Οι … κοριοί του παρελθόντος!
Όποιος διαβάσει την «Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας» του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ, θα βρει πολλά σπαρταριστά στιγμιότυπα που έχουν να κάνουν με τους … κοριούς του παρελθόντος! Σπεύδω, λοιπόν, να καταγράψω στο σημερινό μας άρθρο ορισμένα εξ αυτών, δεδομένου ότι ο χώρος είναι πολύ μικρός για την καταγραφή όλων των … κοριών της ιστορίας. Και ιδού μερικά αποσπασματικά κείμενα από την «Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας»:
ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΙ ΠΑΝΤΟΥ!
. Ο σκοπός δεν ήταν η άμεση επίθεση εναντίον αυτών των κρατών, αλλά να εξαναγκασθούν να αλλάξουν τη στάση τους υπό την απειλή της αυστηρής τιμωρίας. Αν και ο Ξέρξης βρισκόταν ακόμη στην Ασία, ενδεχόμενος πόλεμος ανάμεσα στα ελληνικά κράτη θα ήταν καταστροφικός και η ελληνική Συμμαχία τον απέφυγε. Tα κράτη που είχαν μηδίσει αναγνώρισαν το λάθος τους. Οι Θεσσαλοί επικαλέστηκαν καταναγκασμό και κατηγόρησαν τους Αλευάδες (Η', 172.1), έπειτα οι Λοκροί και οι Θηβαίοι ενίσχυσαν με στρατεύματα την ελληνική Συμμαχία. Αυτές οι αλλαγές τακτικής συνοδεύτηκαν αναμφίβολα από αλλαγές και στη διακυβέρνηση του κάθε κράτους. Πάντως, τα συγκεκριμένα κράτη δεν έγιναν δεκτά ως μέλη της Συμμαχίας. Στο μεταξύ, οι πρέσβεις διέφυγαν στη Μακεδονία και έστειλαν τις αναφορές τους στον Ξέρξη, που βρισκόταν στις Σάρδεις.
Στη συνέχεια, η Συμμαχία έστειλε κατασκόπους στις Σάρδεις για να συγκεντρώσουν πληροφορίες σχετικά με τις δυνάμεις του Ξέρξη. Οι κατάσκοποι συνελήφθησαν, αλλά ο Ξέρξης, επιθυμώντας να γίνει γνωστή στους Έλληνες η κολοσσιαία κλίμακα των προετοιμασιών του, τους άφησε να φύγουν. Οι κατάσκοποι επέστρεψαν μάλλον τον Ιανουάριο του 480 π.Χ. Στο μεταξύ, η Συμμαχία είχε καλέσει το Άργος να προσχωρήσει σε αυτή και είχε απαιτήσει από τον Γέλωνα των Συρακουσών, την Κέρκυρα και την Κρήτη να προσφέρουν βοήθεια. Το Άργος συμφώνησε, υπό τους όρους ότι θα μοιραζόταν εξ ημισείας την ηγεσία με τη Σπάρτη, και ότι η τελευταία θα συναινούσε σε τριακονταετή ειρήνη μεταξύ των δύο κρατών. Οι Σπαρτιάτες ανακοίνωσαν στους εκπροσώπους των συμμάχων ότι αρνούνταν να παραχωρήσουν περισσότερο από το ένα τρίτο της ηγεσίας, κάτι που το Άργος δεν αποδέχθηκε. Αυτό αποτελούσε έμμεση εκδήλωση μηδισμού (Η', 149.3). Η άμεση εκδηλώθηκε αργότερα (Γ, 12.2, πρβλ. Η', 151). Ο Γέλων, επίσης, αξίωσε συμμετοχή στην ηγεσία, αίτημα το οποίο δεν έγινε δεκτό και έτσι αρνήθηκε κι αυτός να βοηθήσει. Αντιθέτως, έστειλε έναν αντιπρόσωπο να προτείνει φιλικό διακανονισμό και να παραδώσει ένα πολύτιμο δώρο για τον Ξέρξη, στους Δελφούς, όπου και παρέμεινε αναμένοντας τις εξελίξεις. Η Κέρκυρα απάντησε πιο διπλωματικά, αλλά το στρατιωτικό της τμήμα που απαρτιζόταν από εξήντα τριήρεις διέκοψε απότομα τον περίπλου της Πελοποννήσου, όταν οι Έλληνες χρειάζονταν βοήθεια. Οι Κρήτες, επίσης, αρνήθηκαν. Μόνο αυτοί επικαλέσθηκαν την απάντηση των Δελφών, ότι ο θεός υπαινίχθηκε πως έπρεπε να τηρήσουν ουδέτερη στάση (Η', 169).»
ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ … ΣΤΟ ΚΟΛΠΟ!
«Ο Ιέρων διατήρησε τον έλεγχο στις ακτές του Τυρρηνικού πελάγους, καθώς η Κύμη παρέμεινε στα χέρια του, μέχρι το τέλος της ζωής του. Μετά το θάνατο του Αναξίλαου, περί το 476 π.Χ., η επικυριαρχία στο Ρήγιο και τη Μεσσήνη ανατέθηκε στον Μίκυθο, πρώην πιστό ακόλουθο του Αναξίλαου, ο οποίος κυβέρνησε εντίμως ως επίτροπος των διαδόχων του κυρίου του (Ηρόδ. Ζ', 170.4. Ιουστίνος, IV.2.5. Διόδωρος, Βιβλίο 11,48.2).
Ωστόσο, όταν ενηλικιώθηκαν (περί το 469/8 π.Χ.), ο Μίκυθος απαλλάχθηκε από τα καθήκοντα του με τιμές, και, με προσωπική παρέμβαση του Ιέρωνα, αφού παρέδωσε άμεμπτη λογοδοσία, αποσύρθηκε έως το θάνατο του στην Τεγέα της Αρκαδίας (Ηρόδ. ό.π. Παυσανίας, Ηλιακά Α', ΚΣΤ', 2-5. DGE 794).
Εκτός από τις κρίσιμες αυτές καταστάσεις, ο Ιέρων ενορχήστρωσε με επιτυχία τη «συναυλία» της ελληνικής Σικελίας έως το θάνατο του Θήρωνα, το 472 π.Χ. Tα τελευταία χρόνια του, ωστόσο, δεν ήταν και τόσο ευτυχισμένα. Η πτώση των τυραννίδων στον Ακράγαντα, τη Γέλα και την Ιμέρα πρέπει να είχε επιπτώσεις και στην επικράτεια των Συρακουσών, ίσως με τη μορφή μίας καταπιεστικότερης διακυβέρνησης.
Οι μαρτυρίες, ωστόσο, είναι αμφιλεγόμενες και όχι ακριβώς χρονολογημένες. Η εικόνα που παραδίδει ο Επίχαρμος όταν περιγράφει νυχτερινές περιπόλους να δέρνουν έναν ύποπτο περιπλανώμενο στους δρόμους των Συρακουσών (απόσπ. 35 Kaibel) δεν είναι τίποτε παραπάνω από μία τυπική σκηνή της νυκτερινής ζωής κάθε αρχαίας πόλης.
Ωστόσο, υπάρχουν μαρτυρίες ότι ο Ιέρων μίσθωνε τακτικά κατασκόπους και πληροφοριοδότες. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιούσε έναν όρο από τις Συρακούσες, ποταγωγίδες, ίσως για γυναίκες κατασκόπους («αι ποταγωγίδες καλούμενοι»). Αναφέρει, επίσης, τους ωτακουστές που έστελνε ο Ιέρων για να ακούσουν τις ομιλίες και τις απόψεις των ανθρώπων στην πόλη («και ους ωτακουστάς εξέπεμπεν Ιέρων»: Πολιτικά Ε', 1313β11).
Στα τυραννικά καθεστώτα, ωστόσο, τα μέσα αυτά είναι συνηθισμένα. Στις δημοκρατίες, επίσης, υπήρχαν οι συκοφάντες. Ο Αριστοτέλης γνώριζε ότι ίσως ο Ιέρων είχε δανειστεί το πρότυπο των ωτακουστών από την Περσία. Στις Συρακούσες, πάντως, προκαλούσαν φόβο και δυσπιστία ακόμη και στην Αυλή του τυράννου…»!
ΤΑ «ΜΑΤΙΑ» ΚΑΙ ΤΑ «ΑΥΤΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ»!
