Αναντίρρητα η διαλεκτική υπήρξε μέθοδος τόσο των αρχαίων σοφιστών όσο και του Πλάτωνα. Ενώ όμως οι σοφιστές τη χρησιμοποίησαν ως μέθοδο απόδειξης της υποκειμενικής «δόξας» (γνώμης) κατά τη διαλογική πάλη και τη δίδαξαν ως ρητορική τέχνη, απαραίτητη στους πολιτικούς αγορητές της αθηναϊκής δημοκρατίας, o Πλάτων τη θεώρησε ως μέθοδο για την εύρεση της αντικειμενικής αλήθειας!.. Διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί!..
ΛΕΝΕ πως η διαλεκτική είναι «τέχνη του διαλέγεσθαι» κατά την ετυμολογία του όρου. Γενικότερα ο όρος διαλεκτική υποδηλώνει την αντιπαραβολή των αντιθέσεων και την ανάπτυξη του διαλόγου τους, με αποτέλεσμα την άρση, την εναρμόνιση ή τη νέα σύνθεσή τους.Η διαλεκτική υπήρξε μέθοδος τόσο των αρχαίων σοφιστών όσο και του Πλάτωνα. Ενώ όμως οι σοφιστές τη χρησιμοποίησαν ως μέθοδο απόδειξης της υποκειμενικής «δόξας» (γνώμης) κατά τη διαλογική πάλη και τη δίδαξαν ως ρητορική τέχνη, απαραίτητη στους πολιτικούς αγορητές της αθηναϊκής δημοκρατίας, o Πλάτων τη θεώρησε ως μέθοδο για την εύρεση της αντικειμενικής αλήθειας. Κατά την πλατωνική διαλεκτική, η οποία δεν παύει να αποτελεί τέχνη του διαλόγου, όπως δείχνει η μορφή των πλατωνικών έργων, ο σκοπός που επιδιώκεται είναι η πρόσβαση στην ανώτατη πραγματικότητα, την ιδέα. Αυτό επιτυγχάνεται με την εναλλαγή ανάλυσης και σύνθεσης των εννοιών, με τη διαδοχική προσθήκη θετικών και αρνητικών κατηγορημάτων στις συζητούμενες έννοιες, έως την τελική άρση των αντιθέσεων μέσα από την αποκάλυψη του υποκρυπτόμενου απόλυτου, της ιδέας, όπου δεν υφίστανται αντιθέσεις. O Αριστοτέλης παραμέρισε αργότερα τη διαλεκτική μέθοδο, στο πλαίσιο της επιδίωξής του να διατυπώσει τις σταθερές αρχές της ορθής λογικής μεθόδου. Οι αρχές αυτές ανάγονται βασικά στην αρχή της ταυτότητας: έγκυρος είναι ένας συλλογισμός που στο συμπέρασμά του περικλείει ακριβώς τα στοιχεία που περιέχονται στις «προκείμενες» προτάσεις. Σκέπτομαι σωστά, όταν η σκέψη μου παραμένει σύμφωνη με τον εαυτό της. Στην αρχή αυτή στηρίζονται τα μαθηματικά καθώς και καθετί πραγματικό, κατά τον Αριστοτέλη: πραγματικό ov είναι μόvo αυτό που συμφωνεί με τον εαυτό του, ενώ όπου υπάρχει αντίθεση υπάρχει και κίνηση, όχι όμως και το πραγματικό ον, το αντικείμενο της επιστήμης. Έτσι, στον κλασικό ιδεαλισμό όλα απορρέουν από ένα αιώνιο σταθερό ον, συνήθως από τον Θεό!
