"Τα μάρμαρα πεθαίνουν δίχως ήλιο" ΒΙΝΤΕΟ

Nikos Mourelatos Το ποίημά μου "Τα μάρμαρα πεθαίνουν δίχως ήλιο" που ξεκίνησε από τον "Ομφαλό της γης" τους Ιερούς Δελφούς τώρα με την μουσική επένδυση "The League of Legends", του διεθνούς φήμης και βραβευμένου Έλληνα μουσικοσυνθέτη John Koutselinis

Ο ορισμός της ομορφιάς, όπως καθιερώθηκε στην Αρχαία Ελλάδα.

 

Στην αρχαία Ελλάδα, οι κανόνες της ομορφιάς είχαν ιδιαίτερη σημασία και για τα δύο φύλα. Κανένας άλλωστε λαός δεν λάτρεψε την ομορφιά τόσο όσο ο ελληνικός. Το κάλλος ωστόσο, έχει περιγραφεί κατά καιρούς ως “συμφορά” που φέρει τις συνέπειες μιας “ολιγοχρόνιας τυραννίδας”. Η τοποθέτηση του όρου στο σήμερα και η σύγκριση του ρόλου του με το χθες, προκύπτει αναπόφευκτα.

Ο όρος “αισθητική” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό Αλεξάντρ Μπάουμγκαρντεν, που άνοιξε τον δρόμο σε έναν κλάδο με κεντρικό θέμα τη φύση της ομορφιάς και της τέχνης. Ο καλλωπισμός γίνεται μια έννοια με ιδιαίτερο ρόλο στην αρχαία Ελλάδα. Θέμα πολλών κωμωδιογράφων της εποχής, η γυναικεία φιλαρέσκεια, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Αντιφάνη ο οποίος περιγράφει με απόλυτη ακρίβεια, τα στάδια της καλλωπιστικής προετοιμασίας μιας κομψής γυναίκας. “Καθαρίζεται πρώτα, τρίβει το δέρμα της, χτενίζεται, σπογγίζει το σώμα της, πλένεται, καθρεφτίζεται, ντύνεται, αρωματίζεται, στολίζεται, αλείφεται με πομάδες”.

 

Θεά Ειρήνη

Τα “θεία δώρα” της εξωτερικής εμφάνισης

Τα γεμάτα χείλη και τα “λαξευμένα” μάγουλα ενός άνδρα στην αρχαία Ελλάδα είχαν διττή σημασία. Ως χαρακτηριστικά της απόλυτης εξωτερικής ομορφιάς, θεωρούνταν ευλογία, ένα θεϊκό δώρο που προετοίμαζε για μια εξίσου μεγαλειώδη εσωτερική ομορφιά. Ο Διογένης αναφέρει χαρακτηριστικά, “Όποιος διαθέτει το κάλλος, νομίζει ότι έχει ένα δώρο Θεού”.

Για τους αρχαίους Έλληνες ένα όμορφο σώμα ήταν το αποδεικτικό στοιχείο ενός υπέροχου μυαλού. Μην ξεχνάμε πως ο όρος “καλοκάγαθος” χαρακτήριζε στην αρχαία Αθήνα κάποιον που είχε ωραίο και αρμονικό σώμα, ενώ διέθετε παράλληλα ψυχική και πνευματική καλλιέργεια, ώστε να αποτελεί ένα αρμονικό σύνολο σωματικής και ψυχοπνευματικής ωραιότητας, σύμφωνα με το αττικό παιδευτικό ιδεώδες.

Δεν ήταν λίγοι οι άνδρες που κορδώνονταν για την ομορφιά, το μυαλό τους και την αγάπη των θεών. Για χρόνια, τα κλασικά γλυπτά των αρχαίων Ελλήνων ήταν “προϊόν φαντασίας, βουτηγμένο στην τελειότητα”, σύμφωνα με την ιστορικό, Bettany Hughes. “Αποτελούσαν ένα ιδανικό για τον 5ο έως τον 3ο αιώνα, αλλά σήμερα γνωρίζουμε ότι όλα εκείνα τα αγάλματα είχαν τελικά πολλές συνδέσεις με την απλή καθημερινότητα. Επρόκειτο στην ουσία, για απλά πρόσωπα σε γύψο, τα καλούπια των οποίων, χρησιμοποιούνταν στη συνέχεια, για τη σύνθεση του γλυπτού”.

“Καθαρίζεται πρώτα, τρίβει το δέρμα της, χτενίζεται, σπογγίζει το σώμα της, πλένεται, καθρεφτίζεται, ντύνεται, αρωματίζεται, στολίζεται, αλείφεται με πομάδες”

Όσα σήμερα, πολλοί επιδιώκουν να “χτίσουν” μέσα από γυμναστήρια, για τους Αθηναίους ή Σπαρτιάτες πολίτες θεωρούνταν “θεία δώρα”. Το πρότυπο της όμορφης γυναίκας πλέκει μια εντελώς διαφορετική ιστορία στο πέρασμα των αιώνων. “Στα αρχαία χρόνια, μια ελκυστική γυναίκα συχνά έφερε στοιχεία δαίμονα. Ήταν μοχθηρή επειδή ήταν όμορφη, και ήταν όμορφη ακριβώς επειδή ήταν μοχθηρή. Αντίθετα, η γοητεία ενός άνδρα δεν ισοδυναμούσε με αρνητικές παραμέτρους”.

Η ομορφιά συχνά, παραλληλιζόταν με ανταγωνιστικό άθλημα, ακόμη και κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών αγώνων. Τυπικό παράδειγμα, η Αφροδίτη Καλλίπυγος όπου εικονίζεται σε αφροδισιακή στάση. Με ανασηκωμένο τον μανδύα της ρίχνει το βλέμμα πίσω από την πλάτη της προς τους δύο ξεσκέπαστους γλουτούς της. Το όνομα του έργου εκδηλώνει το θεσπέσιο του θεάματος.

                                                                  Αφροδίτη της Μήλου

Η ομορφιά… το “μήλο της έριδος”

Οι γυναίκες έβαφαν τα χείλη τους με χυμό από μούρο, μολύβια ή τη ρίζα του φυτού αλκέα (μολόχα). Μαύριζαν τα φρύδια με καπνά ή τριμμένο αντιμόνιο, τα βλέφαρα τα σκίαζαν ελαφρά με κάρβουνο. Τις βλεφαρίδες τις έβαφαν πρώτα μαύρες, μετά με μείγμα από ασπράδι αυγού, αμμωνία και ρετσίνι. Τα μαλλιά χρωματίζονταν μαύρα με διάφορα εκχυλίσματα λαχανικών ή με λειχήνες σε αποσύνθεση. Τα ξανθά μαλλιά ήταν επίσης δημοφιλή στην αρχαία Ελλάδα και έτσι ο Μένανδρος αναφέρεται στη σχετική διαδικασία που προϋπέθετε την έκθεση στον ήλιο για κάποιες ώρες ώστε να ξανθύνει το μαλλί.

Η ανδρική και γυναικεία ομορφιά προκάλεσαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πολλές έριδες, θυμούς και πολέμους, αλλά αποσόβησαν παράλληλα και πολλούς θανάτους, και καταστροφές ή επηρέασαν πολλούς στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Η Ωραία Ελένη θάμπωσε τον γιο του βασιλιά της Τροίας, τον Πάρη ενώ ήταν παντρεμένη με τον Μενέλαο. Η αρπαγή της από τον Πάρη ήταν η αφορμή για τον πιο καταστρεπτικό πόλεμο κατά την αρχαιότητα, τον Τρωικό. Ο Αχιλλέας και ο Αγαμέμνονας ήρθαν σε φιλονικία για τις όμορφες Χρυσηίδα και Βρισηίδα.

