Διάλογος μεταξύ Σωκράτη και Γλαύκωνα από την "Πολιτεία" του Πλάτωνος.
Στην Πολιτεία (605c) ο Πλάτωνας μας αναφέρει κάποιες πολύ σημαντικές πληροφορίες, σχετικά με την αξία του Ομήρου, στην καθημερινή μας ζωή.
Ας παρακολουθήσουμε τον διάλογο, μεταξύ του Σωκράτη και του Γλάυκωνα:
᾿Ακούων σκόπει.
(Σωκράτης:) Παρακολούθησε με προσοχή αυτά που θα σου πω.
οἱ γάρ που βέλτιστοι ἡμῶν ἀκροώμενοι ῾Ομήρου
Όσοι από εμάς θεωρούμαστε αξιοπρεπείς, θα έπρεπε να διαβάζουμε τα έπη του Ομήρου,
ἢ ἄλλου τινὸς τῶν τραγῳδοποιῶν μιμουμένου [d.] τινὰ τῶν ἡρώων ἐν πένθει ὄντα καὶ μακρὰν ῥῆσιν ἀποτείνοντα ἐν τοῖς ὀδυρμοῖς
ή κάποιον άλλον από τους τραγωδοποιούς, ο οποίος παρουσιάζει έναν από τους ήρωες στο θεατρικό έργο του, σε κατάσταση πένθους και μεγάλο μέρος του κειμένου αφιερώνεται στον θρήνο του ήρωα.
Τέτοια έργα θα μπορούσαν για παράδειγμα να είναι η Αντιγόνη, ή ο θρήνος του Αχιλλέα για τον Πάτροκλο κοκ.
ἢ καὶ ᾄδοντάς τε καὶ κοπτομένους,
Θα μας ωφελούσε επίσης να τραγουδούμε και να διαβάζουμε τραγικά ποιήματα,
οἶσθ’ ὅτι χαίρομέν τε καὶ ἐνδόντες ἡμᾶς αὐτοὺς ἑπόμεθα συμπάσχοντες
με σκοπό να αισθανόμαστε και χαρά με τα τραγούδια, αλλά και συμπόνια με τα παθήματα του ήρωα.
Διότι προφανώς θα ταυτίζονται με τα δικά μας παθήματα.
καὶ σπουδάζοντες ἐπαινοῦμεν ὡς ἀγαθὸν ποιητήν,
Αναγνωρίζοντας την αξία αυτών των ποιητών, θα πρέπει να τους επαινούμε μεταξύ μας, σαν χρήσιμους και ενάρετους.
ὃς ἂν ἡμᾶς ὅτι μάλιστα οὕτω διαθῇ.
Γιατί αυτοί οι ποιητές έχουν την ικανότητα να βελτιώνουν κατά πολύ την ψυχική μας διάθεση.
Οἶδα· πῶς δ’ οὔ;
(Γλαύκων:) Το καταλαβαίνω, πώς θα μπορούσα να αρνηθώ αυτά που λες;
῞Οταν δὲ οἰκεῖόν τινι ἡμῶν κῆδος γένηται,
(Σωκράτης:) Διότι, όταν αφομοιώσουμε το νόημα αυτών των ποιημάτων, τότε ενισχύεται το ηθικό μας,
ἐννοεῖς αὖ ὅτι ἐπὶ τῷ ἐναντίῳ καλλωπιζόμεθα,
με αποτέλεσμα, αν μπορείς να το πιστέψεις, ακόμα και οι αντίξοες καταστάσεις της ζωής μας, να μπορούσαν να μας ωφελήσουν,
ἂν δυνώμεθα ἡσυχίαν ἄγειν [e.] καὶ καρτερεῖν,
στην περίπτωση που κατορθώσουμε να παραμείνουμε ήρεμοι και υπομονετικοί,
ὡς τοῦτο μὲν ἀνδρὸς ὄν,
επειδή αυτά είναι τα χαρακτηριστικά ενός συνετού άνδρα,
ἐκεῖνο δὲ γυναικός,
ενώ τα αντίθετα χαρακτηριστικά ισχύουν στην περίπτωση των γυναικών.
Δηλαδή χαρακτηριστικά ενός συνετού άνδρα ως προς την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής, θα πρέπει να είναι μία ήρεμη και αξιοπρεπής συμπεριφορά, ενώ στις γυναίκες επιτρέπονται οι υπερβολικές αντιδράσεις. Τα κλάματα και οι θρήνοι, όπως συμβαίνει συνήθως στον γυναικείο χορός του θεάτρου.
ὃ τότε ἐπῃνοῦμεν.
Και αυτήν την συμπεριφορά θα έπρεπε να επαινούμε.
᾿Εννοῶ, ἔφη.
Σε καταλαβαίνω, απάντησε ο Γλαύκων.
῏Η καλῶς οὖν, ἦν δ’ ἐγώ,
Και αν έχω διατυπώσει σωστά τις απόψεις μου, είπα εγώ (Σωκράτης)
οὗτος ὁ ἔπαινος ἔχει,
τότε αρμόζει να αποδίδουμε έπαινο, όταν αντικρίζουμε έναν τέτοιον άντρα ο οποίος συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο,
τὸ ὁρῶντα τοιοῦτον ἄνδρα,
ο οποίος δεν θα έπρεπε να υπερηφανεύεται για τον εαυτό του,
οἷον ἑαυτόν τις μὴ ἀξιοῖ εἶναι ἀλλ’ αἰσχύνοιτο ἄν,
αλλά αντίθετα θα συμπεριφερόταν συνεσταλμένα.
μὴ βδελύττεσθαι ἀλλὰ χαίρειν τε καὶ ἐπαινεῖν;
Αλλά τελικά, η σωστή συμπεριφορά, θα ήταν να μην κατηγορεί κανέναν, αλλά να συγχαίρει και να επαινεί τους πάντες;
Οὐ μὰ τὸν Δί’, ἔφη, οὐκ εὐλόγῳ ἔοικεν.
Όχι μα τον Δία είπε, ο Γλαύκων, δεν μοιάζει να είναι λογική μια τέτοια συμπεριφορά.
[606a] Ναί, ἦν δ’ ἐγώ, εἰ ἐκείνῃ γ’ αὐτὸ σκοποίης.
(Σωκράτης:) Έχεις δίκιο, αυτό που λέμε, δεν φαίνεται να είναι σωστό, αλλά αν θέλεις να καταλάβεις το γιατί πρέπει να συμπεριφέρεται έτσι ένας συνετός άνδρας, θα έπρεπε να παρακολουθήσεις την συνέχεια.
Πῇ;
Πότε λοιπόν, με ποιες προϋποθέσεις και σε ποιες περιπτώσεις θα έπρεπε κανείς να συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο;
Εἰ ἐνθυμοῖο ὅτι τὸ βίᾳ κατεχόμενον τότε ἐν ταῖς οἰκείαις συμφοραῖς
Μακάρι να μπορούσες θα θυμηθείς την περίοδο της ζωής σου, που αντιμετώπιζες τις δικές σου συμφορές και συμπεριφερόσουν βίαια,
καὶ πεπεινηκὸς τοῦ δακρῦσαί τε καὶ ἀποδύρασθαι ἱκανῶς καὶ ἀποπλησθῆναι,
και είχες την εσωτερική ανάγκη (πείνα) να κλαις και να οδύρεσαι συνεχώς και ήσουν γεμάτος παράλογες συμπεριφορές.
φύσει ὂν τοιοῦτον οἷον τούτων ἐπιθυμεῖν,
Θα θεωρούσα φυσιολογική μια τέτοια συμπεριφορά, καθώς και το να διακατέχεσαι από παρόμοιες ανάγκες.
τότ’ ἐστὶν τοῦτο τὸ ὑπὸ τῶν ποιητῶν πιμπλάμενον καὶ χαῖρον·
Τότε θα μπορούσε να σε συμβουλέψει κανείς, αυτό που κατεξοχήν συνιστάται από τους ποιητές και σου φτιάχνει την διάθεση.
τὸ δὲ φύσει βέλτιστον ἡμῶν,
Και αυτή η συμπεριφορά, είναι η πιο ενδεδειγμένη για να επανέρθει κανείς στην φυσιολογική του κατάσταση.
ἅτε οὐχ ἱκανῶς πεπαιδευμένον λόγῳ οὐδὲ ἔθει,
επιπλέον, κάποιος που δεν έχει εκπαιδευτεί σωστά, ως προς το τι πρέπει να λέει και το πώς να συμπεριφέρεται σε ανάλογες συνθήκες,
ἀνίησιν τὴν φυλακὴν τοῦ [b.] θρηνώδους τούτου,
αυτή η οδηγία των ποιητών, σε βοηθάει να περιορίσεις στο ελάχιστο, την θρηνώδη συμπεριφορά.
ἅτε ἀλλότρια πάθη θεωροῦν καὶ ἑαυτῷ οὐδὲν αἰσχρὸν ὂν
Όσοι πάλι παρακολουθούν (στο θέατρο) τα παθήματα των ηρώων, όταν τα συγκρίνουν με τα δικά τους πάθη, διαπιστώνουν ότι τα δικά τους είναι ασήμαντα,
εἰ ἄλλος ἀνὴρ ἀγαθὸς φάσκων εἶναι ἀκαίρως πενθεῖ,
και αν θα ήθελαν να συμπεριφερθούν σαν αξιόλογοι άνδρες, θα έπρεπε να καταλάβουν ότι η θλίψη τους, είναι άσκοπη (εκτός τόπου και χρόνου)
τοῦτον ἐπαινεῖν καὶ ἐλεεῖν,
Μια τέτοιου είδους συμπεριφορά θα έπρεπε κανείς να επαινεί και να εκθειάζει,
ἀλλ’ ἐκεῖνο κερδαίνειν ἡγεῖται, τὴν ἡδονήν,
και να θεωρεί ότι μόνο μια αλλαγή συμπεριφοράς θα μπορούσε να τον οδηγήσει στην ψυχική ικανοποίηση.
καὶ οὐκ ἂν δέξαιτο αὐτῆς στερηθῆναι καταφρονήσας ὅλου τοῦ ποιήματος.
Και ακόμα και αν αγνοήσει κανείς το περιεχόμενο ολόκληρου του ποιήματος, αυτό το τμήμα που περιγράφει τον τρόπο που θα αποκτήσει κανείς αυτήν την ψυχική ικανοποίηση δεν θα πρέπει κανείς να το αγνοήσει.
Επομένως ένα δραματικό έργο, δεν χρειάζεται να είναι όλο σπουδαίο, από την αρχή ως το τέλος, αλλά πρέπει να περιέχει ένα βασικό μέρος που θα αποτελεί και την ουσία του έργου και θα περιλαμβάνει συμβουλές και γνώμες σχετικά με την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων της ζωής μας.
λογίζεσθαι γὰρ οἶμαι ὀλίγοις τισὶν μέτεστιν ὅτι ἀπολαύειν ἀνάγκη ἀπὸ τῶν ἀλλοτρίων εἰς τὰ οἰκεῖα·
και θεωρώ ότι θα πρέπει κανείς να κατανοήσει ότι λίγοι είναι αυτοί που έχουν την ικανότητα να δεχτούν ότι τα παθήματα των ηρώων, μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα για τις προσωπικές μας συμφορές και τότε κατά ανάγκη θα ωφεληθούν.
θρέψαντα γὰρ ἐν ἐκείνοις ἰσχυρὸν τὸ ἐλεινὸν οὐ ῥᾴδιον ἐν τοῖς αὑτοῦ πάθεσι κατέχειν.
Αυτοί οι λίγοι μπορούν να θρέψουν την ψυχή τους, ώστε να καταστεί δυνατή και να αντιμετωπίσει τις οδύνες, κάτι που δεν είναι εύκολο για τους υπόλοιπους ανθρώπους όταν τους συμβούν οι συμφορές.
[c.] ᾿Αληθέστατα, ἔφη.
αυτό που λες είναι πολύ σωστό είπε ο Γλαύκων.
Γιώργος Χαραλαμπίδης
Πηγή: http://www.astrology.gr/ENALLAKTIKI-GONIA/item/49838-i-axia-toy-omiroy#ixzz2iWmZ9zS2