« Στα έργα του Ξενοφώντα για την Περσική αυτοκρατορία που έχουν πιο θεωρητικό χαρακτήρα, ιδίως ο Οικονομικός (Βιβλίο Δ') και τα συναφή τμήματα της Κύρου Παιδείας, κατά συνεκδοχή με τον Ισοκράτη, διαπιστώνουμε ότι την καλή συμπεριφορά των σατραπών διασφάλιζε μία σειρά θεσμικών ελέγχων, όπως: η στάθμευση αυτοκρατορικού στρατού στις σατραπείες (Ισοκράτης, Πανηγυρικός, 145), η κατανομή των διοικητικών αρμοδιοτήτων που ενθάρρυνε την κατασκοπεία και την απόδοση κατηγοριών (Ξενοφών, Οικονομικός, Δ', 11), ο διορισμός φρουράρχων από τον Μεγάλο Βασιλέα για να επιθεωρούν και να μεριμνούν για ενδεχόμενη αμέλεια των διοικητών (Ξενοφών, Κύρου Παιδεία, Η', 6.1), οι περιοδείες επιθεωρητών με αστυνομικές αρμοδιότητες (ό.π., 16), η παρουσία αυτοκρατορικών γραφέων στα σατραπικά δικαστήρια (Ηρόδοτος, Γ', 128.3) και άλλοι. Η ιδέα ότι υπήρχαν «Μάτια του Βασιλέως» (Ηρόδοτος, Α', 114. Αισχύλος, Πέρσαι, στίχ. 980. Πλούταρχος, Αρταξέρξης, IB'), όπως και «Αυτιά του Βασιλέως» (Ξενοφών, Κύρου Παιδεία, Η', 2.11) υπήρξε ελκυστική για τους Έλληνες. Ωστόσο, οι ανατολικές πηγές μέχρι στιγμής επιβεβαιώνουν μόνο την ύπαρξη των «Αυτιών», με την αραμαϊκή λέξη guskaye, «ωτακουστές». Αλλά ακόμη και αυτό δεν είναι βέβαιο (βλ. κεφ. Η', Η Κύπρος και η Φοινίκη).»
Εξυπακούεται ότι παρόμοια θέματα, μπορεί να βρει κανείς στο τρίτομο έργο του Πολύαινου: «Στρατηγήματα», όπου ο γνωστός ρήτωρ του 2ου αιώνος μ.Χ., αναπτύσσει τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούσαν οι στρατηγοί της αρχαιότητος για να κερδίσουν τις μάχες.
ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΙ ΠΑΝΤΟΥ!
. Ο σκοπός δεν ήταν η άμεση επίθεση εναντίον αυτών των κρατών, αλλά να εξαναγκασθούν να αλλάξουν τη στάση τους υπό την απειλή της αυστηρής τιμωρίας. Αν και ο Ξέρξης βρισκόταν ακόμη στην Ασία, ενδεχόμενος πόλεμος ανάμεσα στα ελληνικά κράτη θα ήταν καταστροφικός και η ελληνική Συμμαχία τον απέφυγε. Tα κράτη που είχαν μηδίσει αναγνώρισαν το λάθος τους. Οι Θεσσαλοί επικαλέστηκαν καταναγκασμό και κατηγόρησαν τους Αλευάδες (Η', 172.1), έπειτα οι Λοκροί και οι Θηβαίοι ενίσχυσαν με στρατεύματα την ελληνική Συμμαχία. Αυτές οι αλλαγές τακτικής συνοδεύτηκαν αναμφίβολα από αλλαγές και στη διακυβέρνηση του κάθε κράτους. Πάντως, τα συγκεκριμένα κράτη δεν έγιναν δεκτά ως μέλη της Συμμαχίας. Στο μεταξύ, οι πρέσβεις διέφυγαν στη Μακεδονία και έστειλαν τις αναφορές τους στον Ξέρξη, που βρισκόταν στις Σάρδεις.Στη συνέχεια, η Συμμαχία έστειλε κατασκόπους στις Σάρδεις για να συγκεντρώσουν πληροφορίες σχετικά με τις δυνάμεις του Ξέρξη. Οι κατάσκοποι συνελήφθησαν, αλλά ο Ξέρξης, επιθυμώντας να γίνει γνωστή στους Έλληνες η κολοσσιαία κλίμακα των προετοιμασιών του, τους άφησε να φύγουν. Οι κατάσκοποι επέστρεψαν μάλλον τον Ιανουάριο του 480 π.