Το αποτέλεσμα ήταν η αποχώρηση του Αχιλλέα από τις επιθέσεις των Αχαιών κατά των Τρώων που προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στο ελληνικό στρατόπεδο. Η όμορφη κόρη του βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα ερωτεύτηκε τον εξίσου όμορφο Θησέα, τον οποίο έσωσε από τον Μινώταυρο, δίνοντας το γνωστό μίτο για να βγει από τον Λαβύρινθο. Η όμορφη Δαλιδά υπήρξε μοιραία για τον Σαμψών, η όμορφη Ασπασία επηρέαζε σημαντικά τον Περικλή στις αποφάσεις του, όπως και η Αμαλία τον βασιλιά Όθωνα. Η απονομή του “Μήλου της Καλλίστης”, της ομορφότερης, από τον Πάρη στην Αφροδίτη προκάλεσε την οργή της Ήρας. Ίσως η περίπτωση αυτή αποτελεί την πρώτη εκδήλωση “καλλιστείων” στον κόσμο.

                                                                             Θεά Άρτεμις 

Το “ωραίο” μέσα από τη φιλοσοφική ματιά

Το ωραίο, κατά τον Πλάτωνα, δεν υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, αλλά στον κόσμο των ιδεών. Η άποψη του Πλάτωνα για το θέμα της εξωτερικής εμφάνισης ήταν ότι η ομορφιά αποτελεί μόνο ένα φυσικό πλεονέκτημα, και τίποτα περισσότερο. Αυτό που στην ουσία, πρεσβεύει ο Πλάτωνας είναι ότι η όμορφη εξωτερική εμφάνιση ενός ανθρώπου δεν σχετίζεται σε καμία περίπτωση με την εικόνα του εσωτερικού μας κόσμου. Ο Αριστοτέλης από την άλλη, έλεγε για την εξωτερική ομορφιά ενός ανθρώπου, ότι αποτελεί “το σημαντικότερο προσόν, πολύ περισσότερο και από την καλύτερη συστατική επιστολή”.

Αντίθετα από τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης αναζητεί την ομορφιά όχι στον υπεραισθητό, αλλά στον πραγματικό κόσμο. Για τον Αριστοτέλη η ομορφιά είναι αντικειμενικά υπαρκτή ποιότητα, ιδιότητα που έχουν τα ίδια τα αντικείμενα, τα πράγματα. Ο Αριστοτέλης προβάλλει και συστηματοποιεί τα γνωρίσματα του ωραίου, ενώ πιστεύει πως η ωραία εμφάνιση είναι τόσο σημαντική, που πολλές φορές θα μπορούσε ένας όμορφος άνθρωπος χωρίς άλλα προσόντα να υπερτερήσει κάποιου άλλου λιγότερο όμορφου, ακόμα και αν ο δεύτερος διέθετε πάρα πολλές γνώσεις.

Ο Σωκράτης πίστευε πως αυτός που διαθέτει την εξωτερική ομορφιά, θα υποφέρει όπως σε μία ολιγοχρόνια τυραννίδα. Όπως συνέβη με την Ελένη, τον Αχιλλέα, τον Αγαμέμνονα. Πολλοί φιλόσοφοι μπορούσαν να προβλέψουν ότι πίσω από το ωραίο κρύβονται πολλοί κίνδυνοι. Η φιλοσοφική άποψη για το εξωτερικό κάλλος μοιάζει να επιβεβαιώνεται μέχρι σήμερα, με πολλούς σύγχρονους τραγικούς ήρωες στις θέσεις των παλιών.

Από το pathfinder.gr

Η Μέλισσα στην Ελληνική Μυθολογία --- Η σχέση της με την Κρήτη

 Μέλισσα . Η τροφός του Δία

Η χρησιμότητα και το όφελος της μέλισσας προς τον άνθρωπο έχει αναγνωριστεί από πολλούς αρχαίους πολιτισμούς. Ιδιαίτερες αναφορές προς την Μέλισσα υπάρχουν σε διάφορους μύθους της αρχαίας Ελλάδας.

Σύμφωνα με έναν αρκετά διαδεδομένο μύθο, η Ρέα αποφάσισε μετά από συμβουλή της Γαίας και του Ουρανού να γεννήσει τον Δία μακριά από τον Κρόνο, ώστε να μην τον καταβροχθίσει όπως έκανε και με τα πέντε προηγούμενα παιδιά τους.

Η Ρέα γέννησε τον Δία στο Δικταίο Άντρο, σπήλαιο στην οροσειρά Δίκτη της Κρήτης. Έπειτα ανέθεσε την προστασία και την ανατροφή του βρέφους στους Κουρήτες (χθόνιοι δαίμονες) και τις Δικταίες Νύμφες (Ορεάδες νύμφες της Δίκτης).

Η νύμφες Αμάλθεια και Μέλισσα, κόρες του Μελισσέα που ήταν Βασιλιάς της Κρήτης, γηραιότερος και αρχηγός των Κουρητών, τάιζαν τον Δία με γάλα, και μέλι.

Η Μέλισσα ανέθρεψε τον Δία με ιδιαίτερη φροντίδα και ταΐζοντας τον μέλι ώστε να μεγαλώσει γρηγορότερα και να διεκδικήσει την θέση του ανάμεσα στους Θεούς. Ο Δίας αγάπησε το μέλι και μάλιστα ένα από τα ονόματά του είναι “Μελιττεύς” προς τιμήν της τροφού του Μέλισσας. Λέγεται μάλιστα πως οι μέλισσες εναπόθεταν μέλι απευθείας στο στόμα του Δία με την χάρη της Μέλισσας, και από αυτή ονομάστηκε το γνωστό σε όλους μας έντομο, καθώς και όλες οι νύμφες τροφοί του Δία που την διαδέχτηκαν.

Όταν ο Κρόνος αντιλήφθηκε τον ρόλο της Μέλισσας στην διάσωση του Δία, εξοργίστηκε και την μεταμόρφωσε σε γεοσκώληκα. Ο Δίας την λυπήθηκε και την μεταμόρφωσε ξανά, αυτή την φορά σε μέλισσα.

Μέλισσες, οι ιέρειες της θεάς Δήμητρας

Σύμφωνα με τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πορφύριο οι ιέρειες της χθόνιας Δήμητρας αποκαλούνταν Μέλισσες. Κάποτε η ίδια η θεά αποφάσισε να μυήσει προσωπικά στα μυστικά της μια από τις πλέον ευλαβείς ιέρειες της, την γηραιά Μέλισσα. Κάποιες γυναίκες προσπάθησαν να μάθουν τα μυστικά της μυήσεως της Μέλισσας, αλλά αυτή παρέμεινε πιστή στην Δήμητρα και δεν αποκάλυψε τίποτε.

Έξαλλες από την ζήλια, δολοφόνησαν την Μέλισσα, διαμελίζοντας την. Όταν το αντιλήφθηκε η Δήμητρα έστειλε λοιμό στις φόνισσες, και από τις σάρκες της Μέλισσας εξαπέλυσε σμήνη μελισσών.

Στις θυσίες προς τιμήν της θεάς Δήμητρας, προσέφεραν ταύρους, βόδια, και μέλι.

Οι Θεές και η Μέλισσα

Εκτός από την Δήμητρα, και άλλες θεές ή θεότητες της αρχαίας Ελλάδας ονόμαζαν τις ιέρειες τους Μέλισσες. Η μέλισσα ήταν ένα από τα εμβλήματα της λατρείας της Πότνιας.

Πότνια (Κυρά, Δέσποινα) ήταν ένας τίτλος που έδιναν σε διάφορες θεές όπως η Αθηνά, η Δήμητρα, η Άρτεμις και η Περσεφόνη στον Μινωικό και στον Μυκηναϊκό πολιτισμό. Η “Πότνια Θηρών” (κυρά των ζώων), αρχαία τοιχογραφία της οποίας έχει βρεθεί στην Σαντορίνη, είναι η Άρτεμις, οι ιέρειες της οποίας ονομάζονταν “Μέλισσαι”. Την ίδια ονομασία είχαν και οι ιέρειες της Περσεφόνης αλλά και της Κυβέλης που ήταν η Φρυγική λατρευτική αντιστοίχιση της Ρέας. Θεά της γονιμότητας, και της αναγέννησης της φύσης.

Μνασέας ο Πατρεύς

Ο Μνασέας μας διηγείται τον μύθο πως η νύμφη Μέλισσα πρώτη βρήκε στο δάσος μια κηρήθρα και αφού την γεύτηκε την έβαλε σε νερό και έφτιαξε ένα ποτό. Μοιράστηκε την ανακάλυψή της με τους ανθρώπους και έτσι έγινε προστάτιδα της μέλισσας και οι άνθρωποι έδωσαν στο έντομο το όνομα της νύμφης η οποία τους δίδαξε να τρώνε το μέλι. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι συμπεριφέρονταν σαν αγρίμια και αλληλοσπαράζονταν, η Μέλισσα εξευγένισε το πνεύμα τους και τους δίδαξε ταπεινοφροσύνη.

Ο ρόλος των νυμφών όπως η Μέλισσα στην μυθολογία και τους λαϊκούς μύθους ήταν πολύ σημαντικός. Στις νύμφες αποδίδονταν σημαντικές ανακαλύψεις που συνέβαλαν στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού, όπως η εξημέρωση των ζώων. Η διάδοση αυτών τον μύθων βοήθησε στην διάδοση και διατήρηση των ανακαλύψεων και των αξιών που πρεσβευόταν μέσω αυτών. Λέγεται μάλιστα πως οι πρώτες οργανωμένες κοινωνίες ανθρώπων εμπνεύστηκαν από την κοινωνία της μέλισσας, διατηρώντας για πολύ καιρό την ιερότητα της μέλισσας και προσδίδοντας σε αυτή ιδιαίτερη αξία.

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ στο πόσο ιδιαίτερα εμφανής είναι η χρήση της μέλισσας ως λατρευτικού συμβόλου από τον Μινωικό αλλά και τον Μυκηναϊκό πολιτισμό. Τάφοι, αλλά και σιταποθήκες έχουν βρεθεί σε σχήμα θολωτής κυψέλης. Η Κρήτη ήταν από τα πρώτα μέρη που υπήρξε μελισσοκομία στον Ελλαδικό χώρο, ενώ ήταν γνωστή και θεωρούταν θεόσταλτη γνώση, η τεχνική παραγωγής μελοίνου (οινοπνευματώδες ποτό από την ζύμωση του μελιού με άλλους χυμούς ή νερό).

Η μυθολογία της Μέλισσας είναι σχεδόν ανεξάντλητη και κάθε ένας από τους μύθους που ερεύνησα για αυτό το άρθρο έχει διαφορετικές εκδοχές. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως πάντα η μέλισσα συνδεόταν με τις γενεσιουργές δυνάμεις της φύσης – ίσως πολύ απλά γιατί αυτό κάνει, και ο άνθρωπος το αναγνώρισε από νωρίς.

Σήμερα γνωρίζουμε πως το 80% της επικονίασης των φυτών οφείλεται σε αυτές τις επίμονες εργάτριες που έρχονται στην ζωή, φέρνουν ζωή, πεθαίνουν για την διαιώνιση της ζωής, και ποτέ δεν σταματούν να εργάζονται σαν μια από τις ποιο καλά οργανωμένες κοινωνίες που μπορείς να παρατηρήσεις στην φύση. Ίσως τελικά οι μέλισσες έχουν αρκετά να μας διδάξουν ακόμη.

https://www.meliforos.com/melissa-mithologia/

ΕΠΙΝΟΜΙΣ ΠΛΑΤΩΝ ΝΟΜΟΙ

Διάλογος, που έρχεται ως συνέχεια των Νόμων,με θέμα την παιδεία των ανώτατων αρχόντων,γνωστός και ως Φιλόσοφος ή Νυκτερινό Συμβούλιο.

Δραματικό πλαίσιο

Όπως και στους Νόμους , ένας ανώνυμος Αθηναίος (ο πρωταγωνιστής), ο Κλεινίας από την Κρήτη και ο Μέγιλλος από τη Σπάρτη συζητούν για τη νομοθεσία της Μαγνησίας, της νέας πόλης που πρόκειται να ιδρυθεί στην Κρήτη.

Γνησιότητακαι χρόνος συγγραφής

Το ζήτημα της γνησιότητας της Επινομίδος έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό στους μελετητές των πλατωνικών έργων. Για παράδειγμαοHarward, ο Taylor και ο Novotný υποστηρίζουν την αυθεντικότητά της, ενώ στην άλλη πλευρά βρίσκεται ο Tarán, που θεωρεί πολύ πιθανό να γράφτηκε από τον Φίλιππο τον Οπούντιο . Στην εν λόγω διαμάχη κομβική θέση έχει η ερμηνεία της μαρτυρίας του Διογένη Λαερτίου : ἔνιοί τε φασὶν ὅτι Φίλιππος ὁ Ὀπούντιος τοὺς Νόμους αὐτοῦ μετέγραψεν ὄντας ἐν κηρῷ. τούτου δὲ καὶ Ἐπινομίδα φασὶν εἶναι (III,37,7-9). Πάντως, ηστυλομετρική ανάλυση του Ledger υποστηρίζει την αυθεντικότητα της Επινομίδος, καθώς τη συσχετίζει με τους Νόμους. Το ίδιο πρεσβεύει και ο Altman, που τάσσεται υπέρ της οργανικής σύνδεσής της με το μεγαλύτερο έργο του Πλάτωνος. Αν η Επινομίς είναι γνήσιο πλατωνικό έργο,τότε γράφτηκε, όπως και οι Νόμοι, μετά το 360 π.Χ., στην αντίθετη περίπτωση η συγγραφή της μπορεί να πιθανότατα να οριοθετηθεί σε κάποιο διάστημα αμέσως μετά τον θάνατο του Πλάτωνος (347 π.Χ).

Βασικές θέσεις

α)Η επιστήμη των αριθμών είναι η σημαντικότερη όλων

Υπάρχει μία επιστήμη, που κάνει τον άνθρωπο πραγματικά σοφό και ενάρετο πολίτη, ικανό δηλαδή να άρχει και να άρχεται με βάση τη δικαιοσύνη (976c7-d5). πρόκειται για την επιστήμη των αριθμών, της οποίας η θεϊκή προέλευση είναι προφανής (976e1-4), αφού είναι ο ουρανός με τις περιφορές του που τη διδάσκει (977a2-b8). Χωρίς τη γνώση του αριθμού ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να μεταδώσει με ακρίβεια στους άλλους όσα συλλαμβάνειμε τιςαισθήσεις του ή θυμάται (977c4-7). Με την απουσία του αριθμού προκύπτει η αταξία και κάθε κακό εν γένει, είναι λοιπόν εύλογο ο άνθρωπος που δεν έχει γνώση της δύναμης του αριθμούνα απέχει από την ευδαιμονία (978a1-978b2).

«Αν δεν μάθει ποτέ κανείς το δίκαιο, το καλό, το ωραίο και όλα τα παρόμοια, αποκτώντας μια ορθή γνώμη [που θα προκύψει, εννοείται, από τη σύλληψη της αξίας του αριθμού (978b1-2)], δεν θα τα απαριθμήσει ούτε για να πείσει τον εαυτό του ούτε και κάποιον άλλον γενικότερα» (978b3-6).

β) Τα ουράνια σώματα φέρουν θεϊκές ψυχές

Τα είδη των ζωντανών όντων διαιρούνται σε πέντε κατηγορίες, που αντιστοιχούν στη φωτιά, το νερό, τον αέρα, τη γη και τον αιθέρα. Τα χερσαία, στα οποία ανήκει ο άνθρωπος, συνίστανται κυρίως από γη, ενώ τα ουράνια σώματα συνίστανται κυρίως από φωτιά. Αν συγκρίνει κανείς τις κινήσεις τους, στα χερσαία επικρατεί η αταξία, ενώ στα ουράνια η απόλυτη τάξη (981c5-982a7). Κι εφόσον για να λέγεται ένα όν ‘ζωντανό’, προϋποτίθεται η σύζευξη του σώματος και της ψυχής, ώστε το σώμα να μορφοποιηθεί από την ψυχή (981a7-9, 981b5-c2), η ανωτερότητα της ψυχής των ουράνιων σωμάτων είναι προφανής: ἄρχουσα γὰρ ἀλλ' οὐκ ἀρχομένη νομοθετεῖ (982b6-7).

«Όταν η ψυχή αποφασίζει το άριστο σύμφωνα με τις επιταγές του άριστου νου, τότε πράγματι προκύπτει, χωρίς καμία μεταστροφή, αυτό που ο νους προάγει ως τέλειο» (982b7-c2), γιατί «είναι στη φύση των αστεριών […] να διαγράφουν με τον χορό τους την ωραιότερη και μεγαλοπρεπέστερη πορεία, εξασφαλίζοντας σε όλα τα ζωντανά όντα αυτό που έχουν ανάγκη» (982e3-6).

Εναπόκειται λοιπόν στον άνθρωπο, αντιλαμβανόμενος τη δυνατότητά του να πραγματοποιεί, όπως τα αστέρια, τις καλύτερες επιλογές, να παραδεχθεί ότι μια θεϊκή ψυχή βρίσκεται εντός τους (982d3-e3).

γ) Η ανώτερη γνώση είναι ηπορεία προς την ενότητα

Η επιστήμη των αριθμών είναι η βάση για την αποκάλυψη της ενότητας.Αφού πρώτα πεισθεί κανείς (μέσω της διδασκαλίας) για την επίδραση του περιττού και άρτιου αριθμού στη φύση των όντων, μπορεί να συλλάβει, πρώτα στο γεωμετρικό και ύστερα στο στερεομετρικό πλαίσιο,το πώς εξομοιώνονταιοι φύσει ανόμοιοι αριθμοί. Έπειτα μπορεί να προβεί στον συσχετισμό των μεγεθών: να ανακαλύψει δηλαδή ότι μήκος, επιφάνεια και όγκος στηρίζονται σε μία δυναμική αναλογία, την 2:1 (990c5-991b4). Η εφαρμογή των παραπάνω αρχών στο πλαίσιο της αστρονομίας οδηγεί σε μια πολύ κρίσιμη κατάκτηση: στη γνώση της συνοχής των πάντων μέσω ενός φυσικού δεσμού (991d8-992a3). Γι’ αυτό η αστρονομία θεωρείται η οδός για την ευσέβεια (989e1-990b2), την ανώτερη αρετή (989b1-2), το προνόμιο των λίγων και εκλεκτών μελών του νυκτερινού συμβουλίου (989d2-4, 992c6-e1). θα τολμούσε κανείς να πει ότι οι γνώσεις της εγγυώνται την μετά θάνατον ευδαίμονα συνέχεια, την πορεία προς το Ένα.

«[Ο κάτοχος αυτών των γνώσεων] όντας ήδη νεκρός, δεν θα μετέχει πλέον, όπως τώρα, σε πολλές αισθήσεις, αλλά με μία μόνο μοίρα κι έχοντας γίνει ένα, ενώ ήταν πολλά, θα καταστεί ευδαίμων, σοφότατος και μακάριος» (992b4-8).

Συγγραφέας: Ηλίας Γεωργούλας

http://n1.intelibility.com/

Βιβλιογραφία

• Novotný, F. ed. Platonis Epinomis commentar iisillustrate. Πράγα, 1960.
• Tarán, L. Academica: Plato, Philip of Opus, and the pseudo-Platonic Epinomis. Φιλαδέλφεια, 1975.
• Taylor, A.E. Plato and the authorship of the 'Epinomis'. Νέα Υόρκη, 1929.
• Klibansky, R., Calogero, G., Lloyd, A.C., Taylor, A.E. Plato. Philebus and Epinomis. Νέα Υόρκη, 1956.
• Ledger, G.R. Re-counting Plato: A Computer Analysis of Plato's Style. Οξφόρδη, 1989.
• Harward, J. The Epinomis of Plato. Οξφόρδη, 1928.
• Altman, W.H.F. "Why Plato wrote Epinomis: Leonardo Tarán and the Thirteenth Book of Plato’s Laws." Polis 29 (2012)

Παλαμήδης: ο από μηχανής θεός του Τρωικού πολέμου

 «Για τα παθήματα του Παλαμήδη δεν έχεις ακούσει; 

Γιατί γι’ αυτόν όλοι συνέθεσαν ύμνους, ότι χάθηκε, επειδή φθονήθηκε από τον Οδυσσέα για τη σοφία του.» (Ξενοφώντος Απομνημονεύματα) 

Ο Παλαμήδης ήταν γιος του Ναύπλιου και της Κλυμένης ή της Ησιόνης ή της Φιλύρας, αδελφός του Οίακα και του Ναυσιδέμοντα. Ξεχώριζε για τη σοφία του και την επινοητικότητά του. Θεωρείται επίσης εφευρέτης της ναυτιλίας, των φάρων των μέτρων και των σταθμών, των νομισμάτων, την αλφαβητική γραφή καθώς και της διαίρεσης του χρόνου σε ώρες, ημέρες και μήνες, αλλά και παιχνιδιών (επιτραπέζιων και στρατηγημάτων). ..

Τα παιχνίδια αυτά ονομάζονται και του Παλαμήδους ή αθύρματα ή πεσσοί ή πεττοί. Υπήρξε ιατρός, αστρονόμος και άριστος εποποιός, αλλά όπως μας πληροφορεί το λεξικό Σουίδα και η αρχαία παράδοση, τα έπη του εξαφανίστηκαν από τους απογόνους του Αγαμέμνονος δια βασκανίαν δηλ. από ζηλοφθονία. Επινόησε τις φρυκτωρίες, τον άβακα και τα νομίσματα και την υποδιαίρεση του χρόνου. Το κάστρο του Παλαμηδίου στο Ναύπλιο πήρε το όνομά του. Οι σοφιστές τον θεωρούσαν υπόδειγμα τους και είχαν εκμεταλλευτεί όλα όσα διηγούνταν γι΄αυτόν. Παντού εμφανίζεται ως ένας από τους σοφότερους Έλληνες, γι΄αυτό και υπάρχουν χαρακτηριστικές παροιμιώδεις εκφράσεις, όπως «Παλαμήδους εξ εύρημα» , «Παλαμήδους σοφότερος» και «Παλαμήδους βούλευμα».

Οι εφευρέσεις του αυτές τον έχουν κατατάξει μεταξύ των πρώτων ευρετών όπως ονομάστηκαν μυθικά αλλά και ιστορικά πρόσωπα, θεοί και ήρωες, στους οποίους αποδόθηκαν διάφορες εφευρέσεις, όπως ο Απόλλων, ο Ήφαιστος, ο Ερμής, η Εργάνη Αθηνά, ο Λίνος, ο Δαίδαλος, ο Προμηθεύς, ο Φορωνεύς κ. ά.

 Όταν ο Παλαμήδης έφτασε στο στάδιο της εφηβείας, τον έστειλε ο πατέρας του στον Κένταυρο Χείρωνα, τον σοφό παιδαγωγό του Πηλίου, κοντά στον οποίο μαθήτευαν όλες οι γενιές των ηρώων, που το όνομα τους έμεινε αθάνατο. Το γεγονός ότι περιλαμβάνεται στον κατάλογο των διάσημων μαθητών του Χείρωνα, δείχνει ότι ο ήρωας είχε καταξιωθεί ως ισότιμος με τους πιο γνωστούς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Κοντά στον Χείρωνα ο Παλαμήδης διδάχτηκε την τέχνη του πολέμου μαζί με τον Αχιλλέα, τον Νέστορα, τον Οδυσσέα τον Διομήδη, τον Αντίλοχο τον Αινεία, τον Πάτροκλο, τον Πρωτεσίλαο κ.α.

