ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Οι περισσότεροι γνωρίζουν πως η ιστορία της χώρας μας ξεκινά από την εποχή του Μίνωα. Στην πραγματικότητα όμως η ιστορία της Ελλάδας ξεκινά ακόμα πιο πίσω και συγκεκριμένα 25.000.000 χρόνια πριν, τότε ακόμα που η Ελλάδα δεν είχε καλά καλά δημιουργηθεί.
ΜΕΙΟΚΑΙΝΟ
Βρισκόμαστε στο Μειόκαινο δηλαδή στο 25.000.000 με 5.000.000 π.Χ. Πρωτόγονα είδη ανθρώπου - αρχάνθρωποι βρίσκονται επάνω στο έδαφος της Ελλάδας. Αυτό είναι σημαντικότατο καθώς αποδεικνύει πως οι Έλληνες δεν έχουν αφρικανική καταγωγή όπως υποστηριζόταν από τους επιστήμονες πως έχουν όλοι οι Ευρωπαίοι. Οι Έλληνες είναι γηγενείς!
Ο Αρχάνθρωπος της Τρίλλιας και ο Ουρανοπίθηκος ο Μακεδονικός στην Χαλκιδική καθώς και ο Μεσοπίθηκος ο Πεντελικός έζησαν πριν 11.000.000 με 9.000.000 ολόκληρα χρόνια που αλλού, μα φυσικά στον Ελλαδικό χώρο.
ΠΛΕΙΟΚΑΙΝΟ
Περνώντας στο Πλειόκαινο (5.000.000 - 2.000.000 π.Χ.) οι μαρτυρίες ύπαρξης ανθρώπινης ζωής στον Ελλαδικό χώρο γίνονται πιο έντονες. Αυτή τη φορά συναντάμε τους κυνηγούς του Ελέφαντα στην Πτολεμαΐδα (3.000.000 - 2.500.000 π.Χ.)! Αφού κυνήγησαν και σκότωσαν οι «άνθρωποι» της εποχής τον συγκεκριμένο ελέφαντα αργότερα χρησιμοποίησαν και εργαλεία για να κόψουν και να φάνε το κρέας του. Τα εργαλεία των κυνηγών του Ελέφαντα έχουν βρεθεί δίπλα από τα οστά του ελέφαντα.
Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΕΛΕΦΑΝΤΑ
δεξιόχειρα εργαλεία από χαλαζία που βρεθήκαν μαζί με του σκελετούς
ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ
Παλαιολιθική Εποχή
Ο χρόνος μας οδηγεί στην Παλαιολιθική Εποχή (2.000.000 - 10.000 π.Χ.). Βρισκόμαστε στο σπήλαιο των Πετραλώνων και στο 1.000.000 π.Χ. συναντάμε τα αρχαιότερα ίχνη φωτιάς! Στο ίδιο σπήλαιο επίσης συναντάμε το αρχαιότερο πιάτο του κόσμου από Καύκαλο Χελώνας (800.000 π.Χ.). Την ίδια περίπου περίοδο (800.000 - 500.000 π.Χ.) στο λιγνιτωρυχείο Καρδιάς Πτολεμαΐδας βλέπουμε ένα μοναδικό αντικείμενο το οποίο είναι γνωστό με το όνομα «Πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας» και το οποίο αποτελεί μια φιγούρα με κεφάλι, σώμα και πόδια! Επιστρέφοντας στο Σπήλαιο των Πετραλώνων συναντάμε το Κρανίο του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων που χρονολογείται περίπου στο 700.000 π.Χ.!
Παλαιολιθική Εποχή
Ο χρόνος μας οδηγεί στην Παλαιολιθική Εποχή (2.000.000 - 10.000 π.Χ.). Βρισκόμαστε στο σπήλαιο των Πετραλώνων και στο 1.000.000 π.Χ. συναντάμε τα αρχαιότερα ίχνη φωτιάς! Στο ίδιο σπήλαιο επίσης συναντάμε το αρχαιότερο πιάτο του κόσμου από Καύκαλο Χελώνας (800.000 π.Χ.). Την ίδια περίπου περίοδο (800.000 - 500.000 π.Χ.) στο λιγνιτωρυχείο Καρδιάς Πτολεμαΐδας βλέπουμε ένα μοναδικό αντικείμενο το οποίο είναι γνωστό με το όνομα «Πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας» και το οποίο αποτελεί μια φιγούρα με κεφάλι, σώμα και πόδια! Επιστρέφοντας στο Σπήλαιο των Πετραλώνων συναντάμε το Κρανίο του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων που χρονολογείται περίπου στο 700.000 π.Χ.!
Συνεχίζουμε να ταξιδεύουμε στην ιστορία της Ελλάδας. Ο άνθρωπος αρχίζει να εξελίσσεται και να δημιουργεί. Οι «βραχογραφίες» αποτελούν τα πρώτα έργα τέχνης της εποχής και φυσικά δεν λείπουν από την Ελλάδα! Η βραχογραφία του Παγγαίου χρονολογείται στο 500.000 π.Χ.. Στην πραγματικότητα στο Παγγαίο υπάρχουν πολλές βραχογραφίες κι όχι μόνο μία. Στοιχεία της φύσης, ζώα κι όλα όσα έβλεπαν γύρω τους οι άνθρωποι της εποχής, αποτελούν τις εικόνες των βραχογραφιών. Παρόμοιες βραχογραφίες υπάρχουν και σε άλλα μέρη της χώρας μας!
Στο 300.000 με 100.000 π.Χ. περίπου χρονολογείται το κρανίο του Homo Sapiens Praesapiens που βρέθηκε στην περιοχή "Απήδημα" Μάνης. Ήδη έχουμε φτάσει σε μια εποχή που αρχίζει να αναπτύσσεται η κοινωνία και ο άνθρωπος φαίνεται να συνδέεται με δεσμούς συγγένειας καθώς επίσης φαίνεται πως όλο και περισσότερο αποκτά κοινωνική συμπεριφορά. Δείγματα ύπαρξης ανθρώπινης ζωής υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ο άνθρωπος λοιπόν συνεχίζει να πορεύεται και να πορεύεται μέσα στον χρόνο.
Χαρακτηριστικά εργαλεία της παλαιολιθικής εποχής είναι σαν αυτά που χρονολογούνται γύρω στο 40.000 - 10.000 π.Χ. από την Κεφαλονιά. Την ίδια περίπου περίοδο και συγκεκριμένα το 20.300 π.Χ. συναντάμε στη Θάσο ένα αρχαίο ορυχείο εξόρυξης ώχρας!
Μεσολιθική Εποχή
Στο 300.000 με 100.000 π.Χ. περίπου χρονολογείται το κρανίο του Homo Sapiens Praesapiens που βρέθηκε στην περιοχή "Απήδημα" Μάνης. Ήδη έχουμε φτάσει σε μια εποχή που αρχίζει να αναπτύσσεται η κοινωνία και ο άνθρωπος φαίνεται να συνδέεται με δεσμούς συγγένειας καθώς επίσης φαίνεται πως όλο και περισσότερο αποκτά κοινωνική συμπεριφορά. Δείγματα ύπαρξης ανθρώπινης ζωής υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ο άνθρωπος λοιπόν συνεχίζει να πορεύεται και να πορεύεται μέσα στον χρόνο.
Χαρακτηριστικά εργαλεία της παλαιολιθικής εποχής είναι σαν αυτά που χρονολογούνται γύρω στο 40.000 - 10.000 π.Χ. από την Κεφαλονιά. Την ίδια περίπου περίοδο και συγκεκριμένα το 20.300 π.Χ. συναντάμε στη Θάσο ένα αρχαίο ορυχείο εξόρυξης ώχρας!
Μεσολιθική Εποχή
Την περίοδο από το 10.000 μέχρι και το 8.000 π.Χ. ο άνθρωπος έχει εξελιχτεί. Χτίζει καταλύματα, ψαρεύει, ταξιδεύει, εγκαθίσταται σε περιοχές, έχει εξοπλισμό ... Παράλληλα αναπτύσσεται η συνεργασία. Το σημαντικότερο; Έχουμε νεκροταφεία! Ο άνθρωπος έχει εξελιχτεί πλέον κοινωνικά. Βρισκόμαστε στη Μεσολιθική Εποχή!
Χαρακτηριστικός Οικισμός της εποχής είναι ο Μεσολιθικός Οικισμός της Κύθνου. Στο 9.000 με 8.000 π.Χ. χρονολογείται περίπου η ταφή που έχει ανακαλυφθεί στον συγκεκριμένο οικισμό. Συνεχίζοντας πάλι σε νησί του Αιγαίου και συγκεκριμένα στην Αλόννησο παρατηρούμε πως η αλιεία έχει αναπτυχθεί. Στην Αλόννησο το 8.500 π.Χ. οι άνθρωποι ψαρεύουν με αγκίστρια! Παράλληλα στο ίδιο νησί και συγκεκριμένα στο σπήλαιο του Κύκλωπα γινόμαστε παρατηρητές ενός θαυμαστού γεγονότος! Η αρχαιότερη γραφή είναι η Ελληνική. Τα σύμβολα στο σπήλαιο του Κύκλωπα θα αποτελούν και αργότερα γράμματα της Ελληνικής γραφής!!
Νεολιθική Εποχή
Με το πέρασμα του χρόνου φτάνουμε στη Νεολιθική Εποχή (8.000 - 3.500 π.Χ.). Γεωργία, Κτηνοτροφία, οικονομία, πολιτική δομή και οργάνωση εμφανίζονται στον Ελλαδικό χώρο. Ο άνθρωπος πλέον ζει σε κοινότητες, καταφέρνει να εξημερώσει να καλλιεργήσει. Χωρίς καμία αμφισβήτηση η Νεολιθική Εποχή αποτελεί μια μεταβατική περίοδο από τον άνθρωπο που ζούσε με μοναδική ανάγκη την τροφή στον άνθρωπο της οργάνωσης, των τεχνών και του πολιτισμού.
Αυτό άλλωστε είναι κάτι που φαίνεται σε έναν πολιτισμό που δεν είναι και τόσο γνωστός αλλά αποτελεί έναν από τους πρώτους πολιτισμούς του Ελλαδικού χώρου. Ο πολιτισμός του Σέσκλου στη Θεσσαλία αποτελεί ένα αξιοσημείωτο δείγμα οικισμού που αναπτύχθηκε κατά τη Νεολιθική Εποχή και συγκεκριμένα από το 6.500 ως το 3.000 π.Χ.. Ο πολιτισμός αυτός φαίνεται να καταστρέφεται κάποια στιγμή από μεγάλο σεισμό ο οποίος έκρυψε για χιλιετίες αριστουργήματα κεραμικής τέχνης και όχι μόνο. Λιθοτεχνία, κοσμήματα, σφραγίδες, ειδωλοπλαστική αποτελούν επίσης τις μορφές τέχνης της εποχής.
Χαρακτηριστικά εργαλεία της εποχής είναι τα εργαλεία Νεολιθικής της Πάρου τα οποία χρονολογούνται το 6.000 - 3.000 π.Χ.. Η Κρήτη ήδη ετοιμάζεται σιγά σιγά για την ανάπτυξη ενός εκ των μεγαλύτερων πολιτισμών όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Βρισκόμαστε σε μια «ασήμαντη» κωμόπολη που στα χρόνια της Μινωικής Κρήτης δεν θα έχει σημαντική ανάπτυξη. Πέρα όμως από το γεγονός πως η εποχή της ανάπτυξης για την Ιεράπετρα θα έρθει αργότερα το πήλινο ειδώλιο της Ιεράπετρας του 5.700 με 2.800 π.Χ. αποτελεί ένα εξαίσιο δείγμα ειδωλοπλαστικής στον Ελλαδικό χώρο!