Η τέχνη της συνομιλίας
Η διαλεκτική, λοιπόν, είναι η τέχνη της συνομιλίας με ερωταποκρίσεις. Στον Κρατύλο, ο Πλάτων γράφει: Τον δ' ερωτάν και αποκρίνεσθαι επιστάμενον άλλο τι συ καλείς ή διαλεκτικόν; Ο Σωκράτης ήταν της γνώμης ότι με τη διαλεκτική συνομιλία του με τους μαθητές του μπορούσε να διακρίνει τα πράγματα στην πραγματική τους ουσία και να τα κατατάσσει σε γένη. Στον Πλάτωνα, ο όρος διαλεκτική έχει δύο σημασίες: την πορεία της σκέψης από το γενικό προς το μερικό, με τη διαίρεση των γενών σε είδη, και από το μερικό προς το γενικό με τη σύνθεση των εννοιών. Συχνά η διαλεκτική συμπίπτει με τη λογική μέθοδο της διαίρεσης. Στον Σοφιστή, ορίζει τη διαλεκτική λέγοντας: «Το να κάνουμε λογικές διαιρέσεις σύμφωνα με τα γένη και το να μη θεωρούμε ένα είδος, που είναι το ίδιο, ως διαφορετικό, ούτε ένα άλλο που είναι διαφορετικό ως το ίδιο, προσιδιάζει στη διαλεκτική επιστήμη». Ο διαλεκτικός όχι μόνο ξέρει να διαιρεί τα όντα σύμφωνα με τη φυσική τους διαίρεση, αλλά και μπορεί να έχει συνθετική θεώρηση των διαφορετικών στοιχείων. Με βάση τη διαίρεση και ενόραση των ιδεών, μπορεί να διακρίνει και την αληθινή ουσία των όντων. Διαλεκτικός είναι εκείνος που μπορεί με το λόγο να καθορίζει την ουσία του κάθε πράγματος (διαλεκτικόν καλείς τον λόγον εκάστου λαμβάνοντα της ουσίας). Με άλλες λέξεις, η διαλεκτική είναι, για τον Πλάτωνα, η υψηλότερη και γενικότατη φιλοσοφική μάθηση, που καθιστά τα όντα νοητά στην ουσία τους και στις αμοιβαίες τους σχέσεις. Ο Αριστοτέλης, στη θέση της πλατωνικής διδασκαλίας, έβαλε δύο δικής του επινόησης φιλοσοφικές επιστήμες: την πρώτην φιλοσοφία (μεταφυσική) και την αναλυτική (λογική). Η πρώτη έχει να εξετάσει το οντολογικό περιεχόμενο των πραγμάτων, η δεύτερη τις λογικές σχέσεις της καθαυτό νόησης και σε αναφορά με τα όντα. Όταν λέει διαλεκτική, ο Αριστοτέλης εννοεί την εξέταση οποιουδήποτε θέματος μόνο με βάση τις τυπικές λογικές σχέσεις, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ουσιαστικό περιεχόμενο του προβλήματος. Κατά τον Αριστοτέλη, η διαλεκτική δεν μπορεί να προχωρήσει σε ασφαλή συμπεράσματα, αφού δεν είναι κάτοχος της ουσίας των πραγμάτων. Μόνο πιθανολογική βεβαιότητα μας δίνει, όχι αποδεικτική. Ιδρυτή της διαλεκτικής θεωρεί ο Αριστοτέλης τον Ελεάτη φιλόσοφο Ζήνωνα, γιατί χρησιμοποιούσε, εξετάζοντας τα προβλήματα, αντίθετα επιχειρήματα αποβλέποντας όχι στην ουσιαστική εξακρίβωση του θέματος, αλλά στην επίδειξη των αντιφάσεων που περιείχε. Οι Στωικοί, με τον όρο διαλεκτική, εννοούν άλλοτε τη γραμματική και άλλοτε τη γνωσιοθεωρία. Οι Επικούρειοι αντικαθιστούν τη διαλεκτική με την κανονική. Αργότερα, η διαλεκτική εμφανίστηκε ως έρευνα της ουσίας των πραγμάτων με βάση τη λογική μέθοδο.
ΠΗΓΕΣ: Ιστορικό και Δημοσιογραφικό Αρχείο του γράφοντος, Εγκυκλοπαίδεια «δομή», με εικόνες από το διαδίκτυο.
http://www.sakketosaggelos.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου