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στην υπόδουλη Ελλάδα, γεγονός που ερμηνεύει πιθανώς και την παντελή σχεδόν απουσία κάποιας άλλης δραστηριότητας στον τόσο σημαντικό τομέα της εκπαιδευτικής λειτουργίας.

Ελάχιστα σχολεία υπολειτουργούσαν σε ελληνικές περιοχές στα τέλη του 16ου αιώνα.

Το 17ο αιώνα η Κωνσταντινούπολη, το εθνικό, θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο του ελληνισμού, άρχισε να παρουσιάζει κάποια εξέλιξη στον τομέα της εκπαίδευσης, όπως αποδεικνύεται από την αρτιότερη οργάνωση και τη διεύρυνση του αντικειμένου διδασκαλίας της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Η αναβάθμιση της Σχολής σε πανεπιστημιακό επίπεδο και η συμπλήρωση των θεολογικών μαθημάτων με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, της φυσικής, των μαθηματικών και της φιλοσοφίας έδωσε τη δυνατότητα σε αρκετούς νέους όχι μόνο να μορφωθούν οι ίδιοι, αλλά και σταδιακά να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους στους στερημένους Έλληνες.

Με αργά αλλά σταθερά βήματα αρχίζει η ίδρυση σχολείων με την επίβλεψη, τη συνεισφορά και την οικονομική ενίσχυση της Εκκλησίας, των αποδήμων Ελλήνων και των κοινοτήτων. Τα σχολεία της πρώτης βαθμίδας ,τα "κοινά", δίδασκαν στα παιδιά ανάγνωση, γραφή και αριθμητική. Τα βιβλία που χρησιμοποιούσαν ήταν το Ψαλτήρι, η Οκτώηχος και ο Απόστολος μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, οπότε κυκλοφόρησαν τα πρώτα Αλφαβητάρια " Ελληνικά" συνήθως ονομάζονταν τα σχολεία της δεύτερης βαθμίδας, τα οποία είχαν περισσότερα αντικείμενα διδασκαλίας, όπως Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, ρητορική, ηθική, γεωμετρία, φυσική, φιλοσοφία, θεολογία.

Εκτός από την Κωνσταντινούπολη ,όπου λειτούργησαν επίσης η Ελληνική Ιατρική Ακαδημία, η Πατριαρχική Μουσική Σχολή, η Εμπορική Σχολή της Χάλκης και η Θεολογική Σχολή, αρκετά εκπαιδευτήρια ιδρύθηκαν μέχρι το 19ο αιώνα σε διάφορες περιοχές της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας. Τότε η ανοδική πορεία της ελληνικής εκπαίδευσης έφθασε στο αποκορύφωμά της ,με το φαινόμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Στη συλλογική προσπάθεια για την αφύπνιση του Γένους έδωσαν το "παρών" όχι μόνον κληρικοί και σπουδασμένοι δάσκαλοι αλλά και πολλοί ΄Έλληνες που εργαζόταν στον ευρωπαϊκό χώρο και είχαν αποκτήσει ευρύτερη μόρφωση, εμπλουτισμένη με τα σύγχρονα επιτεύγματα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Η ιδεολογική και γλωσσική διαμάχη ανάμεσα στους αρχαιστές, τους καθαρολόγους και στους υποστηριχτές της απλής γλώσσας του λαού οδήγησε σε συγκρούσεις και αντιθέσεις μεγάλο αριθμό οπαδών αυτών των ομάδων. Παράλληλα όμως παρουσιάστηκε έντονη συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα, γεγονός που συνετέλεσε ουσιαστικά στη διάδοση και την αναβάθμιση της επίπονης προσπάθειας για την πνευματική και εθνική αναγέννηση του ΄Ελληνισμού