Γύρω στο 4.800 - 3.200 π.Χ. στο σπήλαιο Αλεπότρυπας Διρού στη Μάνη θα βρούμε κοσμήματα τα οποία αποτελούν σταθμό της εξέλιξης του ανθρώπου. Τα συγκεκριμένα κοσμήματα δεν είναι κατασκευασμένα από λίθο όπως παλαιότερα αλλά από Μέταλλο! Η Αρχαιότερη τήξη μετάλλων είναι γεγονός πως έχει γίνει στην Ελλάδα. Αυτό σηματοδοτεί τη λήξη της εποχής του Λίθου. Η Ελλάδα πλέον εισέρχεται στην Εποχή του Χαλκού!
Γύρω στο 4.800 - 3.200 π.Χ. στο σπήλαιο Αλεπότρυπας Διρού στη Μάνη θα βρούμε κοσμήματα τα οποία αποτελούν σταθμό της εξέλιξης του ανθρώπου. Τα συγκεκριμένα κοσμήματα δεν είναι κατασκευασμένα από λίθο όπως παλαιότερα αλλά από Μέταλλο! Η Αρχαιότερη τήξη μετάλλων είναι γεγονός πως έχει γίνει στην Ελλάδα. Αυτό σηματοδοτεί τη λήξη της εποχής του Λίθου. Η Ελλάδα πλέον εισέρχεται στην Εποχή του Χαλκού!
5800-4800 πχ ειδώλιο Ιεράπετρας Κρήτη
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ
Εποχή του Χαλκού
Μπαίνοντας στην Εποχή του Χαλκού (3.500 - 1.100 π.Χ.) εισερχόμαστε σε μια νέα εποχή, σε μια εποχή με μοναδικούς πολιτισμούς. Η εξέλιξη αυτών των πολιτισμών είναι μοναδική παγκοσμίως αφού η οργάνωση εξελίσσεται και παίρνει μια νέα διάσταση. Ανάκτορα, έθιμα, κοινωνία, πολιτισμός, σχέσεις με άλλους λαούς. Η εποχή είναι χαρακτηριστική για την πορεία της Ελλάδας, είναι η Εποχή του Χαλκού.
Μινωικός Πολιτισμός
Ήδη από τη Νεολιθική Περίοδο υπήρχε έντονη πλέον δραστηριότητα στην περιοχή της Κρήτης. Στην εποχή του Χαλκού αυτή η δραστηριότητα γίνεται ένας σπουδαίος πολιτισμός.
Ο Μύθος αναφέρει πως ο Δίας μεταμορφωμένος σε ταύρο έκλεψε την Ευρώπη και την μετέφερε στη Κρήτη. Εκεί έμελλε να γίνει ο τόπος όπου θα γεννούσε τον Μίνωα ύστερα από τις συνευρέσεις της με τον Δία. Ο Μίνωας λίγο αργότερα θα γίνει ο πρώτος βασιλιάς της Κρήτης και θα αναπτύξει έναν μοναδικό πολιτισμό, τον Μινωικό Πολιτισμό ο οποίος αναπτύχθηκε περίπου από το 3.500 με 3.000 και κράτησε μέχρι το 1.400 π.Χ..
Κέντρο αυτού του πολιτισμού, φυσικά η Κνωσός! Το κέντρο αυτό ανέπτυξε δύναμη και χάρισε έναν μοναδικό και με κύρος πολιτισμό, έναν πολιτισμό με διεθνή ακτινοβολία. Η ιεραρχία έπαιξε σημαντικό ρόλο και το ανάκτορο λοιπόν αποτέλεσε το κέντρο αυτής της δύναμης. Από το Ανάκτορο της Κνωσού μπορούμε να καταλάβουμε πως οι Μινωίτες γνώριζαν όχι μόνο γεωμετρία αλλά και μηχανική και υδραυλική ενώ είχαν ανεπτυγμένη τεχνολογία ακόμα και σε αποχετευτικά δίκτυα!
Η θέση της γυναίκας εδώ είναι ανώτερη κάτι που το συναντάμε για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία. Η γυναίκα έχει δικαιώματα, συμμετέχει στην κοινωνία και είναι μέρος της ζωής των Μινωιτών. Στην Μινωική Κρήτη υπάρχει ισοτιμία και αν και προκαλεί έκπληξη το γεγονός των ακάλυπτων στηθών των γυναικών οι ίδιες περιποιούνται τον εαυτό τους και παίρνουν μέρος στα κοινά.
Ακάλυπτα τα στήθη της έχει κι η Θεά με τα φίδια (Θεά των Όφεων) Το περίφημο ειδώλιο που έχει βρεθεί, είναι χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης καθώς μέσα από αυτό μπορούμε να παρατηρήσουμε τους ρυθμούς και την μόδα της μινωικής εποχής. Αδιαμφισβήτητα το συγκεκριμένο ειδώλιο αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κι αξιολογότερα έργα τέχνης του Μινωικού Πολιτισμού!
Αυτό όμως που μένει σε όλους από αυτόν τον μοναδικό πολιτισμό είναι η ζωντάνια μέσα από τις τοιχογραφίες. «Ο πρίγκιπας των Κρίνων», η τοιχογραφία «των Δελφινιών» στο "Μέγαρο της Βασίλισσας", η «Πομπή» στη "Σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας", τα «Ταυροκαθάψια» τα οποία αποτέλεσαν ένα άθλημα της μινωικής εποχής, οι «Κυρίες με τα Γαλάζια», οι «Ελιές» στην τοιχογραφία "Χορός στο ιερό άλσος" και το «Γαλάζιο Πουλί» από το ανάκτορο της Κνωσού είναι κάποια από τα αξιολογότερα δείγματα των μινωικών τοιχογραφιών.
Η θέση της γυναίκας εδώ είναι ανώτερη κάτι που το συναντάμε για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία. Η γυναίκα έχει δικαιώματα, συμμετέχει στην κοινωνία και είναι μέρος της ζωής των Μινωιτών. Στην Μινωική Κρήτη υπάρχει ισοτιμία και αν και προκαλεί έκπληξη το γεγονός των ακάλυπτων στηθών των γυναικών οι ίδιες περιποιούνται τον εαυτό τους και παίρνουν μέρος στα κοινά.