Διδάχθηκε την ιατρική, με συντροφιά τους γιους του Ασκληπιού, Μαχάονα και Ποδαλείριο. Εκτός από την χειρουργική διδάχτηκαν την χρήση των βοτάνων του βουνού, για να καταπραΰνουν τους πόνους και να γιατρεύουν τις πληγές. Επίσης ο Χείρων τους δίδαξε ακόμη την αστρονομία, τη μουσική, τη μαντική και κυνηγετική τέχνη. Μιλούσαν με θαυμασμό γι’ αυτόν και γρήγορα η φήμη του ως «πεπαιδευμένου και λογίου σοφού», εφευρετικού νου και ετοιμοπόλεμου, πέρασε τα σύνορα της Ναυπλίας.

Στο έργο «Ηρωϊκός» ο Φιλόστρατος για τον Παλαμήδη λέει τα εξής: «Ήταν αυτοδίδακτος και, όταν πήγε στον Χείρωνα, ήταν ήδη σοφός και γνώριζε περισσότερα από εκείνον. 

Πριν από τον Παλαμήδη δεν υπήρχαν οι έννοιες εποχή, ούτε κύκλος του μήνα, στον χρόνο δεν είχε δοθεί η ονομασία του έτους, δεν υπήρχαν νομίσματα, ούτε μέτρα, ούτε σταθμά, ούτε αρίθμηση, αλλά και κανένας έρωτας για τη σοφία επειδή δεν υπήρχαν ακόμη τα γράμματα. …» Για την ετυμολογία του ονόματος «Παλαμήδης» υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μερικοί υποστηρίζουν πως προέρχεται από το Πάλη (άμμος) + μήδος (επινόηση) = αυτός που επινοεί στην άμμο (γράφει δηλαδή πάνω στην άμμο).

Άλλοι πάλι λένε πως προέρχεται από το ρήμα παλαμάομαι = σχεδιάζω επιδέξια, μηχανεύομαι κατά τρόπο αριστοτεχνικό, επιχειρώ με επιτηδειότητα, εξυφαίνω και εφευρίσκω, δηλαδή ο «εφευρέτης, που μηχανεύεται σχέδια». Μια άλλη πάλι εκδοχή μας λέει πως προέρχεται από παλάμη + μήδομαι, αυτός που με τα έργα της χειρός του προσφέρει ευφυΐα, τέχνη, επινόημα. Αυτός συνδυάζει την πρακτική (παλάμη) με την πνευματική (μήδης) σοφία. Τέλος μπορεί να προέρχεται από το ρήμα «παλαίω» παλεύω και το «μήδομαι» σκέφτομαι, συμβουλεύω, δηλαδή «αυτός που σκέφτεται τη μάχη και δίνει συμβουλές γι´αυτήν».

Ο Παλαμήδης συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο όμως ο Όμηρος δεν αναφέρει καθόλου τον Παλαμήδη στα δύο έπη του. Τον συναντούμε για πρώτη φορά στα Κύπρια (αναφέρονται σε περιστατικά και ήρωες πριν από την τρωική εκστρατεία και στα εννέα πρώτα χρόνια του τρωικού πολέμου), απ΄όπου παρέλαβαν την ιστορία του και τη διαμόρφωσαν ποικιλοτρόπως οι τραγικοί Αισχύλος και Ευριπίδης, όπως φαίνεται από μερικά αποσπάσματα που έχουν σωθεί του Ναυπλίου και του Υγίνου.

Ο Ι.Κακριδής εξηγεί την σιωπή του Ομήρου από το γεγονός ότι τα ομηρικά έπη αρχίζουν με τον τελευταίο χρόνο του πολέμου. Ο Όμηρος δεν ήθελε, προφανώς να μειώσει την φήμη του Οδυσσέα. Ο Ξενοφών μαρτυρεί ότι ο Παλαμήδης τιμήθηκε, μαζί με άλλους ήρωες, από τους θεούς και στην Απολογία Σωκράτους ρητά λέγει ότι του είναι παρήγορη η συνάντηση με τον Παλαμήδη τον οποίον εξ υμνούν περισσότερο από τον Οδυσσέα που τον θανάτωσαν άδικα. Όταν τα πλοία με τα αχαϊκά στρατεύματα αναχωρούσαν για την Τροία, οι αρχηγοί της στήριξαν τις περισσότερες ελπίδες τους για νικηφόρα έκβαση της επιχείρησης στην σύνεση και ιδιοφυΐα του Παλαμήδη.

Με την αποβίβαση των Αχαιών στα Τρωικά παράλια και από τις πρώτες εχθροπραξίες, ο εφευρετικός νους, η οργανωτική και στρατηγική μεγαλοφυΐα του Παλαμήδη, κυριάρχησαν, επισκιάζοντας τους άλλους ηγέτες. Φροντίζει για το στόλο, για τα οχυρωματικά του έργα, επιθεωρεί τις φρουρές. Πρώτη του φροντίδα ήταν η κατασκευή ενός ισχυρού αμυντικού τείχους, που θα αναχαίτιζε τις επιθέσεις των Τρώων και θα εμπόδισε την πρόσβασή τους προς το μέρος που είχαν αγκυροβολήσει τα αχαϊκά πλοία.

Με τις διάφορες εφευρέσεις του, απαυγάσματα της «εντέχνου σοφίας» του, πρόσφερε παραμυθία, ψυχαγωγία και ειρηνική απασχόληση στους πολεμιστές, όταν δεν βρίσκονταν στα πεδία των μαχών, απομακρύνοντας τα δυσάρεστα επακόλουθα των επιδημιών που ενέσκηπταν στο στρατόπεδο και της απραξίας: Έριδες, κρούσματα απειθαρχίας, κρίσεις νοσταλγίας της πατρικής γης. 

Ο Παλαμήδης ήταν «ο από μηχανής θεός», η προσωποποίηση της ευρηματικότητας με μοναδική ικανότητα να δίνει την ιδανικότερη λύση και στην πιο δύσκολη κατάσταση, τόσο στο πεδίο της μάχης όσο και εκτός του πολέμου. Κάθε φορά που οι Αχαιοί συναντούσαν κάποιο δύσκολο εμπόδιο που τους έφερνε σε αδιέξοδο και άλλοτε σε απόγνωση, προσέτρεχαν στον Παλαμήδη. Και αυτός απλούστευε και το πιο δύσκολο πρόβλημα με τον δικό του ιδιοφυή τρόπο που άλλος δεν μπορούσε.

Είτε με την επινόηση μιας νέας εφευρέσεως, γέννημα της ιδιοφυΐας του, που είχε χαρακτηριστικό της την σφραγίδα της τελειότητας. Είτε με τις ιατρικές του γνώσεις αντιμετώπισε αποτελεσματικά μια θανατηφόρα επιδημία λοιμού που μάστιζε την γύρω περιοχή και απειλούσε με αφανισμό τον αχαϊκό στρατό. Με την επινόηση των φρυκτωριών εγκατέστησε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του δίκτυο επικοινωνίας με τις Μυκήνες και αναδείχθηκε ο πρόδρομος των τηλεπικοινωνιών. άλλοτε πάλι αποθανάτιζε τις ηρωικές πράξεις που ζούσε σε έπη με συντροφιά τον μαθητή του Κόριννο, ή σκυμμένος στους άβακες, στοχαζόταν και σχεδίαζε γράμματα, αριθμούς, πεσσούς, για να κάνει καλύτερη την ζωή των ανθρώπων.

Παραμελούσε τελείως τον εαυτό του, και το μόνο που τον απασχολούσε, κυρίως στις παραμονές των μαχών, ήταν ο σχεδιασμός της, ώστε να έχει αίσια έκβαση και η σωτηρία των ανδρών. Ο Αχιλλεύς επιζητούσε να τον έχει κοντά του στις μάχες και στις εκστρατείες κατά των νησιών και των παραθαλασσίων πόλεων και χαιρόταν όταν πολεμούσαν ο ένας πλάι στον άλλον. Ανάμεσα στον Παλαμήδη και τον πιο γενναίο ήρωα του Τρωικού πολέμου είχε αναπτυχθεί μια στενή φιλική σχέση και συνεργασία. Λέγεται πως ο Παλαμήδης πολεμούσε με γενναιότητα και σύνεση, ενώ ο Αχιλλέας ήταν ασυγκράτητος και η υπερβολική ορμή του τον οδηγούσε σε αταξία.