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ (1828-1831)
Στοχεύοντας στην πνευματική αναγέννηση του απελευθερωμένου από τον τουρκικό ζυγό ελληνικού κράτους ο πρώτος κυβερνήτης του κατέβαλλε προσπάθειες για την εξασφάλιση αρχικά της στοιχειώδους εκπαίδευσης.
Το 1829 ιδρύει το Ορφανοτροφείο της Αίγινας για τα ορφανά του πολέμου, όπου λειτουργούσαν εκτός από τα αλληλοδιδακτικά σχολεία (σχολεία στα οποία οι μαθητές των ανώτερων τάξεων δίδασκαν τα παιδιά που φοιτούσαν στις κατώτερες ) τρεις κλάσεις ελληνικών μαθημάτων και πολλά “χειροτεχνεία”,πρακτικά εργαστήρια διαφόρων τεχνών για όσους μαθητές δεν είχαν ικανότητες προόδου στα μαθήματα.
Η στοιχειώδης εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική.
Στο Ορφανοτροφείο εντάχθηκε και το Πρότυπο σχολείο, όπου εκπαιδεύονταν δάσκαλοι για τα αλληλοδιδακτικά.
Επιπλέον ιδρύθηκε το Κεντρικό σχολείο “ δια τους έχοντας έφεσιν να αναδεχθώσιν το διδασκαλικόν επάγγελμα” και για όσους νέους θα ήθελαν να ακολουθήσουν ανώτερες σπουδές.
Σχολεία λειτούργησαν και στη Σύρο, στο Ναύπλιο, την Αθήνα και την ΄Ύδρα.
Επίσης λειτούργησε το Κεντρικό Πολεμικό Σχολείο Ναυπλίου, η Εκκλησιαστική Σχολή του Πόρου, η Αγροτική Σχολή της Τίρυνθας και η Εμπορική Σχολή Σύρου.
Ο Καποδίστριας σε συνεργασία με την Επιτροπή για θέματα παιδείας φρόντισαν κατά το δυνατόν για τον υλικοτεχνικό εξοπλισμό των σχολών και την έκδοση διαταγμάτων για τη σωστή οργάνωση και λειτουργία τους.
Ο κυβερνήτης είχε διατυπώσει την ανάγκη ιδρύσεως Πανεπιστημίου. ΄Όμως οι οικονομικές δυσκολίες και η έλλειψη διδακτικού προσωπικού, καθώς και ο πρόωρος θάνατός του δεν του επέτρεψαν να υλοποιήσει τους οραματισμούς του.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ
Πολλοί χαρακτηρίζουν το εκπαιδευτικό σύστημα που εισήχθηκε στην Ελλάδα κατά την περίοδο της Αντιβασιλείας ως μίμηση του αντίστοιχου συστήματος που λειτουργούσε εκείνη την εποχή στη Γερμανία. Γι αυτό το λόγο οι δυσκολίες προσαρμογής του στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος ήταν αναμενόμενες.
Πρώτη βαθμίδα εκπαίδευσης ήταν το Επτατάξιο Δημοτικό ή του λαού σχολείο.
Ακολουθούσε το Τριτάξιο Ελληνικό σχολείο, στο οποίο μπορούσαν να εισαχθούν με εξετάσεις ακόμα και παιδιά που είχαν ολοκληρώσει τη φοίτησή τους μέχρι την τέταρτη τάξη του Δημοτικού.
Κατόπιν οι απόφοιτοι του Ελληνικού είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν το Τετρατάξιο Γυμνάσιο και τέλος το Πανεπιστήμιο, που λειτούργησε για πρώτη φορά το 1838, με τη φιλοσοφική, τη θεολογική, τη νομική και την ιατρική σχολή.
Βέβαια εκτός από την κρατική πρωτοβουλία, ουσιαστικά συνέβαλαν στη μόρφωση των ελληνοπαίδων οι κοινότητες, πολλοί ιδιώτες και ΄Έλληνες των παροικιών, με την ηθική, υλική και οικονομική ενίσχυσή τους.

http://draft.blogger.com

ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΘΕΟΙ, Ο ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΝΕΝΑΣ

 Στον Ιουδαϊσμό, πολλοί θεοί δεν υπάρχουν,
υπάρχουν όμως πολλές δυνάμεις, εξουσίες,
Σεραφειμ, Χερουβειμ, Αρχαγγέλοι, Αγγέλοι και τα λοιπά.
Στην Βίβλο όμως αναφέρονται και οι πολλοί θεοί.

 Για τους θεούς τι να πούμε εμείς οι άνθρωποι, που τόσα λίγα μπορούμε να καταλάβουμε από τον κόσμο γύρω μας, εφόσον ούτε οι αισθήσεις μας είναι τέτοιες που μπορούν να τους συλλάβουν, ούτε ο χρόνος που έχουμε στην διάθεση μας είναι αρκετός για να κατανοήσουμε τέτοια πνευματικά όντα. Αυτή ήταν η θέση των περισσότερων Ελλήνων φιλοσόφων, οι οποίοι ακόμα και όταν θεωρούσαν ότι πρωταρχική σημασία έχει η ανθρώπινη σκέψη και πράξη, όπως έκαναν οι Επικούριοι, παραδεχότανε την ύπαρξη των θεών και ποτέ δεν πρότειναν ένα πόλεμο εναντίον τους.

 Στην εποχή μας η Ελληνική φιλοσοφία έχει παρεξηγηθεί τόσο πολύ από τους Ευρωπαίους ώστε και οι Επικούριοι θεωρούνται άθεοι. Αυτό όμως είναι ένα μεγάλο λάθος. Οι Επικούριοι ήταν τόσο άθεοι, όσο και οι Βουδιστές και όσο κάποιοι από τους πρώτους χριστιανούς.  Όλοι αυτοί πίστευαν στην ύπαρξη των θεών, σεβόταν τους θεούς και δεν είχαν καμία διάθεση να τους πολεμήσουν ή να τους συκοφαντήσουν ως δαίμονες. Αυτό που έλεγαν ήταν πως ο άνθρωπος οφείλει με τα δικά του μέσα να παλέψει την ανθρώπινη μοίρα του και όχι με το να εύχεται στους θεούς. Τόνιζαν ακόμα πως ένας σοφός άνθρωπος που έχει κατακτήσει τον εαυτό του τον ζηλεύουν ακόμα και οι θεοί.

Εδω οι φωτεινοί θεοί του Ολύμπου.

 Την ύπαρξη των πολλών θεών δέχεται και η βίβλος, εφόσον τους αναφέρει στη Γεννεση και στους Ψαλμους. Όταν ο Αδάμ έφαγε τον απαγορευμένο καρπό έλαβε την γνώση, Και είπε ο Κύριος ο Θεός, ιδού ο Αδάμ έγινε σαν ένας από εμάς ας τον διώξουμε μη φάει και από το δέντρο της ζωής και γίνει αθάνατος. Ο Θεός της Βίβλου αναφέρεται από τον Δαβίδ στους Ψαλμούς ως Θεός Θεών.  (ΨΑΛΜΟΙ – 50)  Οι Ιουδαίοι όμως θεωρούν τους Θεούς ως κατώτερους αγγέλους, όπως και το Κοράνι, το οποίο αναφέρει πως οι άγγελοι δημιούργησαν τον κόσμο κάτω από την θεϊκή εξουσία. (ΚΟΡΑΝΙ - Η ΒΟΥΣ - 27 Εκείνος έπλασε μέσω εμας όσα υπάρχουν στην γη.)

 Μια μορφή μονοθεϊσμού είναι αυτή που θεωρεί πως ένας προσωπικός θεός εκφράζεται μέσω των πολλών θεών ή αγγέλων οι οποίοι εκτελούν το θέλημα του. Αυτό συμβαίνει και στην θρησκεία του Κρίσνα. Σε μια τέτοια περίπτωση όμως οι μονοθεϊστές αυτοί οφείλουν να σέβονται τους θεούς και όχι να τους θεωρούν κακούς δαίμονες.

 Από την άλλη εκείνοι που αντιπαθούν τους θεούς ή δεν δέχονται την ύπαρξη τους δεν μπορούν να λένε ότι οι Έλληνες φιλόσοφοι ή οι Ιουδαίοι δεν πίστευαν στην ύπαρξη τους. Οι αθεϊστές δεν μπορούν να δικαιολογούν τους κατήγορους του Σωκράτη, θεωρώντας τον γέροντα φιλόσοφο άθεο εφόσον δεν ήταν άθεος. Ούτε έχουν δικαίωμα οι σημερινοί άθεοι, να θεωρούν τους Επικούριους άθεους εφόσον δεν ήταν άθεοι.