Ακάλυπτα τα στήθη της έχει κι η Θεά με τα φίδια (Θεά των Όφεων) Το περίφημο ειδώλιο που έχει βρεθεί, είναι χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης καθώς μέσα από αυτό μπορούμε να παρατηρήσουμε τους ρυθμούς και την μόδα της μινωικής εποχής. Αδιαμφισβήτητα το συγκεκριμένο ειδώλιο αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κι αξιολογότερα έργα τέχνης του Μινωικού Πολιτισμού!
Αυτό όμως που μένει σε όλους από αυτόν τον μοναδικό πολιτισμό είναι η ζωντάνια μέσα από τις τοιχογραφίες. «Ο πρίγκιπας των Κρίνων», η τοιχογραφία «των Δελφινιών» στο "Μέγαρο της Βασίλισσας", η «Πομπή» στη "Σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας", τα «Ταυροκαθάψια» τα οποία αποτέλεσαν ένα άθλημα της μινωικής εποχής, οι «Κυρίες με τα Γαλάζια», οι «Ελιές» στην τοιχογραφία "Χορός στο ιερό άλσος" και το «Γαλάζιο Πουλί» από το ανάκτορο της Κνωσού είναι κάποια από τα αξιολογότερα δείγματα των μινωικών τοιχογραφιών.
Παράλληλα κι η κοσμηματοποιία έχει μια σπουδαιότατη ανάπτυξη κατά την Μινωική εποχή. Αυτό φαίνεται τόσο από τις «Μέλισσες» όσο και από τα «Δαχτυλίδι του Μίνωα» και τα άλλα εκπληκτικά κοσμήματα που έχουν βρεθεί!
Είναι σίγουρο πως ο Μινωικός πολιτισμός αποτέλεσε έναν εκ των σημαντικότερων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα και ακόμα και στις μέρες μας συνεχίζει να προκαλεί τον θαυμασμό. Κατάφερε σαν πολιτισμός να επικοινωνήσει και να έρθει σε επαφή με άλλους σπουδαίους πολιτισμούς που ξεκίνησαν την συγκεκριμένη περίοδο και για 2 χιλιετίες περίπου κατάφερε να αποτελέσει ένα μοναδικό τμήμα της ιστορίας της Ελλάδας κατορθώνοντας να προσφέρει πολλά σπουδαία και σημαντικά πράγματα! Το 1400 π.Χ. πλησιάζει και ο πολιτισμός τελικώς δύει για να δώσει την θέση του σε άλλους ένδοξους πολιτισμούς που θα αναπτυχθούν αργότερα στην Ελλάδα!
Είναι σίγουρο πως ο Μινωικός πολιτισμός αποτέλεσε έναν εκ των σημαντικότερων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα και ακόμα και στις μέρες μας συνεχίζει να προκαλεί τον θαυμασμό. Κατάφερε σαν πολιτισμός να επικοινωνήσει και να έρθει σε επαφή με άλλους σπουδαίους πολιτισμούς που ξεκίνησαν την συγκεκριμένη περίοδο και για 2 χιλιετίες περίπου κατάφερε να αποτελέσει ένα μοναδικό τμήμα της ιστορίας της Ελλάδας κατορθώνοντας να προσφέρει πολλά σπουδαία και σημαντικά πράγματα! Το 1400 π.Χ. πλησιάζει και ο πολιτισμός τελικώς δύει για να δώσει την θέση του σε άλλους ένδοξους πολιτισμούς που θα αναπτυχθούν αργότερα στην Ελλάδα!
Κυκλαδικός Πολιτισμός
Πριν όμως τη δύση του Μινωικού Πολιτισμού και παράλληλα με την ανάπτυξη του ένας άλλος πολιτισμός ξεκινά να αναπτύσσεται στο Αιγαίο αυτή τη φορά στις Κυκλάδες. Από το 3.000 - 2.000 π.Χ.ο Κυκλαδικός Πολιτισμός ανθίζει στα νησιά του Κεντρικού Αιγαίου κι αναμένεται να εξελιχθεί σε έναν επίσης σπουδαίο πολιτισμό που θα αφήσει την σφραγίδα του στην προϊστορική ιστορία της Ελλάδας.
Ήδη από την Νεολιθική περίοδο είναι έντονη η ανθρώπινη δραστηριότητα. Ορυχεία, μικροί οικισμοί και γενικώς διάφορα στοιχεία συντελούν σε μια αλματώδη ανάπτυξη που θα σημειωθεί κατά την 3η χιλιετία π.Χ..
Ανάπτυξη σημειώνεται επίσης και στις τέχνες. Ο «Αρπιστής της Νάξου», τα διάφορα κυκλαδικά ειδώλια,τα μαρμάρινα κεφάλια αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία στην γλυπτική, μαρμαρογλυπτική, την κεραμική και την ειδωλοπλαστική. Άλλωστε τα ειδώλια και τα διάφορα γλυπτά της κυκλαδικής εποχής είναι χαρακτηριστικά του πολιτισμού.
Αλματώδη ανάπτυξη παρουσιάζεται και στην ζωγραφική. Ο άνθρωπος πλέον μπορεί να εκφράζεται και σαφέστατα επηρεασμένος ο Κυκλαδικός πολιτισμός από τον Μινωικό γεννιούνται στην Θήρα διάφορες από τις σπουδαιότερες τοιχογραφίες! Ο «Ψαράς», οι «Πυγμάχοι», οι «Κροκοσυλλέκτριες», η «Άνοιξη» αποτελούν μοναδικά δείγματα της Κυκλαδικής τέχνης!
Ανάπτυξη σημειώνεται επίσης και στις τέχνες. Ο «Αρπιστής της Νάξου», τα διάφορα κυκλαδικά ειδώλια,τα μαρμάρινα κεφάλια αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία στην γλυπτική, μαρμαρογλυπτική, την κεραμική και την ειδωλοπλαστική. Άλλωστε τα ειδώλια και τα διάφορα γλυπτά της κυκλαδικής εποχής είναι χαρακτηριστικά του πολιτισμού.