Γι’ αυτό χαιρόταν όταν πολεμούσε μαζί του ο Παλαμήδης, διότι συγκρατούσε την ορμητικότητα του και του υποδείκνυε πως πρέπει να πολεμά. Ο Φιλόστρατος και ο Α. Σταγειρίτης, μας δίνουν μια περιγραφή του Παλαμήδη, όπως την αφηγήθηκε ο πρώτος νεκρός του Τρωικού πολέμου, Πρωτεσίλαος: «Το ύψος του ήταν σχεδόν σαν του μεγάλου Αίαντα και η ομορφιά του εφάμιλλη με του Αχιλλέα, του Αντιλόχου, του Πρωτεσίλαου, – όπως λέει ο ίδιος- και του Τρωαδίτη Εύφορβου. Είχε γένια απαλά που σχημάτιζαν σιγά σιγά βοστρύχους, μαλλιά κοντά και τα φρύδια έδιναν ευγένεια στη μορφή του, ήταν ευθύγραμμα και έσμιγαν πάνω από τη συμμετρική και καλοσχηματισμένη μύτη του. Το βλέμμα του στις μάχες ήταν σταθερά προσηλωμένο και φοβερό, στην ανάπαυλα της μάχης φιλικό και οι ματιές γεμάτες καλοσύνη λένε μάλιστα πως είχε τα μεγαλύτερα μάτια απ’ όλους τους ανθρώπους».

Λέει ακόμα ότι ο Παλαμήδης γυμνός ήταν κάτι ανάμεσα σε βαρύ και ελαφρύ αθλητή και το κεφάλι του ήταν πιο ωραίο από τους χρυσούς πλοκάμους του Ευφόρβου. Είχε ρυπαρή κόμη και αυτό οφειλόταν στο ότι κοιμόταν όπου τύχαινε, γιατί παραμελώντας τελείως τον εαυτό του, έστρεφε όλη την φροντίδα του σε πολέμους φάλαγγες και την σωτηρία του στρατού. Πολλές φορές μάλιστα σε περιόδους ανακωχής, κατασκήνωνε στην κορυφή της Ίδης, διότι οι σοφοί από τις κορυφές μπορούν να μελετούν και να κατανοούν τα ουράνια φαινόμενα. Δεν είχε ακόλουθο ούτε κάποια δούλα ούτε Τέκμησσα ή Ίφη για να τον λούζει ή να του στρώνει το κρεβάτι, αλλά όλα τα έκανε μόνος του και χωρίς τα απαραίτητα σκεύη.

Όταν κάποτε του είπε ο Αχιλλέας: «Παλαμήδη, ο κόσμος θα σε θεωρήσει αγροίκο επειδή δεν έχεις κάποιον να σε υπηρετεί», απάντησε: «Κι αυτά Αχιλλέα τι είναι;» απλώνοντας του τα δυο του χέρια». Και συνεχίζει ο Α. Σταγειρίτης στο Ωγυγία Βίβλος Γ’σελ.460: «Ο Παλαμήδης ήτο μακρόσωμος, λευκός, ξανθοκόμης και πιναροχαίτης (με ρυπαρή κόμη), επειδή δεν εφρόντιζε περί καλλωπισμού, αλλά περί πολέμου και φαλαγγών και σωτηρίας των στρατιωτών. Έμοιαζε με θηριοδαμαστή που μπορεί να ηρεμεί και να ξεσηκώνει γενναίο λιοντάρι και όλα αυτά τα έκανε χωρίς να αφήνει τη θέση του, αλλά τοξεύοντας ταυτόχρονα και προφυλασσόμενος από τα βέλη, αποκρούοντας με την ασπίδα του και καταδιώκοντας τα στίφη των εχθρών».

Τι απέγινε όμως ο Παλαμήδης; 

Ο Αχιλλεύς και ο Αίας τον τιμούσαν ως ίσο τους και είχαν συνδεθεί με στενή φιλία μαζί του. Προκάλεσε όμως το μίσος του Οδυσσέα όταν αποκάλυψε ότι η παραφροσύνη του ήταν τέχνασμα για να αποφύγει τον πόλεμο αλλά και τον φθόνο του, καθώς ο Οδυσσεύς ένιωθε μειωμένος μπροστά στη σοφία και την στρατηγική ιδιοφυΐα του Παλαμήδη στη διάρκεια του Τρωικού πολέμου. Ας τα πάρουμε όμως τα γεγονότα από την αρχή. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές γιατί μίσησε τον Παλαμήδη ο Οδυσσέας. Είναι μια «σειρά» γεγονότων και οι ιστορίες που διηγούνται οι ποιητές είναι αρκετές. Το μίσος του Οδυσσέα για τον Παλαμήδη ήρθε σιγά-σιγά..Ας δούμε πως αυτές οι ιστορίες σκίασαν την ψυχή του Οδυσσέα και τον έφτασαν στο θόλωμα. Στην ζήλια για τον ήρωα Παλαμήδη. Μία από αυτές είναι η παρακάτω.

Κάποτε στην Τροία δηλαδή έγινε έκλειψη Ηλίου και οι στρατιώτες έχασαν το κουράγιο τους, γιατί πίστεψαν πως αυτό το θεϊκό σημάδι προδιέγραφε το μέλλον τους. Ο Παλαμήδης τους μίλησε και εξήγησε το φαινόμενο, λέγοντας ότι, καθώς η Σελήνη κινείται, συσκοτίζει τον Ήλιο και προκαλεί τη θόλωσή του· τους είπε ακόμη ότι «αν προμηνύει κάποιο κακό, αυτό σίγουρα θα το πάθουν οι Τρώες, διότι εκείνοι ξεκίνησαν την αδικία κι εμείς έχουμε έρθει ως αδικημένοι. Πρέπει λοιπόν να προσευχηθείτε στον ανατέλλοντα Ήλιο και να του θυσιάσετε λευκό πουλάρι απ’ αυτά που περιφέρονται ελεύθερα». Οι Αχαιοί παραδέχτηκαν την ορθότητα των λόγων του, κάτι που πάντα γινόταν με τον Παλαμήδη. Τότε όμως παρουσιάστηκε ο Οδυσσέας και είπε : «Για τις θυσίες και τις προσευχές και σε ποιον πρέπει να γίνουν θα μας πει ο Κάλχας, γιατί αυτά είναι θέματα της Μαντικής.

Όσα πάλι συμβαίνουν στον ουρανό και αν υπάρχει αταξία και τάξη στα άστρα, τα γνωρίζει ο Δίας, διότι αυτός τα έχει επινοήσει και τοποθετήσει στη θέση τους. Όσο για σένα Παλαμήδη, θα φανείς λιγότερο μωρολόγος αν έχεις την προσοχή σου στραμμένη στη γη αντί να λες σοφιστείες για τα ουράνια φαινόμενα».

 Ο Παλαμήδης πήρε το λόγο και είπε: «Αν ήσουν σοφός Οδυσσέα, θα καταλάβαινες ότι κανείς δεν μπορεί να πει κάτι σοφό για τα ουράνια φαινόμενα, αν δεν γνωρίζει καλύτερα τα γήινα. Δεν αμφιβάλλω πως έχεις μείνει πίσω σ’ αυτά, αφού λένε πως εσείς οι Ιθακήσιοι δεν έχετε ούτε εποχές, ούτε γη». Μετά από αυτά ο Οδυσσέας έφυγε εξοργισμένος και ο Παλαμήδης άρχισε να προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει το φθόνο του.