Χ. Στο μεταξύ, η Συμμαχία είχε καλέσει το Άργος να προσχωρήσει σε αυτή και είχε απαιτήσει από τον Γέλωνα των Συρακουσών, την Κέρκυρα και την Κρήτη να προσφέρουν βοήθεια. Το Άργος συμφώνησε, υπό τους όρους ότι θα μοιραζόταν εξ ημισείας την ηγεσία με τη Σπάρτη, και ότι η τελευταία θα συναινούσε σε τριακονταετή ειρήνη μεταξύ των δύο κρατών. Οι Σπαρτιάτες ανακοίνωσαν στους εκπροσώπους των συμμάχων ότι αρνούνταν να παραχωρήσουν περισσότερο από το ένα τρίτο της ηγεσίας, κάτι που το Άργος δεν αποδέχθηκε. Αυτό αποτελούσε έμμεση εκδήλωση μηδισμού (Η', 149.3). Η άμεση εκδηλώθηκε αργότερα (Γ, 12.2, πρβλ. Η', 151). Ο Γέλων, επίσης, αξίωσε συμμετοχή στην ηγεσία, αίτημα το οποίο δεν έγινε δεκτό και έτσι αρνήθηκε κι αυτός να βοηθήσει. Αντιθέτως, έστειλε έναν αντιπρόσωπο να προτείνει φιλικό διακανονισμό και να παραδώσει ένα πολύτιμο δώρο για τον Ξέρξη, στους Δελφούς, όπου και παρέμεινε αναμένοντας τις εξελίξεις. Η Κέρκυρα απάντησε πιο διπλωματικά, αλλά το στρατιωτικό της τμήμα που απαρτιζόταν από εξήντα τριήρεις διέκοψε απότομα τον περίπλου της Πελοποννήσου, όταν οι Έλληνες χρειάζονταν βοήθεια. Οι Κρήτες, επίσης, αρνήθηκαν. Μόνο αυτοί επικαλέσθηκαν την απάντηση των Δελφών, ότι ο θεός υπαινίχθηκε πως έπρεπε να τηρήσουν ουδέτερη στάση (Η', 169).»
ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ … ΣΤΟ ΚΟΛΠΟ!
«Ο Ιέρων διατήρησε τον έλεγχο στις ακτές του Τυρρηνικού πελάγους, καθώς η Κύμη παρέμεινε στα χέρια του, μέχρι το τέλος της ζωής του. Μετά το θάνατο του Αναξίλαου, περί το 476 π.Χ., η επικυριαρχία στο Ρήγιο και τη Μεσσήνη ανατέθηκε στον Μίκυθο, πρώην πιστό ακόλουθο του Αναξίλαου, ο οποίος κυβέρνησε εντίμως ως επίτροπος των διαδόχων του κυρίου του (Ηρόδ. Ζ', 170.4. Ιουστίνος, IV.2.5. Διόδωρος, Βιβλίο 11,48.2).
Ωστόσο, όταν ενηλικιώθηκαν (περί το 469/8 π.Χ.), ο Μίκυθος απαλλάχθηκε από τα καθήκοντα του με τιμές, και, με προσωπική παρέμβαση του Ιέρωνα, αφού παρέδωσε άμεμπτη λογοδοσία, αποσύρθηκε έως το θάνατο του στην Τεγέα της Αρκαδίας (Ηρόδ. ό.π. Παυσανίας, Ηλιακά Α', ΚΣΤ', 2-5. DGE 794).
Εκτός από τις κρίσιμες αυτές καταστάσεις, ο Ιέρων ενορχήστρωσε με επιτυχία τη «συναυλία» της ελληνικής Σικελίας έως το θάνατο του Θήρωνα, το 472 π.Χ. Tα τελευταία χρόνια του, ωστόσο, δεν ήταν και τόσο ευτυχισμένα. Η πτώση των τυραννίδων στον Ακράγαντα, τη Γέλα και την Ιμέρα πρέπει να είχε επιπτώσεις και στην επικράτεια των Συρακουσών, ίσως με τη μορφή μίας καταπιεστικότερης διακυβέρνησης.