Αλματώδη ανάπτυξη παρουσιάζεται και στην ζωγραφική. Ο άνθρωπος πλέον μπορεί να εκφράζεται και σαφέστατα επηρεασμένος ο Κυκλαδικός πολιτισμός από τον Μινωικό γεννιούνται στην Θήρα διάφορες από τις σπουδαιότερες τοιχογραφίες! Ο «Ψαράς», οι «Πυγμάχοι», οι «Κροκοσυλλέκτριες», η «Άνοιξη» αποτελούν μοναδικά δείγματα της Κυκλαδικής τέχνης!
Την ίδια περίοδο σπουδαία γεγονότα εκτυλίσσονται στον Ελλαδικό χώρο. Τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Αρχαιότερη Πυραμίδα του Κόσμου η οποία βρίσκεται στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Άργος. Χρονολογημένη περίπου στο 2.720 π.Χ. αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο που χαρακτηρίζει όλη την ιστορία της Ελλάδας. Είναι χτισμένη ακόμα πιο πριν από τις πυραμίδες τις Αιγύπτου κι έχει καταφέρει να κεντρίσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Ερωτηματικά λοιπόν δημιουργούνται για το αν οι μεγαλοπρεπείς πυραμίδες της Αιγύπτου ήταν επιτεύγματα των Αιγυπτίων ή αν οι Έλληνες ήταν αυτοί που προσέφεραν τις γνώσεις τους για την δημιουργία τους. Αυτή η σκέψη γίνεται ακόμα εντονότερη καθώς ερευνούνται και πολλές άλλες πυραμίδες που έχουν βρεθεί, φυσικά στην Ελλάδα.
*Η Αλματώδης ανάπτυξη εκτός από τις τέχνες επηρεάζει και την επιστήμη. Στα μυστήρια που έχουν δημιουργηθεί λόγω του χρόνου εντάσσεται και το εγχειρισμένο κρανίο που έχει βρεθεί στις Αρχάνες Κρήτης το οποίο έχει σημάδια αφαίρεσης και επανατοποθέτησης τμήματος του στα βρεγματικά του οστά. Το εντυπωσιακότερο όλων είναι πως υπήρξε επούλωση που σημαίνει πως ο ασθενής επιβίωσε μετά την επέμβαση.
Ανάπτυξη φυσικά υπάρχει και στη γλώσσα. Η Γραμμική Β' αποτελεί την εξέλιξη της Γραμμικής Α' με την πρώτη να γεννιέται ίσως μέσα από την δεύτερη που γεννήθηκε στην Μινωική Κρήτη. Πέρα όμως από αυτό επιγραφές έχουν βρεθεί και στο Ακρωτήρι της Θήρας δηλαδή στον Κυκλαδικό πολιτισμό.
Λίγο μετά το 2.000 π.Χ. ο Κυκλαδικός πολιτισμός φτάνει σιγά σιγά στο τέλος του. Η εποχή της ανάπτυξης και της εξέλιξης έχει πλέον τελειώσει. Όπως κι ο Μινωικός με δεδομένο πως ήταν οι πρώτοι πολιτισμοί οι οποίοι αναπτύχθηκαν τόσο πολύ, κατάφερε να προσφέρει, να επηρεάσει και να αφήσει ανεξίτηλα τα πολύτιμα σημάδια του στον Ελλαδικό χώρο. Κατάφερε να δεχθεί στοιχεία από την Μινωική Κρήτη, να τα επεξεργαστεί κι ύστερα να δημιουργήσει μοναδικά πράγματα. Για αυτό και πολλοί λένε πως ο Κυκλαδικός πολιτισμός ήταν μια μεταβατική περίοδος από τον Μινωικό σε εκείνον που θα αναπτυχθεί αμέσως μετά. Με την δύση λοιπόν του Κυκλαδικού πολιτισμού ένας νέος ξεκινάει να ανατέλλει. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός έχει ήδη δημιουργηθεί!
Μυκηναϊκός Πολιτισμός
Με την δύση των δύο εκ των μεγαλύτερων πολιτισμών της Ελλάδας ένας νέος εμφανίζεται στην χώρα μας, αυτή τη φορά στην Πελοπόννησο! Με την πορεία του χρόνου και ενώ στο κεντρικό τμήμα της Ελλάδας κυριαρχεί η πολιτιστική απομόνωση, οι σημαντικότατες επιρροές από τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο ήταν αρκετές για την γέννηση του. Σαφέστατα επηρεασμένος από την Μινωική Κρήτη αναπτύσσεται ένας εξίσου μοναδικός πολιτισμός ο οποίος ακόμα και στις μέρες μας θεωρείται εφάμιλλος του Μινωικού. Με την κατάκτηση μάλιστα της Κρήτης από τον νέο αυτό πολιτισμό ο Ελλαδικός χώρος εισέρχεται σε μία νέα φάση δραστηριοτήτων. Σαν γεγονός μπορεί να σήμανε το τέλος της Κυριαρχίας των Μινωιτών στο Αιγαίο, σήμανε όμως την αρχή ενός ακόμη λαμπρότατου και μοναδικού πολιτισμού και συγκεκριμένα του Μυκηναϊκού που αναπτύχθηκε από το 1600 ως το 1100 π.Χ..
Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός διαφέρει αρκετά από τους προηγούμενους που είχαν αναπτυχθεί. Εδώ ο άνθρωπος έχει ως κύρια ασχολία την πολεμική τέχνη. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται μέσα από τη ζωγραφική αλλά κι όλες τις τέχνες τις εποχής. Χαρακτηριστικό δείγμα της ασχολίας των ανθρώπων είναι φυσικά η Μυκηναϊκή Πανοπλία!
Ο πυρήνας αυτού του πολιτισμού ήταν οι Μυκήνες από όπου και πήρε το όνομα του! Η ανάπτυξη ήταν άμεσα συνδεδεμένη με αυτή των Μινωιτών κι έτσι ούτε εδώ έλειψαν τα περίλαμπρα οικοδομήματα. Η «Πύλη των Λεόντων» ήταν η κυρία είσοδος της Ακροπόλεως. Το όνομα της η πύλη το πήρε από τα λιοντάρια που απεικονίζονται στο ανάγλυφο στο κέντρο.