Κάποια φορά που συνεδρίαζαν οι Αχαιοί, έτυχε να πετούν γερανοί με τον συνηθισμένο τους τρόπο. Τότε ο Οδυσσέας κοίταξε τον Παλαμήδη και του είπε: «Οι γερανοί κάνουν μάρτυρες τους Αχαιούς ότι αυτοί βρήκαν τα γράμματα και όχι εσύ». Ο Παλαμήδης είπε :«Δεν βρήκα τα γράμματα, εκείνα βρήκαν εμένα. Βρίσκονταν από παλιά μέσα στον οίκο των Μουσών και χρειάζονταν άνδρα σαν και εμένα, διότι οι Θεοί τέτοια πράγματα φανερώνουν με τη μεσολάβηση σοφών ανδρών. Οι γερανοί δεν προσπαθούν να σχηματίσουν γράμματα, αλλά με το πέταγμά τους επαινούν την τάξη.»…..

Μια άλλη φορά από την Ίδη κατέβαιναν λύκοι και ορμούσαν στους νεαρούς που μετέφεραν τις αποσκευές και στα υποζύγια που ήταν γύρω στις σκηνές. Ο Οδυσσέας πρότεινε να πάρουν τόξα και ακόντια και να πάνε στην Ίδη για να κυνηγήσουν τους λύκους, όμως ο Παλαμήδης του είπε: «Οδυσσέα, ο Απόλλων χρησιμοποιεί τους λύκους ως προάγγελους λοιμού. Τους σκοτώνει βέβαια με το τόξο, όπως εδώ τα μουλάρια και τους σκύλους, όμως προηγουμένως τους στέλνει σε όσους πρόκειται να αρρωστήσουν, επειδή είναι ευνοϊκός προς τους ανθρώπους και για να τους προφυλάξει. Ας προσευχηθούμε λοιπόν στον Λύκιο και Φύξιο Απόλλωνα να απομακρύνει αυτά τα θηρία με τα τόξα του και να στρέψει το λοιμό προς τις κατσίκες, όπως λένε. Εμείς, Έλληνες, ας φροντίσουμε τους εαυτούς μας, γιατί πρέπει όσοι προσπαθούν να φυλαχτούν από επιδημίες να τρέφονται ελαφρά και να γυμνάζονται έντονα. Ιατρική βέβαια δεν κατέχω, όμως με τη σοφία όλα γίνονται κατανοητά».

Με τα λόγια τούτα εμπόδισε την αγορά κρεάτων και τους είπε να μην χρησιμοποιούν τις στρατιωτικές τροφές. Φρόντισε οι στρατιώτες να τρέφονται με ξηρούς καρπούς και άγρια λαχανικά και όλοι τον υπάκουαν, διότι ό,τι έλεγε ο Παλαμήδης το θεωρούσαν θεόσταλτο και με ισχύ χρησμού. Πράγματι η επιδημία που προέβλεψε παρουσιάστηκε, πρώτα στις πόλεις του Ελλησπόντου καθώς λένε, και μετά ενέσκηψε και στο Ίλιο. Από τους Έλληνες όμως δεν προσέβαλλε κανέναν, παρόλο που είχαν το στρατόπεδό τους σε μολυσμένη περιοχή. Για να βελτιώσει τον τρόπο ζωής και την άσκησή τους ακολούθησε την παρακάτω τακτική: Έριχνε στην θάλασσα εκατό πλοία και έβαζε τους στρατιώτες να επιβιβαστούν σε αυτά· αυτοί κωπηλατώντας συναγωνίζονταν ποιο καράβι θα περιπλεύσει ένα ακρωτήριο ή θα φτάσει σε κάποιο σκόπελο ή ποιοι από αυτούς που είχαν ξανοιχτεί στη θάλασσα θα φτάσουν πρώτοι σε λιμάνι ή ακτή.

Κατάφερε μάλιστα να πείσει τον Αγαμέμνονα να θεσπίσει έπαθλα για τους ταχύτερους ναυτικούς. Έτσι λοιπόν γυμνάζονταν διασκεδάζοντας και φρόντιζαν την υγεία τους. Τους εξηγούσε πως αφού η γη είχε μολυνθεί και βρίσκεται σ’ αυτήν την κατάσταση, είναι καλύτερη η θάλασσα και ασφαλέστερος ο θαλασσινός αέρας. Έτσι κέρδισε τον έπαινο όλων των Ελλήνων για τη σοφία του.

Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο όταν ο στρατός των Αχαιών πεινούσε, έστειλαν τον Οδυσσέα στην Θράκη να βρει σιτάρι. Γύρισε όμως άπρακτος. Σαν τον ειρωνεύτηκε ο Παλαμήδης, ο Οδυσσέας του απήντησε ότι ούτε εκείνος θα τα κατάφερνε, όσο έξυπνος και αν ήταν. Τότε ο Παλαμήδης πήγε ο ίδιος στην Θράκη και γύρισε με μεγάλα φορτώματα σιτάρι. Αυτό που ειπώθηκε από πολλούς ποιητές όπως ο Απολλόδωρος με τη Μυθολογία του και από την χαμένη τραγωδία του Σοφοκλή, Οδυσσεύς μαινόμενος τα αποσπάσματα ότι δηλαδή κατά την εκστρατεία των Ελλήνων στην Τροία ο Οδυσσέας στην Ιθάκη παρίστανε τον τρελό και προσπαθούσε να ζέψει σε άροτρο βόδι μαζί με άλογο, και ότι φόρεσε μια σκούφια σαν εκείνη του Ηφαίστου στο κεφάλι και άρχισε να ρίχνει στο αυλάκι αλάτι αντί για σπόρο, εξαιτίας ενός χρησμού του μάντη της Ιθάκης Αλιθέρση, που είχε προφητεύσει ότι, αν πήγαινε στον πόλεμο, θα γύριζε μόνον ύστερα από είκοσι χρόνια, ολομόναχος και αγνώριστος, δεν είναι αληθές. Διότι ο Οδυσσέας πήγε με μεγάλη προθυμία στην Αυλίδα και έγινε ονομαστός στους Έλληνες για τις ικανότητές του. Λέγεται πως όλα αυτά τα ο Παλαμήδης τα αποκάλυψε μέσω του Τηλέμαχου και ότι το μίσος του Οδυσσέα ξεκίνησε από αυτό το γεγονός.

Ποιες ήταν οι ιστορίες που ρίζωσαν στα πρώτα χρόνια του Τρωικού πολέμου το απύθμενο μίσος του Οδυσσέα για τον Παλαμήδη, δεν θα είμαστε ποτέ σίγουροι. Το σίγουρο είναι η ιστορία για το πως κατέληξε ο Παλαμήδης να θανατωθεί ως προδότης. Χρησιμοποιώντας ο Οδυσσεύς τις προσφιλείς του μεθόδους της δολοπλο­κίας και της διαβολής, κατόρθωσε να τον παρουσιάσει ένοχο εσχάτης προδοσίας, με αποτέλεσμα τον ατιμωτικό και μαρτυρικό θάνατο του σοφού παλικαριού. Ας την δούμε: Κάποτε ο Οδυσσέας αιχμαλώτισε ένα δούλο που έφερνε χρυσάφι στο σύμμαχο των Τρώων, Σαρπηδόνα, τον αρχηγό των Λυκίων. Υποχρέωσε τότε το δούλο να γράψει στη γλώσσα του ένα γράμμα, στο οποίο ο Πρίαμος απευθυνόμενος στον Παλαμήδη έλεγε πως είχε στείλει όσα είχαν συμφωνήσει και πως τον ευχαριστούσε που είχε βοηθήσει τους Τρώες. Άφησε το δούλο να φύγει, αλλά έστειλε κάποιον που τον σκότωσε πριν προλάβει να απομακρυνθεί πολύ. Έστειλε μήνυμα κατόπιν στον Αγαμέμνονα πως είχε δει σημαδιακό όνειρο που του υποδείκνυε να μετακινηθεί όλος ο στρατός από τις μόνιμες εγκαταστάσεις του σε άλλη θέση για στρατιωτικές ασκήσεις. Στο διάστημα που έλειπε ο στρατός, ο Οδυσσέας έβαλε κάποιον να θάψει το χρυσάφι που πήρε από το δούλο στη σκηνή του Παλαμήδη.