Ο φιλόσοφος Επίκουρος

  Ο Επίκουρος αναφέρει ότι αυτά που οι πολλοί πιστεύουν για τους θεούς είναι ανόητα γιατί οι θεοί είναι μακάρια όντα.  Στην επιστολή του προς τον Μενοικέα, ο Επίκουρος γράφει ότι «εφόσον ο θεός είναι ένα ζώο (ον) άφθαρτο και μακάριο (ευτυχισμένο) ασεβής δεν είναι αυτός που αδιαφορεί για τους θεούς των πολλών αλλά εκείνος που δέχεται όσα νομίζουν οι πολλοί για τους θεούς.» Θεωρούσε λοιπόν ο Επίκουρος ότι αν δεν ασχολείσαι με τους θεούς είναι καλύτερα παρά να τους φορτώνεις με ιδιότητες που είναι αταίριαστες προς τέτοια μακάρια όντα.

 Ο άνθρωπος που θα επιδοθεί στην φιλοσοφία και θα αφήσει πίσω του όσα του λένε οι θρησκείες για τους θεούς και την κόλαση και τον παράδεισο θα ζήσει χωρίς φόβο με αταραξία. Αυτή είναι η διδασκαλία του Επίκουρου, η οποία στράφηκε εναντίον των ιερατείων, όπως το ίδιο έκανε ο Βούδας και ο Χριστός.  Οι φιλόσοφοι αυτοί στράφηκαν εναντίον της διδασκαλίας των ιερατείων και όχι εναντίον των θεών.

  Γι αυτό καταλήγει ο Επίκουρος στην επιστολή του προς τον Μενοικέα, λέγοντας: «Αυτά να μελετάς μέρα και νύκτα και ποτέ μια οπτασία ή ένα όνειρο δεν θα διαταράξει την ηρεμία σου και θα ζήσεις ως θεός ανάμεσα στους ανθρώπους, γιατί τότε δεν θα μοιάζει με ένα θνητό ζώο ο άνθρωπος με τόσα αθάνατα αγαθά.»

 Τα ίδια με τον Επίκουρο λέει και ο Βούδας. «Μη ζητάτε τίποτε από τους ανίσχυρους θεούς. Μην προσεύχεσθε, αλλά μάλλον ενεργείτε, γιατί το σκοτάδι δεν θα φωτισθεί. Μην ζητάτε τίποτε από την σιωπή, δεν πρόκειται ν’  ακούσει, ούτε να μιλήσει.

Εκείνος που οι αισθήσεις του αναπαύονται, σαν καλοδαμασμένα άλογα, από αυτά που τα οδηγεί εκείνος που έβγαλε από πάνω του κάθε ιδέα του εγώ, που ελευθερώθηκε από κάθε λάθος, ακόμη και η θεοί τον ζηλεύουν.

Βούδας, ο φωτισμένος.

 Ζούμε σε τέλεια χαρά εμείς που τίποτα δεν μας ανήκει. Η χαρά είναι η τροφή μας καθώς είναι στους ακτινοβολούντας θεούς.»

 Εκείνος που θα φωτισθεί και θα γνωρίσει τον εαυτό του θα ζήσει χωρίς φόβο, χωρίς τίποτα να διαταράξει την ευτυχία του. Οι θεοί δεν τον φοβίζουν, ούτε χρειάζεται την βοήθεια τους με συνεχή προσευχή. Ένας είναι ο θεός του καθενός από μας κάτοικος της καρδιάς μας και σε αυτόν οφείλομαι την προσοχή μας. Όπως λέει και ο ευαγγελιστής Ιωάννης στην πρώτη επιστολή του, ο θεός της καρδιάς μας είναι ο μεγαλύτερος από όλους τους θεούς του κόσμου και γνωρίζει τα πάντα. Αυτός είναι ο μόνος δάσκαλος για τον κάθε άνθρωπο, ο δικός του Κρίσνα (Χριστός), ο δικός του θεός.

 Ο Κρίσνα λέει στον Αρτζούνα στο βιβλίο της Μπαγκαβάντ Γκιτά.

«Θ. 23 Αυτοί που κάνουν θυσίες σε άλλες θεότητες με λατρεία και πίστη, κάμουν θυσίες και σε Μένα, ω γιέ του Κούντι, αν και τούτο δεν γίνεται με τον αληθινό νόμο.

24. Εγώ είμαι εκείνος που δέχεται όλες τις θυσίες και είμαι ο Κύριος τους, όμως δεν με γνωρίζουν μέσα στις αληθινές αρχές και για τούτο πέφτουν.