*Η Αλματώδης ανάπτυξη εκτός από τις τέχνες επηρεάζει και την επιστήμη. Στα μυστήρια που έχουν δημιουργηθεί λόγω του χρόνου εντάσσεται και το εγχειρισμένο κρανίο που έχει βρεθεί στις Αρχάνες Κρήτης το οποίο έχει σημάδια αφαίρεσης και επανατοποθέτησης τμήματος του στα βρεγματικά του οστά. Το εντυπωσιακότερο όλων είναι πως υπήρξε επούλωση που σημαίνει πως ο ασθενής επιβίωσε μετά την επέμβαση.
Ανάπτυξη φυσικά υπάρχει και στη γλώσσα. Η Γραμμική Β' αποτελεί την εξέλιξη της Γραμμικής Α' με την πρώτη να γεννιέται ίσως μέσα από την δεύτερη που γεννήθηκε στην Μινωική Κρήτη. Πέρα όμως από αυτό επιγραφές έχουν βρεθεί και στο Ακρωτήρι της Θήρας δηλαδή στον Κυκλαδικό πολιτισμό.
Λίγο μετά το 2.000 π.Χ. ο Κυκλαδικός πολιτισμός φτάνει σιγά σιγά στο τέλος του. Η εποχή της ανάπτυξης και της εξέλιξης έχει πλέον τελειώσει. Όπως κι ο Μινωικός με δεδομένο πως ήταν οι πρώτοι πολιτισμοί οι οποίοι αναπτύχθηκαν τόσο πολύ, κατάφερε να προσφέρει, να επηρεάσει και να αφήσει ανεξίτηλα τα πολύτιμα σημάδια του στον Ελλαδικό χώρο. Κατάφερε να δεχθεί στοιχεία από την Μινωική Κρήτη, να τα επεξεργαστεί κι ύστερα να δημιουργήσει μοναδικά πράγματα. Για αυτό και πολλοί λένε πως ο Κυκλαδικός πολιτισμός ήταν μια μεταβατική περίοδος από τον Μινωικό σε εκείνον που θα αναπτυχθεί αμέσως μετά. Με την δύση λοιπόν του Κυκλαδικού πολιτισμού ένας νέος ξεκινάει να ανατέλλει. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός έχει ήδη δημιουργηθεί!
Μυκηναϊκός Πολιτισμός
Με την δύση των δύο εκ των μεγαλύτερων πολιτισμών της Ελλάδας ένας νέος εμφανίζεται στην χώρα μας, αυτή τη φορά στην Πελοπόννησο! Με την πορεία του χρόνου και ενώ στο κεντρικό τμήμα της Ελλάδας κυριαρχεί η πολιτιστική απομόνωση, οι σημαντικότατες επιρροές από τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο ήταν αρκετές για την γέννηση του. Σαφέστατα επηρεασμένος από την Μινωική Κρήτη αναπτύσσεται ένας εξίσου μοναδικός πολιτισμός ο οποίος ακόμα και στις μέρες μας θεωρείται εφάμιλλος του Μινωικού. Με την κατάκτηση μάλιστα της Κρήτης από τον νέο αυτό πολιτισμό ο Ελλαδικός χώρος εισέρχεται σε μία νέα φάση δραστηριοτήτων. Σαν γεγονός μπορεί να σήμανε το τέλος της Κυριαρχίας των Μινωιτών στο Αιγαίο, σήμανε όμως την αρχή ενός ακόμη λαμπρότατου και μοναδικού πολιτισμού και συγκεκριμένα του Μυκηναϊκού που αναπτύχθηκε από το 1600 ως το 1100 π.Χ..
Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός διαφέρει αρκετά από τους προηγούμενους που είχαν αναπτυχθεί. Εδώ ο άνθρωπος έχει ως κύρια ασχολία την πολεμική τέχνη. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται μέσα από τη ζωγραφική αλλά κι όλες τις τέχνες τις εποχής. Χαρακτηριστικό δείγμα της ασχολίας των ανθρώπων είναι φυσικά η Μυκηναϊκή Πανοπλία!
Ο πυρήνας αυτού του πολιτισμού ήταν οι Μυκήνες από όπου και πήρε το όνομα του! Η ανάπτυξη ήταν άμεσα συνδεδεμένη με αυτή των Μινωιτών κι έτσι ούτε εδώ έλειψαν τα περίλαμπρα οικοδομήματα. Η «Πύλη των Λεόντων» ήταν η κυρία είσοδος της Ακροπόλεως. Το όνομα της η πύλη το πήρε από τα λιοντάρια που απεικονίζονται στο ανάγλυφο στο κέντρο.
Ο «Θησαυρός του Ατρέα» χρονολογημένος το 1330 π.Χ. αποτελεί ένα θολωτό, βασιλικό τάφο. Προχωρώντας ακόμα πιο βαθιά παρατηρούμε πως κι εδώ ο άνθρωπος συνεχίζει να εκφράζεται με τοιχογραφίες. Η «Μυκηναία» είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτών των τοιχογραφιών.
Ήδη από την περίοδο που οι Μυκήνες άρχισαν να εξελίσσονται και να μεγαλουργούν, είχαν εμφανιστεί διάφορες αριστοκρατικές οικογένειες. Ο Ταφικός Κύκλος Α αποτελεί εξέλιξη του Ταφικού Κύκλου Β και γενικά αποτελούσαν μνημειώδη κτίρια τα οποία οικοδομήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως τάφοι!
Η Γραμμική Β αποτέλεσε σημείο αναφοράς στον Μυκηναϊκό κόσμο. Σωσμένες δεκάδες επιγραφές γραμμένες στην γλώσσα αυτή μας παραπέμπουν στην οργάνωση που υπήρχε στον συγκεκριμένο τόπο την συγκεκριμένη περίοδο κι αυτό διότι όλες οι επιγραφές έχουν καθαρά αρχειοθετικό χαρακτήρα. Η Γραμμική Β αποτελεί μια μοναδική γλώσσα. Λίγο μάλιστα πριν οι Μυκήνες εξελιχτούν χρονολογείται και ο Μοναδικός δίσκος της Φαιστού που βρέθηκε στο ομώνυμο μέρος στη Νότια Κρήτη και μέχρι τις μέρες μας δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί καθώς είναι γραμμένος σε μια Κρητική Ιερογλυφική Γλώσσα ίσως μητέρα της Γραμμικής Α! Εξέλιξη της Γραμμικής Α υπήρξε ίσως η Γραμμική Β!
Η κατασκευή Νεκρικών Προσωπείων στις Μυκήνες φαίνεται να μην ήταν τόσο ασυνήθιστη. Πολύτιμα υλικά όπως χρυσός ή το ασήμι αποτέλεσαν τις πρώτες ύλες για την δημιουργία τους. Οι Μυκηναίοι καταφέρνουν να χειρίζονται τα υλικά κι έτσι έχουμε μια σημαντική άνοδο στην κεραμική, τη μεταλλοτεχνία και την πλαστική. Το Αργυρό Ρυτό σε σχήμα Ταυροκεφαλής που αποτελεί ένα μοναδικό εύρημα και το οποίο χρονολογείται μεταξύ του 1.600 με 1.500 π.Χ., τα δαχτυλίδι της Τίρυνθας (1.500 - 1.400 π.Χ.) αποτελούν σημεία αναφοράς στην πορεία αυτού του Λαμπρού Πολιτισμού. Χαρακτηριστικά είναι και τα ειδώλια που κατασκευαζόντουσαν. Ένα εξ' αυτών είναι και το πτηνόμορφο Μυκηναϊκό Ειδώλιο του 1.300 - 1.200 π.Χ..
Ίσως είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ Ελλήνων και γειτονικών λαών το σίγουρο όμως είναι πως υπήρξαν! Στις Αιγυπτιακές Θήβες μια τοιχογραφία που απεικονίζει τους Κρήτες με τα δώρα χρονολογείται μεταξύ του 1.479 με 1.426 π.Χ.. Η τοιχογραφία αναπαριστά τους Κρήτες να πηγαίνουν δώρα για τον Φαραώ. Σίγουρα φαίνεται πως για τους Έλληνες είχαν μεγάλη σημασία τα δώρα. Αυτή τη φορά συναντάμε μια άλλη ξεχωριστή πομπή στο Παλάτι του Κάδμου στη Θήβα. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πως οι γυναίκες μεταφέρουν πολύτιμα αντικείμενα στα πλαίσια θρησκευτικής εορτής. Χρονολογείται γύρω στο 1.400 - 1.200 π.Χ..
Την ίδια περίοδο γίνεται η αργοναυτική εκστρατεία δηλαδή η εκστρατεία του Ιάσονα στη Κολχίδα ώστε να πάρει το Χρυσόμαλλο δέρας. Σαν γεγονός μέχρι τις μέρες μας εθεωρείτο τμήμα της Ελληνικής μυθολογίας ωστόσο πληθαίνουν οι ενδείξεις οι οποίες δείχνουν πως το γεγονός βασίζεται σε αληθινά κι όχι σε μυθολογικά στοιχεία.
Στην Θήβα περίπου το 1.300 με 1.200 π.Χ. θα συναντήσουμε ένα αγγείο της περιόδου το οποίο μας παραπέμπει σε μια διαφορετική ανάπτυξη από αυτές που είχαμε συναντήσει παλαιότερα. Την ίδια περίοδο το Παλάτι του Νέστορα γνωρίζει μεγάλη ακμή. Το 1.200 π.Χ. περίπου όμως φτάνει στο τέλος της απότομα καθώς το παλάτι καταστρέφεται από πυρκαγιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διασωθούν τελικώς αρκετές επιγραφές οι οποίες κατάφεραν να αντέξουν μέχρι και τις μέρες μας και να φτάσουν τελικά στα χέρια μας ώστε να ερευνηθεί η γλώσσα αλλά κι η θρησκεία του Μυκηναϊκού Πολιτισμού!
Ήδη από την περίοδο που οι Μυκήνες άρχισαν να εξελίσσονται και να μεγαλουργούν, είχαν εμφανιστεί διάφορες αριστοκρατικές οικογένειες. Ο Ταφικός Κύκλος Α αποτελεί εξέλιξη του Ταφικού Κύκλου Β και γενικά αποτελούσαν μνημειώδη κτίρια τα οποία οικοδομήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως τάφοι!
Η Γραμμική Β αποτέλεσε σημείο αναφοράς στον Μυκηναϊκό κόσμο. Σωσμένες δεκάδες επιγραφές γραμμένες στην γλώσσα αυτή μας παραπέμπουν στην οργάνωση που υπήρχε στον συγκεκριμένο τόπο την συγκεκριμένη περίοδο κι αυτό διότι όλες οι επιγραφές έχουν καθαρά αρχειοθετικό χαρακτήρα. Η Γραμμική Β αποτελεί μια μοναδική γλώσσα. Λίγο μάλιστα πριν οι Μυκήνες εξελιχτούν χρονολογείται και ο Μοναδικός δίσκος της Φαιστού που βρέθηκε στο ομώνυμο μέρος στη Νότια Κρήτη και μέχρι τις μέρες μας δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί καθώς είναι γραμμένος σε μια Κρητική Ιερογλυφική Γλώσσα ίσως μητέρα της Γραμμικής Α! Εξέλιξη της Γραμμικής Α υπήρξε ίσως η Γραμμική Β!
Η κατασκευή Νεκρικών Προσωπείων στις Μυκήνες φαίνεται να μην ήταν τόσο ασυνήθιστη. Πολύτιμα υλικά όπως χρυσός ή το ασήμι αποτέλεσαν τις πρώτες ύλες για την δημιουργία τους. Οι Μυκηναίοι καταφέρνουν να χειρίζονται τα υλικά κι έτσι έχουμε μια σημαντική άνοδο στην κεραμική, τη μεταλλοτεχνία και την πλαστική. Το Αργυρό Ρυτό σε σχήμα Ταυροκεφαλής που αποτελεί ένα μοναδικό εύρημα και το οποίο χρονολογείται μεταξύ του 1.600 με 1.500 π.Χ., τα δαχτυλίδι της Τίρυνθας (1.500 - 1.400 π.Χ.) αποτελούν σημεία αναφοράς στην πορεία αυτού του Λαμπρού Πολιτισμού. Χαρακτηριστικά είναι και τα ειδώλια που κατασκευαζόντουσαν. Ένα εξ' αυτών είναι και το πτηνόμορφο Μυκηναϊκό Ειδώλιο του 1.300 - 1.200 π.Χ..