Όταν βρέθηκε το πτώμα του δούλου και διαβάστηκε η επιστολή που ήταν γραμμένη στη γλώσσα του, κινήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, υποψίες εναντίον του Παλαμήδη. Για να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, διέταξε ο Αγαμέμνονας, με υπόδειξη φυσικά του Οδυσσέα, να γίνει έρευνα στη σκηνή του Παλαμήδη. Το χρυσάφι που βρέθηκε θαμμένο εκεί αποτελούσε αδιάσειστη απόδειξη της ενοχής του ήρωα. Συγκροτήθηκε αμέσως δικαστήριο που τον κήρυξε ένοχο προδοσίας και τον καταδίκασε σε θάνατο δια λιθοβολισμού, χωρίς να του επιτρέψουν το στοιχειώδες δικαίωμα να υπερασπισθεί την αθωότητα του. Μόνο ο στρατός του Αγαμέμνονα και του Οδυσσέα παρατάχθηκε για τον λιθοβολισμό του Παλαμήδη. Οι άλλοι άνδρες αρνήθηκαν να πάρουν μέρος και παρακολουθούσαν με την ψυχή πλημμυρισμένη από οργή και θλίψη για την ανόσια πράξη.

Η άκρατη φιλαρχία του Αγαμέμνονα και ο φόβος απώλειας της εξουσίας, το σκοτάδι της ψυχής, η πανουργία και η προσφιλής συνήθεια του Οδυσσέα να εξ υφαίνει υποχθόνια τεχνάσματα για να εξοντώνει τους καλύτερους του, με συνεργό το φθονερό Διομήδη, σε μια ανίερη συμμαχία, είχαν υπερισχύσει μπροστά στην αρετή, την πνευματική υπεροχή και την καθαρότητα της σοφίας του Παλαμήδη. Έτσι αναπολόγητος ο αθώος σοφός ήρωας, μετά από τις τόσες υπηρεσίες που πρόσφερε σε ηγεμόνες και στρατό, οδηγήθηκε στον τόπο του θανάτου, σπιλωμένος από την επαχθή κηλίδα του προδότη. Λέγεται ότι τα τελευταία του λόγια, απευθυνόμενος στον Οδυσσέα, ήταν: «Σε λυπάμαι αλήθεια, γιατί εσύ χάθηκες πριν από εμένα» (ελεώ σε, αλήθεια, συ γαρ εμού προαπόλωλας).

Ο Παλαμήδης μπροστά στον Αγαμέμνονα. Πίνακας του Ρέμπραντ, 1626 Ο Ξενοφών μαρτυρεί ότι ο Παλαμήδης τιμήθηκε, μαζί με άλλους ήρωες, από τους θεούς και στην Απολογία Σωκράτους ρητά λέγει ότι του είναι παρήγορη η συνάντηση με τον Παλαμήδη τον οποίον εξ υμνούν περισσότερο από τον Οδυσσέα που τον θανάτωσαν άδικα. Ο σοφώτατος των Ελλήνων, Σωκράτης, στην Απολογία του αναφέρει: «Εγώ πάντως πολλές φορές θα ήθελα να πεθάνω αν όλα αυτά αληθεύουν, γιατί σ’ εμένα τουλάχιστον, φαίνεται θαυμαστή η παραμονή σε μέρος που θα μπορούσα να συναντήσω τον Παλαμήδη, τον Αίαντα τον Τελαμώνιο και όσους άλλους από τους παλιούς πέθαναν από άδικη κρίση, και να συγκρίνω τα παθήματά μου με τα δικά τους. Νομίζω πως κάθε άλλο παρά δυσάρεστα θα μου ήταν όλα αυτά». 

Ο Φιλόστρατος στο βιβλίο Δ΄ αναφέρει ότι ο Απολλώνιος κατά την παραμονή του στο Ίλιο καλεί την ψυχή του Αχιλλέα για να του απευθύνει ορισμένες ερωτήσεις. Η Πέμπτη ερώτηση του Απολλώνιου προς τον Αχιλλέα ήταν : «Τί συνέβη και ο Όμηρος αγνοεί τον Παλαμήδη ή μήπως τον γνώριζε και τον κράτησε έξω από την ιστορία σας;» Η απάντηση του ήρωα Αχιλλέα ήταν : «Αν ο Παλαμήδης δεν ήρθε στην Τροία, τότε ούτε η Τροία υπήρξε ποτέ. Επειδή όμως ο σοφότατος και πολεμικότατος αυτός άνδρας πέθανε εξαιτίας του Οδυσσέα, ο Όμηρος δεν τον αναφέρει για να μην αναφέρει τις ντροπές του Οδυσσέα.»

Αφού τον θρήνησε ο Αχιλλέας ως τον σπουδαιότερο και ομορφότερο, τον νεώτερο και συνάμα τον πιο αξιοπόλεμο άνδρα, αυτόν που ξεπερνούσε όλους σε σωφροσύνη και συχνά συναντιόταν με τις Μούσες, είπε στον Απολλώνιο : «Εσύ, Απολλώνιε, επειδή οι σοφοί υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο, φρόντισε τον τάφο του και αναστήλωσε το άγαλμα του Παλαμήδη που είναι παραπεταμένο. Βρίσκεται στην Αιολίδα, στη Μήθυμνα της Λέσβου (το σημερινό Μόλυβο).» Στό Κεφ. ΧΙΙΙ ο Απολλώνιος φεύγοντας με καράβι από το Ίλιο αποβιβάζεται στη Μήθυμνα της Λέσβου. 

Αναφέρει ο Απολλώνιος : «Ο Αχιλλέας λέει είπε ότι κάπου εκεί κοντά κείτεται ο Παλαμήδης και υπάρχει άγαλμα του με ύψος ενός πήχη που παριστάνει ωστόσο κάποιον μεγαλύτερο στην ηλικία από τον Παλαμήδη. Έλληνες, ας φροντίσουμε έναν ενάρετο άνδρα που του οφείλουμε κάθε σοφία. Θα αποδειχθούμε καλύτεροι από τους Αχαιούς, τιμώντας για την αρετή του αυτόν που εκείνοι τελείως άδικα σκότωσαν.» Ο Απολλώνιος βρήκε τον τάφο και το άγαλμα θαμμένο κοντά στον τάφο. Στη βάση του αγάλματος υπήρχε η επιγραφή «ΣΤΟΝ ΘΕΪΚΟ ΠΑΛΑΜΗΔΗ». Ο Απολλώνιος έστησε το άγαλμα όρθιο και ίδρυσε εκεί ιερό κάνοντας την εξής ευχή : «Παλαμήδη, μακάρι να ξεχάσεις την οργή που είχες κάποτε προς τους Αχαιούς και κάνε να πληθύνουν και να γίνουν σοφοί. Καν’ το Παλαμήδη, δημιουργέ της ευφράδειας, των Μουσών και του ίδιου μου του εαυτού».

Η έρευνα έγινε από την Γιώβη Βασιλική – Πληροφορίες και αποσπάσματα για το άρθρο συλλέχθησαν από αναφορές για τον Παλαμήδη των: Ιωάννης Κ. Μπίμπης, «Αργολικά Παλαμήδης», Προοδευτικός Σύλλογος Ναυπλίου «Ο Παλαμήδης/ ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ /http://taletos3.blogspot.gr/βικιπαίδεια/ Γοργίας, Υπέρ Παλαμήδους Απολογία/Βιργίλιος, Αινειάδα/Οβίδιος, Μεταμορφώσεις/ Απολλόδωρος , Επιτομή/ Ιωάννης Κακριδής, Ελληνική μυθολογία/Φιλόστρατος«Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιο»

https://kataggeilte.blogspot.com/