25 Αυτοί που λατρεύουν τους θεούς, στους θεούς πηγαίνουν. Στους προγόνους πηγαίνουν όσοι λατρεύουν τους προγόνους. Στα πνεύματα των στοιχείων πηγαίνουν εκείνοι που θυσιάζουν στα πνεύματα των στοιχείων. Όμως εκείνοι που εμένα λατρεύουν σε Μένα έρχονται.»

Ο Κρισνα μπροστά στον Αρτζούνα.

 Ο Κρίσνα είναι ο μοναδικός θεός και αυτός διδάσκει την γιόγκα στον Αρτζούνα. Του λέει να διαλογισθεί στην καρδιά του, να στηλώσει το νου του στην κορυφή του κεφαλιού του.  Αυτό που είναι όμως σημαντικό για τον Κρίσνα είναι να καταλάβει ο Αρτζούνα πως όλες οι υπάρξεις, θεοί και θνητοί, καλοί και κακοί, είναι ο Ενας Θεός, ο Κρίσνα.

«IA. 15. Βλέπω όλους μαζί τους θεούς μέσα στο σώμα Σου, ω Θεέ, και ομάδες από ποικίλα όντα και τον Βράχμα, τον Κύριο, τον δημιουργό καθισμένο μέσα στο λωτό και τους ρισί (προφήτες) και τη φυλή των θεϊκών φιδιών.

ΙΓ. 28 Βλέποντας τον Κύριο σαν τον πνευματικό κάτοικο μέσα σε όλες τις δυνάμεις, σε όλα τα πράγματα και σε όλα τα όντα, δεν πληγώνει ο ίδιος τον ίδιο του τον εαυτό, και έτσι φθάνει στην υπέρτατη κατάσταση.

ΙΗ. 61 Ο Κύριος βρίσκεται στην καρδιά όλων των υπάρξεων, ω Αρζούνα, και τις κάμει να περιστρέφονται με μηχανικό τρόπο μέσω της ύλης με την οποία είναι κατασκευασμένες.»

 Αυτή την αλήθεια δεν την αλλάζει καμιά θρησκεία, ότι όνομα και να δώσεις στον θεό σου, ότι πρόσωπο και να φανταστείς, η αλήθεια είναι μέσα στην καρδιά σου, αν αγαπάς τον εχθρό σου, αν αγαπάς τον αδερφό σου, αν αγαπάς τον αληθινό σου εαυτό. Η βασιλεία των ουρανών είναι μέσα σου εκεί που κατοικεί ο ένας θεός της καρδιάς σου.

 Τώρα ο κανένας θεός, προφανώς δεν υπάρχει. Εκτός αν υπάρχει και κρύβεται κάνοντας τον ανύπαρκτο. Ίσως είναι ένας σκοτεινός θεός!

 Κάποτε στον πόλεμο των Ασούρας (δαιμόνων σύμφωνα με την Ινδική θρησκεία ) εναντίον των Ντέβας ( των φωτεινών θεών)  οι σκοτεινοί δαίμονες ήταν έτοιμοι να κατακτήσουν τον κόσμο. Τότε οι θεοί έτρεξαν τρομαγμένοι στην μεγάλη μητέρα, την Ντούργκα. Η θεά Ντούργκα, συμβολίζει την δύναμη όλων των φωτεινών θεών γιατί έχει δημιουργηθεί από το φως του κάθε θεού. Εκείνη είναι όλο το φως του κόσμου σε ένα πρόσωπο. Εκείνη κατατρόπωσε όλους τους δαίμονες.

 Εναντίον των θεών, σύμφωνα με τις αρχαίες θρησκείες και μυθολογίες, πολεμούσαν πάντα οι κακοί δαίμονες. Στην ελληνική μυθολογία οι σκοτεινές δυνάμεις συμβολίζονται με τους Τιτάνες. Αυτή όμως η μάχη εξυπηρετεί τον συμβολισμό των δυνάμεων του σύμπαντος, όπου το φως πολεμάει με το σκοτάδι. Οι Τιτάνες είναι τα παιδιά της Γης. Το ζητούμενο σε αυτούς τους μυθικούς πολέμους όπου συμβολίζονται οι κοσμικές δυνάμεις είναι η αρμονία και η ισορροπία. Μια ανθρώπινη θρησκεία που τάσσεται εναντίον όλων των θεοτήτων, δεν μπορεί παρά είναι πονηρό κατασκεύασμα αυτών των σκοτεινών δαιμόνων.

ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ Φ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ

ΕΛΛΗΝ ΑΣΕΒΗΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

ΠΡΟΣ ΜΕΝΟΙΚΕΑ

Πρώτα τον Θεό πρέπει να τον θεωρείς ως ένα ον μακάριο και αθάνατο. ασεβης δεν είναι εκείνος που δεν πιστεύει στους λεγόμενους θεούς, αλλά εκείνος που θεωρεί πως οι θεοί είναι έτσι όπως οι πολλοί νομίζουν.

123. Πρῶτον μὲν τὸν θεὸν ζῷον ἄφθαρτον καὶ μακάριον νομίζων͵

ἀσεβὴς δὲ οὐχ ὁ τοὺς τῶν πολλῶν θεοὺς ἀναιρῶν͵ [124] ἀλλ΄ ὁ τὰς τῶν πολλῶν δόξας θεοῖς προσάπτων

Ταῦτα οὖν καὶ τὰ τούτοις συγγενῆ μελέτα πρὸς σεαυτὸν ἡμέρας καὶ νυκτὸς πρός τε τὸν ὅμοιον σεαυτῷ͵ καὶ οὐδέποτε οὔθ΄ ὕπαρ οὔτ΄ ὄναρ διαταραχθήσῃ͵ ζήσῃ δὲ ὡς θεὸς ἐν ἀνθρώποις. οὐθὲν γὰρ ἔοικε θνητῷ ζῴῳ ζῶν ἄνθρωπος ἐν ἀθανάτοις ἀγαθοῖς.

Επιστολή Ιωάννου Α

3.20 οτι εαν καταγινώσκη ημων η καρδία, οτι μείζων εστιν ο θεος της καρδίας ημων και γινώσκει πάντα

4.4 υμεις εκ του θεου εστε, τεκνία, και νενικήκατε αυτούς, οτι μείζων εστιν ο εν υμιν η ο εν τω κόσμω.

ΒΙΒΛΟΣ

ΓΕΝΝΕΣΙΣ 3. 22  ΚΑΙ ΕΙΠΕ ΚΥΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΣ ΙΔΟΥ ΕΓΕΙΝΕΝ Ο ΑΔΑΜ ΩΣ ΕΙΣ ΕΞ ΗΜΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΓΙΝΩΣΚΕΙΝ ΤΟ ΚΑΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟΝ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΜΗΠΩΣ ΕΚΤΕΙΝΗ ΤΗΝ ΧΕΙΡΑ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΛΑΒΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΦΑΓΗ ΚΑΙ ΖΗΣΗ ΑΙΩΝΙΩΣ

Και είπε ο Κύριος ο Θεός, ιδού ο Αδάμ έγινε σαν ένας από εμάς.

ΨΑΛΜΟΙ - 50o Κεφάλαιο ΨΑΛΜΟΣ ΤΟΥ ΑΣΑΦ

1  Ο ΘΕΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΕΛΑΛΗΣΕ ΚΑΙ ΕΚΑΛΕΣΕ ΤΗΝ ΓΗΝ ΑΠΟ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΗΛΙΟΥ ΕΩΣ ΔΥΣΕΩΣ ΑΥΤΟΥ

ΨΑΛΜΟΙ - 82o Κεφάλαιο 1  ΨΑΛΜΟΣ ΤΟΥ ΑΣΑΦ Ο ΘΕΟΣ ΙΣΤΑΤΑΙ ΕΝ ΤΗ ΣΥΝΑΞΕΙ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΩΝ ΑΝΑΜΕΣΟΝ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΘΕΛΕΙ ΚΡΙΝΕΙ

ΨΑΛΜΟΙ - 86o Κεφάλαιο  8  ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΙΟΣ ΣΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΚΥΡΙΕ ΟΥΔΕ ΕΡΓΑ ΟΜΟΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΟΥ

ΚΟΡΑΝΙ - 

Η ΒΟΥΣ

27 Εκείνος έπλασε μέσω εμας όσα υπάρχουν στην γη.

Η ΜΕΛΙΣΣΑ

2 Τη βουλήσει αυτού κατέρχονται οι Αγγελοι και το θείον Πνεύμα, εις όντινα αυτου θέλει, λέγει δε, «Κηρύττετε τοις ανθρώποις ότι ουκ εστίν άλλος Θεός πλην εμού. Φοβήθητε με.»

86 Θα εγείρωμεν 923 μάρτυρα εξ εκάστης φυλής, τότε δεν θα επιτραπεί τοις απίστοις η δικαιολόγησις, ούτε θα δεχθώμεν τοιαύτην.

88 Οι δε πολυθεϊσταί θα ίδωσιν εκείνους προς ους εξωμοίουν τον Θεόν και θα είπωσιν, «Κύριε, ιδού τα όντα άτινα ελατρεύσαμεν αντί σου». Τα όντα όμως θα ανακράξουν τότε, «ψεύδεσθαι».

91 Θα εγείρωμεν εκ του κόλπου της κάθε φυλής ένα μάρτυρα όστις θα καταμαρτυρήσει αυτών. Συ δε, Μωάμεθ είσαι ο μάρτυς των Αράβων.

ΒΟΥΔΑΣ

Μη ζητάτε τίποτε από τους ανίσχυρους θεούς. Μην προσεύχεσθε, αλλά μάλλον ενεργείτε, γιατί το σκοτάδι δεν θα φωτισθεί. Μην ζητάτε τίποτε από την σιωπή, δεν πρόκειται ν’  ακούσει, ούτε να μιλήσει.

Εκείνος που οι αισθήσεις του αναπαύονται, σαν καλοδαμασμένα άλογα, από αυτά που τα οδηγεί εκείνος που έβγαλε από πάνω του κάθε ιδέα του εγώ, που ελευθερώθηκε από κάθε λάθος, ακόμη και η θεοί τον ζηλεύουν.

Ζούμε σε τέλεια χαρά εμείς που τίποτα δεν μας ανήκει. Η χαρά είναι η τροφή μας καθώς είναι στους ακτινοβολούντας θεούς.

Μπαγκαβάτ Γκιτά

Θ. 23 Αυτοί που κάνουν θυσίες σε άλλες θεότητες με λατρεία και πίστη, κάμουν θυσίες και σε Μένα, β γιέ του Κούντι, αν και τούτο δεν γίνεται με τον αληθινό νόμο.

24. Εγώ είμαι εκείνος που δέχεται όλες τις θυσίες και είμαι ο Κύριος τους, όμως δεν με γνωρίζουν μέσα στις αληθινές αρχές και για τούτο πέφτουν.

25 Αυτοί που λατρεύουν τους θεούς, στους θεούς πηγαίνουν. Στους προγόνους πηγαίνουν όσοι λατρεύουν τους προγόνους. Στα πνεύματα των στοιχείων πηγαίνουν εκείνοι που θυσιάζουν στα πνεύματα των στοιχείων. Όμως εκείνοι που εμένα λατρεύουν σε Μένα έρχονται.

IA. 15. Βλέπω όλους μαζί τους θεούς μέσα στο σώμα Σου, ω Θεέ, και ομάδες από ποικίλα όντα και τον Βράχμα, τον Κύριο, τον δημιουργό καθισμένο μέσα στο λωτό και τους ρισί (προφήτες) και τη φυλή των θεϊκών φιδιών.

ΙΓ. 28 Βλέποντας τον Κύριο σαν τον πνευματικό κάτοικο μέσα σε όλες τις δυνάμεις, σε όλα τα πράγματα και σε όλα τα όντα, δεν πληγώνει ο ίδιος τον ίδιο του τον εαυτό, και έτσι φθάνει στην υπέρτατη κατάσταση.

ΙΗ. 61 Ο Κύριος βρίσκεται στην καρδιά όλων των υπάρξεων, ω Αρζούνα, και τις κάμει να περιστρέφονται με μηχανικό τρόπο μέσω της ύλης με την οποία είναι κατασκευασμένες.

65. Εμένα σκέψου, εμένα λατρεψε, σε εμένα θυσίαζε, εμένα να προσκυνάς και σε μένα θα έρθεις, σου χαρίζω την αλήθεια, γιατί είσαι ο αγαπημένος μου.

66 Ξέχασε κάθε θρησκευτικό ή ηθικό νόμο κι έλα προς εμένα το μόνο καταφύγιο.Μη λυπάσαι κι εγω θα σε απαλλάξω από κάθε αμαρτία.

ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ Φ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ

ΕΛΛΗΝ ΑΣΕΒΗΣ