Ίσως είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ Ελλήνων και γειτονικών λαών το σίγουρο όμως είναι πως υπήρξαν! Στις Αιγυπτιακές Θήβες μια τοιχογραφία που απεικονίζει τους Κρήτες με τα δώρα χρονολογείται μεταξύ του 1.479 με 1.426 π.Χ.. Η τοιχογραφία αναπαριστά τους Κρήτες να πηγαίνουν δώρα για τον Φαραώ. Σίγουρα φαίνεται πως για τους Έλληνες είχαν μεγάλη σημασία τα δώρα. Αυτή τη φορά συναντάμε μια άλλη ξεχωριστή πομπή στο Παλάτι του Κάδμου στη Θήβα. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πως οι γυναίκες μεταφέρουν πολύτιμα αντικείμενα στα πλαίσια θρησκευτικής εορτής. Χρονολογείται γύρω στο 1.400 - 1.200 π.Χ..
Την ίδια περίοδο γίνεται η αργοναυτική εκστρατεία δηλαδή η εκστρατεία του Ιάσονα στη Κολχίδα ώστε να πάρει το Χρυσόμαλλο δέρας. Σαν γεγονός μέχρι τις μέρες μας εθεωρείτο τμήμα της Ελληνικής μυθολογίας ωστόσο πληθαίνουν οι ενδείξεις οι οποίες δείχνουν πως το γεγονός βασίζεται σε αληθινά κι όχι σε μυθολογικά στοιχεία.
Στην Θήβα περίπου το 1.300 με 1.200 π.Χ. θα συναντήσουμε ένα αγγείο της περιόδου το οποίο μας παραπέμπει σε μια διαφορετική ανάπτυξη από αυτές που είχαμε συναντήσει παλαιότερα. Την ίδια περίοδο το Παλάτι του Νέστορα γνωρίζει μεγάλη ακμή. Το 1.200 π.Χ. περίπου όμως φτάνει στο τέλος της απότομα καθώς το παλάτι καταστρέφεται από πυρκαγιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διασωθούν τελικώς αρκετές επιγραφές οι οποίες κατάφεραν να αντέξουν μέχρι και τις μέρες μας και να φτάσουν τελικά στα χέρια μας ώστε να ερευνηθεί η γλώσσα αλλά κι η θρησκεία του Μυκηναϊκού Πολιτισμού!
Από το 1.300 π.Χ. αρχίζει σιγά σιγά η αντίστροφη μέτρηση και για αυτόν τον πολύτιμο πολιτισμό. Την ίδια χρονική περίοδο θα συναντήσουμε την αρχαιότερη γέφυρα στον κόσμο και η οποία στέκει μέχρι και τις μέρες μας, την "Γέφυρα του Αρκαδικού". Χτισμένη το 1.300 με 1.190 π.Χ. συνεχίζει μέχρι και σήμερα να στέκει υπερήφανη!
Λίγο πριν την οριστική πτώση του Μυκηναϊκού Πολιτισμού και την ολοκληρωτική λήξη της Μυκηναϊκής Περιόδου, γύρω στο 1.200 με 1.100 π.Χ. έχουμε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα. Φυσικά μιλάμε για τον Τρωικό Πόλεμο! Ο Νεοπτόλεμος σκοτώνει τον Πρίαμο, ο Δούρειος Ίππος μπαίνει στην Τροία με αποτέλεσμα την άλωση της κι ο Μενέλαος έρχεται τελικώς σε επαφή με την Ελένη. Ο Νεοπτόλεμος είναι αυτός που αργότερα θα πάει στην Ήπειρο και χάρη σε αυτόν θα αναπτυχθεί ένα σημαντικότατο Ελληνικό βασίλειο, το Βασίλειο των Μολοσσών!
Το 1.100 π.Χ. πλησιάζει κι οι Μυκήνες πλέον έχουν χάσει την παλιά τους δόξα. Είναι γεγονός πως η χρήση του Σιδήρου ήταν τελείως άγνωστη μέχρι εκείνη την περίοδο. Σιγά σιγά όμως ο σίδηρος ξεκινά να δουλεύεται κι έτσι μπαίνουμε στο τέλος όχι μόνο της Μυκηναϊκής περιόδου αλλά και ολόκληρης της Εποχής του Χαλκού. Η πτώση των Μυκηνών θα σημάνει αυτόματα την έναρξη της Εποχής του Σιδήρου και την ίδρυση και ανάπτυξη σημαντικότατων πόλεων που θα φτιάξουν πολλούς περίλαμπρους πολιτισμούς. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός όμως θα καταφέρει να αφήσει τα σημάδια του μέσα στον χρόνο ώστε να θυμίζει πάντα την μοναδικότητα του!
Το 1.100 π.Χ. πλησιάζει κι οι Μυκήνες πλέον έχουν χάσει την παλιά τους δόξα. Είναι γεγονός πως η χρήση του Σιδήρου ήταν τελείως άγνωστη μέχρι εκείνη την περίοδο. Σιγά σιγά όμως ο σίδηρος ξεκινά να δουλεύεται κι έτσι μπαίνουμε στο τέλος όχι μόνο της Μυκηναϊκής περιόδου αλλά και ολόκληρης της Εποχής του Χαλκού. Η πτώση των Μυκηνών θα σημάνει αυτόματα την έναρξη της Εποχής του Σιδήρου και την ίδρυση και ανάπτυξη σημαντικότατων πόλεων που θα φτιάξουν πολλούς περίλαμπρους πολιτισμούς. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός όμως θα καταφέρει να αφήσει τα σημάδια του μέσα στον χρόνο ώστε να θυμίζει πάντα την μοναδικότητα του!
Πηγές
www.immenseblue.gr