Οι μαρτυρίες, ωστόσο, είναι αμφιλεγόμενες και όχι ακριβώς χρονολογημένες. Η εικόνα που παραδίδει ο Επίχαρμος όταν περιγράφει νυχτερινές περιπόλους να δέρνουν έναν ύποπτο περιπλανώμενο στους δρόμους των Συρακουσών (απόσπ. 35 Kaibel) δεν είναι τίποτε παραπάνω από μία τυπική σκηνή της νυκτερινής ζωής κάθε αρχαίας πόλης.
Ωστόσο, υπάρχουν μαρτυρίες ότι ο Ιέρων μίσθωνε τακτικά κατασκόπους και πληροφοριοδότες. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιούσε έναν όρο από τις Συρακούσες, ποταγωγίδες, ίσως για γυναίκες κατασκόπους («αι ποταγωγίδες καλούμενοι»). Αναφέρει, επίσης, τους ωτακουστές που έστελνε ο Ιέρων για να ακούσουν τις ομιλίες και τις απόψεις των ανθρώπων στην πόλη («και ους ωτακουστάς εξέπεμπεν Ιέρων»: Πολιτικά Ε', 1313β11).
Στα τυραννικά καθεστώτα, ωστόσο, τα μέσα αυτά είναι συνηθισμένα. Στις δημοκρατίες, επίσης, υπήρχαν οι συκοφάντες. Ο Αριστοτέλης γνώριζε ότι ίσως ο Ιέρων είχε δανειστεί το πρότυπο των ωτακουστών από την Περσία. Στις Συρακούσες, πάντως, προκαλούσαν φόβο και δυσπιστία ακόμη και στην Αυλή του τυράννου…»!
ΤΑ «ΜΑΤΙΑ» ΚΑΙ ΤΑ «ΑΥΤΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ»!
« Στα έργα του Ξενοφώντα για την Περσική αυτοκρατορία που έχουν πιο θεωρητικό χαρακτήρα, ιδίως ο Οικονομικός (Βιβλίο Δ') και τα συναφή τμήματα της Κύρου Παιδείας, κατά συνεκδοχή με τον Ισοκράτη, διαπιστώνουμε ότι την καλή συμπεριφορά των σατραπών διασφάλιζε μία σειρά θεσμικών ελέγχων, όπως: η στάθμευση αυτοκρατορικού στρατού στις σατραπείες (Ισοκράτης, Πανηγυρικός, 145), η κατανομή των διοικητικών αρμοδιοτήτων που ενθάρρυνε την κατασκοπεία και την απόδοση κατηγοριών (Ξενοφών, Οικονομικός, Δ', 11), ο διορισμός φρουράρχων από τον Μεγάλο Βασιλέα για να επιθεωρούν και να μεριμνούν για ενδεχόμενη αμέλεια των διοικητών (Ξενοφών, Κύρου Παιδεία, Η', 6.1), οι περιοδείες επιθεωρητών με αστυνομικές αρμοδιότητες (ό.π., 16), η παρουσία αυτοκρατορικών γραφέων στα σατραπικά δικαστήρια (Ηρόδοτος, Γ', 128.3) και άλλοι. Η ιδέα ότι υπήρχαν «Μάτια του Βασιλέως» (Ηρόδοτος, Α', 114. Αισχύλος, Πέρσαι, στίχ. 980. Πλούταρχος, Αρταξέρξης, IB'), όπως και «Αυτιά του Βασιλέως» (Ξενοφών, Κύρου Παιδεία, Η', 2.11) υπήρξε ελκυστική για τους Έλληνες. Ωστόσο, οι ανατολικές πηγές μέχρι στιγμής επιβεβαιώνουν μόνο την ύπαρξη των «Αυτιών», με την αραμαϊκή λέξη guskaye, «ωτακουστές». Αλλά ακόμη και αυτό δεν είναι βέβαιο (βλ. κεφ. Η', Η Κύπρος και η Φοινίκη).»
Εξυπακούεται ότι παρόμοια θέματα, μπορεί να βρει κανείς στο τρίτομο έργο του Πολύαινου: «Στρατηγήματα», όπου ο γνωστός ρήτωρ του 2ου αιώνος μ.Χ., αναπτύσσει τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούσαν οι στρατηγοί της αρχαιότητος για να κερδίσουν τις μάχες.
http://www.sakketosaggelos.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου