Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΟΝΟΜΟΙ

Καλούνταν στην αρχαία Αθήνα οι άρχοντες (άγνωστο πόσοι), οι οποίοι είχαν έργον τους την εποπτεία των ηθών των γυναικών. Όπως είναι άγνωστος ο αριθμός αυτών, έτσι είναι άγνωστος και ο χρόνος κατά τον όποιον εισήχθηκε η αρχή αυτή στην Αθήνα. Μερικοί υποστηρίζουν ότι αυτή είχε εισαχθεί από τα χρόνια του Σόλωνα, άλλ' ότι συν τω χρόνω από εξ αρχής περιορισμένης στην επίβλεψη μόνον των ηθών των γυναικών επεκτάθηκε και στην επίβλεψη των ηθών των ανδρών, καταστώντας μια αστυνομική αρχή της Αθήνας, και ότι επί Δημήτριου του Φαληρέα κατέστη πάλι αρχή ανεξάρτητη. Άλλοι δε, αφού δεν γίνεται μνεία αυτής στο «Άθηναίων Πολιτεία» του Αριστοτέλη, υποστηρίζουν ότι οι γυναικονόμοι κατεστάθηκαν από τον Δημήτριο τον Φαληρέα.

Επίσης είναι άγνωστο αν ήσαν αρχή αιρετή ή κληρωτή. Οι γυναικονόμοι συνέπρατταν μετά των αρεοπαγιτών, όντες οιονεί υπάλληλος αρχή αυτών, φρόντιζαν να τηρείται, ιδιωτική (!) και δημοσία,ευσχημοσύνη και ευκοσμία, επέβαλλαν δε την ποινή του προστίμου στις άκοσμες και ανέγραφαν τα ονόματα αυτών μετά της επιβληθείσης ποινής σε πινακίδα την οποία εκθέτανε σε κάποιον πλάτανο στο Κεραμεικό. Επιτηρούσαν όπως οι εισερχόμενοι στις οικίες φίλοι κατά την τέλεση γάμων ή κάποιας άλλης εορτής μη είναι περισσότεροι των τριάκοντα, υποχρεώνοντας τους κατά τις αυτές εστιάσεις μισθωμένους μαγείρους ν' αναγράφουν τα ονόματα των συγκεντρωμένων στην οικία.

Επέβαλλαν πρόστιμο σε αυτούς που εκδήλωναν υπέρμετρα την θλίψη τους και που θρηνούσαν γοερώς για δικής τους ή άλλη συμφορά και στις γυναίκες που έφεραν ιματισμό απαγορευμένο δια νόμου. Γενικά κόλαζαν κάθε ακολασία και ακοσμία. Εκτός των Αθηνών μνημονεύονται γυναικονόμοι και στις Συρακούσες και στην Σάμο, και στην Γαμβρεία της Μ. Ασίας, και στην Ανδάνια της Μεσσηνίας, όπου επιμελούνταν και των πομπών, και στην Χαιρώνεια της Βοιωτίας κατά τόν Πλούταρχο.

Πηγή: Γ.Δ. Καψάλης, Πρόεδρος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Η, σελίδα 781

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

  

Ο Περικλής καθορίζει προς το τέλος του περίφημου επιταφίου του, καθορίζει την θέση και την συμπεριφορά των γυναικών της εποχής του. Ούτε λίγο ούτε πολύ, λέει σε αυτές να φροντίζουν να μην ακουσθεί το όνομά τους, ούτε για καλό ούτε για κακό μεταξύ των ανδρών. Τις περιορίζει δηλαδή με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο στην ανωνυμία του γυναικωνίτη.

Προσωπικότητα περιορισμένη πνευματικά, όπως πίστευαν οι αρχαίοι, η γυναίκα έχει σε όλη την περίοδο της αρχαιότητας, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, έναν ασφυκτικά στενό κύκλο δραστηριότητας, ένα λιλιπούτειο βασίλειο, το σπίτι της και την φροντίδα του. Αντίληψη που ξεκάθαρα διατυπώνει ο Ξενοφώντας στον «Οικονομικό» του. Παρουσιάζει εκεί το πορτραίτο της τέλειας Αθηναίας δέσποινας, που παραμένει αναλλοίωτο μέχρι την έλευση του Χριστιανισμού.

Αξίζει να παρακολουθήσουμε την ζωή της Αθηναίας του 5^ου αιώνα (Χρυσός αιώνα Περικλή), σχηματίζοντας έτσι μια για γενική αντίληψη και για την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι γυναίκες κατά την αρχαιότητα. Σε ορισμένες βέβαια πόλεις, όπως στην Σπάρτη, Γόρτυνα και Χίο , η κατάσταση ήταν διαφορετική και η πολιτεία αναγνώριζε μεγάλο κύκλο γυναικείας δραστηριότητας. Όμως αυτές ήταν απλές εξαιρέσεις, ενώ τον κανόνα αποτελούσε η ζωή της Αθηναίας, όπως την γνωρίζουμε από τα έργα ποιητών, ιστορικών, από τα αττικά αγγεία, που αναπαριστούν σκηνές από τον οικογενειακό βίο, και από επιτύμβιες στύλες.

ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ   Σε όλη την ζωή της βρισκόταν υπό την εξουσία του πατέρα της ή του αδελφού της ή του συζύγου της. Κλεισμένη διαρκώς στο γυναικωνίτη, δεν μετείχε καθόλου στην κοινωνική ζωή της πόλεως ούτε μπορούσε να έχει γνώμη για βασικά θέματα του οίκου. Το νομικό αυτό καθεστώς διατηρήθηκε επί αιώνες.

ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

Από νομική άποψη η γυναίκα θεωρείται ανήλικη και από την γέννησή της ως το θάνατό της. Σε όλη της την ζωή βρίσκονταν υπό κηδεμονία ή καλύτερα υπό επιτροπεία, την οποία ονόμαζε «κυριεία», ενώ τον επίτροπό της «κύριο». Με τον γάμο της η γυναίκα απλώς αλλάζει κηδεμόνα. Από την επιτροπεία του πατέρα της ή του μεγαλύτερου αδελφού της περιέρχεται στην επιτροπεία του συζύγου της. Ακόμη και μετά το θάνατό του δεν υπάρχει περίπτωση να βρει την αυτεξουσιότητάς της. Ο μεγαλύτερός της υιός γίνεται κηδεμόνας της. Και αν δεν υπήρχε υιός τότε αναλάμβανε ένας από τους πλησιέστερους άρρενες συγγενείς της. Το άδικο αυτό νομικό πλαίσιο για τις σημερινές αντιλήψεις δικαιολογούσαν οι αρχαίοι κατά τον απλούστερο τρόπο. Επικαλούνταν την φυσική, πνευματική, και ηθική γυναικεία αδυναμία, η οποία εξασθενίζει την θέληση των γυναικών και τις καθιστά εύκολη λεία των επιτήδειων. Χαρακτηριστική είναι η επί τους θέματος αντίληψη του Αριστοτέλη«Ὁ μὲν γὰρ δοῦλος οὐκ ἔχει τὸ βουλευτικόν, τὸ δὲ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον, ὁ δὲ παῖς ἔχει μὲν ἀλλ’ ἀτελές»

ΓΑΜΟΣ

Με τον γάμο της η Αθηναία αφήνει τον γυναικωνίτη του πατρικού σπιτιού και εγκαθίσταται για την υπόλοιπη ζωή της στον γυναικωνίτη του συζυγικού της σπιτιού. Παντρεύεται πολύ νέα από τα 15 ή 14 και δεν προλαβαίνει να εγκαταλείψει τις «κούκλες της» και πρέπει να μάθει να ανατρέφει παιδιά. Για τον Αριστοτέλη ιδανική ηλικία γάμου είναι: για τους άνδρες το 37^ο έτος και για τις γυναίκες το 18^ο.Γάμος από έρωτα στην αρχαία αθηναϊκή κοινωνία δεν εννοείται. Περιορισμένες στον γυναικωνίτη οι γυναίκες δεν έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τους μέλλοντες συζύγους τους. Την φυσική έλξη μεταξύ των μελλόντων συζύγων αντικαθιστά η συμφωνία του πατέρα της νύφης με τον υποψήφιο γαμπρό ενώ δεν λείπουν οι περιπτώσεις όπου ο πατέρας διαλέγει την σύζυγο του υιού του. Οι περισσότεροι γάμοι γίνονταν κατά τον 7^ο μήνα του Αττικού ημερολόγιου, τον αφιερωμένο στην προστάτιδα του γάμου Ήρα, τον Γαμηλιώνα (Φεβρουάριο) και κατά την πανσέληνο παντρεύονταν τα περισσότερα αθηναϊκά ζευγάρια. Οι γαμήλιες τελετές διαρκούσαν 3 ημέρες. Τις πρώτες ημέρες κατελάμβαναν οι προετοιμασίες  του γάμου, τα προαύλια, την δεύτερη μέρα γίνονταν ο γάμος και ακολουθούσαν την τρίτη μέρα τα επαύλια.

Την προπαραμονή του γάμου ο πατέρας της νύφης πρόσφερε τους θεούς θυσίες. Είναι οι καθιερωμένες «άπαρχαί», για να ευτυχήσουν οι μελλόνυμφοι. Η ίδια η νύφη εκτελεί τα «προτέλεια» ή «προγάμεια». Προσφέρει δηλαδή στην Αρτέμιδα τις κούκλες της και μια μπούκλα από τα μαλλιά της, σημάδι πως αναλαμβάνει τις σοβαρές φροντίδες της έγγαμης γυναίκας, της συζύγου.

Την παραμονή του γάμου γίνονταν οι τελευταίες προετοιμασίες. Ανάμεσα τους το λουτρό της νύφης, η «λουτροφορία», παρουσιάζει την μεγαλύτερη γραφικότητα και αποτελεί αγαπημένο θέμα παραστάσεων στα αττικά αγγεία. Από την κρήνη Καλλιρόη, κοντά στον Ιλισό, έφερνα οι φίλες της νύφης το νερό για να την πλύνουν, μέσα σε μεγάλες λουτροφόρες. Σε ένα αγγείο του 440 π.Χ. περίπου, παριστάνεται η νύφη δειλή και συνεσταλμένη, χαμηλοβλεπούσα, ανάμεσα στις φιλενάδες της, που κρατούν δάδες, ενώ προηγείται άλλη νεαρή κόρη κρατώντας λουτροφόρο. Ένα μικρό αγόρι παίζει τον αυλό μπροστά στην συνοδεία. Ο μικρός αυλητής πρέπει να έχει και του δύο γονείς του ζωντανούς για να φέρει γούρι στην νύφη. Η παρθενική σεμνότητα που κατοπτρίζεται στην στάση της νύφης, η συγκρατημένη χαρά των κοριτσιών, που την συνοδεύουν, δίνουν στην σκηνή τον χαρακτήρα μιας τελετουργίας.

Το πρωί της ημέρας του γάμου στόλιζαν την νύφη, υπό την διεύθυνση της «νυμφευτρίας», η οποία κατά κάποιο τρόπο ήταν η κυρία επί των τιμών. Στον περίφημο επίνητρο της Ερετρίας, του Εθνικού αρχαιολογικού Μουσείου, έχουμε μια ωραιοτάτη εικόνα της γαμήλιας προετοιμασίας της Αρμονίας. Πάνω σε έδρανο κάθεται η νύφη στολισμένη με το περιδέραιο και τα βραχιόλια της. Στην άκρη αριστερά η μητέρα της, η Αφροδίτη, βγάζει από το κουτί που της προσφέρει ένας ερωτιδεύς ένα ακόμη κόσμημα για την κόρη της. Στην άλλη άκρη της εικόνας ο Ίμερος προσφέρει το δοχείο με το άρωμα.

Στο σπίτι του πατέρα της νύφης προσφέρονταν το γαμήλιο γεύμα και γίνονταν και οι θυσίες στους προστάτες του γάμου θεούς όπου και επισφραγίζονταν και η πράξη του γάμου. Μετά το τέλος του γεύματος η νύφη, που μέχρι στιγμής ήταν καλυμμένη με το πέπλο της αποκαλύπτεται. Είναι μια επίσημη ώρα τα «ἀνακαλυπτήρια», καθώς λέγονταν, και ο γαμπρός με τους συγγενείς του προσφέρονταν τότε τα ανακαλυπτήρια δώρα στην νύφη. Κατόπιν αναχωρούν όλοι σε πομπή για το σπίτι του γαμπρού. Η νύφη κρατά σύμβολα της οικιακής της εξουσίας, ένα κόσκινο, ένα γουδοχέρι και μια σχάρα, τα οποία όταν φτάσει στο νέο σπίτι, θα κρεμάσει στην πόρτα του συζυγικού θαλάμου. Μια εύθυμη συνοδεία τους ακολουθείς κρατώντας δάδες.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ

Στην σημερινή κοινωνία στόχος του γάμου είναι η συνταύτιση ψυχική και συναισθηματική των συζύγων (κοινωνία του βίου) Στην αρχαιότητα όμως σκοπός του γάμου είναι η τεκνοποιία. Αποτέλεσμα αυτής της λογικής είναι η κόρη ενός ανδρός που δεν έχει άρρενες υιούς να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του πατέρα της για να δώσει τον πολυπόθητο υιό στον νεκρό. Μετά τον γάμο της η Αθηναία αφιερώνεται στο σπίτι της για όλη της την ζωή. Τρία είναι τα καθήκοντά της 1) να δώσει παιδιά στην οικογένειά του συζύγου της και να τα αναθρέψει 2) να εκτελεί τις οικιακές εργασίες 3) να παρακολουθεί το υπηρετικό προσωπικό.

ΔΙΑΖΥΓΙΟ

Ήταν πολύ απλό για τον άνδρα. Μια απλή δήλωσης ενώπιον του άνδρα ενώπιον μαρτύρων ότι χωρίζει την γυναίκα του και αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιστρέψει την προίκα της. Για την γυναίκα όμως χρειάζονταν δικαστική απόφαση. Τα παιδιά τα κρατούσε πάντα ο πατέρας. Έτσι ενώ νομικώς το διαζύγιο ήταν εφικτό για την γυναίκα αλλά ανέφικτο γι αυτήν.

ΕΚΤΡΩΣΗ

Μια άλλη δυναστεύση της γυναίκας στην αρχαία Αθήνα είναι το δικαίωμα του ανδρός να εξαναγκάσει την γυναίκα του να προβεί σε έκτρωση, όταν έκρινε πως για διάφορους λόγους ένα νέο παιδί περίττευε στην οικογένεια. Μπορούσε να την εξαναγκάσει να θανατώσει το νεογέννητο πράγμα που γίνονταν με αποκρουστική συνέχεια για τα κορίτσια. Το παράξενο είναι ότι κανείς αρχαίοςφιλόσοφος δεν ύψωσε την φωνή του ενάντια σε αυτό το αποτρόπαιο έθιμο που γίνονταν σε όλη την Ελλάδα εκτός από την Θήβα. Αντίθετα τόσο ο Αριστοτέλης όσο και ο Πλάτων συνιστούσαν την έκτρωση ως μέσω ενάντια στον υπερπληθυσμό των πόλεων όπως επίσης συνιστούσαν και την έκθεση (τοποθέτηση πάνω σε σορό από σκουπίδια και πώληση ως σκλάβου). Στους μετέπειτα αιώνες όταν οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατέβηκαν στην Ελλάδα, έγινε αντιληπτό το εσφαλμένο της θεωρίας αυτής, που είχε στο μεταξύ μειώσει ή κρατήσει στάσιμο τον πληθυσμό των αρχαίων πόλεων.

ΠΑΤΡΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

Η πατρική εξουσία είναι αναλλοίωτη για όλα τα χρόνια των τέκνων εκτός από το αγόρι κατά το 18^ο έτος της ηλικίας του. Τα κορίτσια όπως ανάφερα δεν ενηλικιώνονταν ποτέ. Ο πατέρας ενεργεί ως δικαστής και τιμωρός των αταθαλσιών των τεκνών του. Στην έσχατη περίπτωση μπορεί να τα διώξει από το σπίτι και διαμέσου κήρυκα ανακοινώσει την αποκήρυξη τους. Την κόρη του μπορεί να την πουλήσει δούλη αν αντιληφθεί ότι παραστράτησε. Κι όμως στην Εθνική ρώμη η κατάσταση είναι χειρότερη εφόσον ο πατέρας έχει δικαίωμα ζωής ή θανάτου (jus vitae etnecis) ακόμη και μετά την ενηλικίωση εκτός κι αν έχει προηγηθεί χειραφέτηση.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑ

Το αγόρι μένει υπό την επιρροή της μητέρας μέχρι το 7^ο έτος της ηλικίας του αλλά μετά απομακρύνεται από αυτήν ώστε να μην χάσει τίποτα από την αξιοπρέπειά του στην ατμόσφαιρα του γυναικωνίτη. Το κορίτσι αντιθέτως ακολουθεί το παράδειγμα της μητέρας όπου και από αυτήν μαθαίνει τις 2 μεγάλες αρετές που θα την αναδείξουν σαν μια αξιόπιστη οικοδέσποινα. 1) να υποτάσσεται στον μέλλοντα σύζυγό της και να μένει όσο το δυνατόν στην διακριτική αφάνεια του νοικοκυριού της. Στην ανατροφή των παιδιών τη γυναίκα βοηθάει και μια γυναίκα «η τροφός».

ΤΑΦΗ

Ακόμη και μετά το θάνατό της η γυναίκα δεν έπρεπε να προκαλεί την προσοχή του ανδρικού πληθυσμού γι αυτό και δεν επιτρέπονταν στον τάφο της να αναγερθεί το άγαλμά της, ενώ το άγαλμα του άνδρα ηρωποιουμένου υψώνονταν συνηθέστατα επί του μνήματος. Μάλιστα και στη αρχή τα επιτύμβια ανάγλυφα παρίσταναν μόνο άνδρες

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ

Πάλι η γυναίκα σε μειονεκτική θέση καθώς αν υπήρχαν άρρενες απόγονοι η περιουσία μοιράζονταν μόνο σε αυτούς με την υποχρέωση μόνο να προικίσουν την αδελφή τους. Αν υπάρχει μόνο μια θυγατέρα τότε κληρονομεί τον αποθανόντα ως επίκληρος με την αναβλητική δηλαδή αίρεση να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του αποθανόντος και ότι την περιουσία, τον κλήρο, θα τον μεταβιβάσει στ άρρενα παιδιά που θ γεννηθούν από αυτό τον γάμο.

ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ - ΣΥΜΠΟΣΙΑ

Η γυναίκα δεν συμμετείχε στην κοινωνική ζωή και στην διασκέδαση του άνδρα της και δεν γνώριζε τους φίλους του. Όπου συγκεντρώνονταν οι άνδρες οι γυναίκες δεν παρουσιάζονταν. Στα συμπόσια όπου οι άνδρες παραδίδονταν στις αγκαλιές των εταίρων και των αυλητρίδων, ήταν αδιανόητη.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Δεν γίνεται καν λόγος για συμμετοχή της γυναίκας στα πολιτικά πράγματα. Ο Περικλής θα κατηγορηθεί γιατί η Ασπασία τον επηρέαζε στην λήψη πολιτικών αποφάσεων.

ΠΑΛΛΑΚΙΔΕΣ - ΕΤΑΙΡΕΣ

(Σημ: Βλέπε επίσης εδώ και εδώ)

Εκτός από τις νόμιμες γυναίκες στην αρχαιότητα υπήρχε και μια άλλη κατηγορία γυναικών. Οι παλλακίδες προέρχονται από την τάξη των μετοίκων ή κατάγονταν από γονείς ξένους, Ίωνες κυρίως. Σύμφωνα με τον Αθηναϊκό νόμο του 451 - 450 π.Χ. ο γάμος Αθηναίου με γυναίκα της οποίας ο πατέρας δεν είχε πολιτικά δικαιώματα ήταν παράνομος. Για να ξεπερασθεί αυτό το πρόβλημα ο Αθηναίος επιτρεπόταν να έχει μια ημινομική σχέση, ελεύθερο δεσμό παράλληλα με τον γάμο, την παλλακεία. Ένας Αθηναίος ρήτορας αναφέρει στην έκταση του «προβλήματος» της εποχής του : «Έχομε τις παλλακίδες για την απόλαυση και τις συζύγους για να μας δίνουν νόμιμα τέκνα και να είναι πιστοί φύλακες του οίκου». Επειδή οι παντρεμένες γυναίκες δεν είχαν σχεδόν καθόλου μόρφωση τον 5 αιώνα και δεν ήταν οι καταλληλότερες για συζητήσεις περί φιλοσοφίας, πολιτικής, τέχνης κ.α. επικρατούσε η συνήθεια η εξωσυζυγική σχέση να είμαι είναι μόνο μια ερωτική σχέση αλλά ένας συνδυασμός του έρωτα και της πνευματικής καλλιέργειας. Τον συνδυασμό αυτό τον είχαν πετύχει ορισμένες διάφορες εταίρες, κόρες κυρίως της Ιωνίας αλλά και της Αθήνας, όχι όμως καλών οικογενειών, που από την μια λάτρευαν την Αφροδίτη αλλά από την άλλη συναναστρέφονταν σοφιστές και φιλοσόφους, συζούσαν με ποιητές, καλλιτέχνες και μάθαιναν μουσική και χορό. Μερικές έγιναν πολύ γνωστές όπως η «Μάτα Χάρη» της εποχής Θαργηλία, όπου έπαιζε στην Αθήνα ρόλο πράκτορα των Περσών και παρέσυρε πολλούς στον Μηδισμό. Η Φρύνη μετά την καταστροφή των Θηβών, πρότεινε στους Θηβαίους να ανοικοδομήσει την πόλη με δικά της χρήματα αρκεί να αναγράφονταν αυτό σε μια επιγραφή. Οι Θηβαίοι δεν δέχθηκαν διότι το θεωρούσαν αυτό ατιμωτικό. Η Θαίς, έσπρωξε τον Μ. Αλέξανδρο στην πυρπόληση των ανακτόρων της Περσέπολης. Η Ασπασία η Μιλησία , η αγαπημένη σύντροφος του Περικλή τον οδήγησε στο χωρισμό από την νόμιμη σύζυγό του και προκάλεσε την οργή των Αθηναίων.

ΣΟΦΙΣΤΕΣ

Αυτή η επιμόρφωση των εταίρων οδήγησε σιγά - σιγά και μέσω των σοφιστών στο φυσικό δίκαιο που είναι ανώτερο από τις ανθρώπινες συμβάσεις και αμφισβητεί την κατωτερότητα των δούλων και των βαρβάρων. Γιατί όχι και των γυναικών Στους ποιητές του 5^ου αιώνα θα αρχίζουμε να βλέπουμε και τις πρώτες συμπάθειες προς το γυναικείο φύλο. Στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ως και ο Ευριπίδης, αυτός ο απατημένος σύζυγος, θα είναι μεγάλος απολογητής των γυναικών. Ο Σωκράτης δίνει μια αρχή Φεμινισμού «Η γυναικεία φύσις δεν είναι σε τίποτα κατώτερη από την ανδρική και είναι δυνατόν να διδάξει κανείς σε μια γυναίκα απολύτως όσα επιθυμεί να γνωρίζει». Αλλά ο μεγάλος θεωρητικός του Φεμινισμού στην αρχαιότητα είναι ο Πλάτων «κρείττονας ημίν και εγγυτέρων θεών οικούντας». Κατά τον Πλάτωνα η κατωτερότητα των γυναικών οφείλεται στην εκπαίδευση που έλαβαν.

Πηγή: Ιστορία εικονογραφημένη, τεύχος 21, άρθρο «οι γυναίκες της Αθήνας στην αρχαιότητα», Κ. Κιουπκιολής, σελ. 24)

 

Ο γυναικωνίτης της αρχαϊκής εποχής: 1 θάλαμος και αμφιθάλαμος, 2 εργαστήρια, 3 κήπος, Χ (μεταξύ γ & ψ) μέταυλος θύρα, Ψ κηπαία θήρα, (α, αυλή ανδρών, β ξενώνες, αποθήκες κ.λ.π. ανδρώνα, γ αίθουσα ανδρών) (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 8, σελ. 782)

ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗΣ

Είναι το ιδιαίτερο μέρος του οίκου που προορίζεται για την κατοικία των γυναικών. Λέγονταν και : γυναικών, γυναίκειον, γυναικωνίτης, γυναικίτης, γυναικηΐη . Στους Τούρκους ονομάζονταν χαρεαλίκ, στους Πέρσες εντερούν,σ τους Ινδούς ζενανέκ.

Από άποψη της ιστορίας της τέχνης, ο καθορισμός ενός ενιαίου αρχιτεκτονικού τύπου γυναικωνίτη ως ενδιαιτήματος καθίσταται αδύναμος, δεδομένου ότι η θέση των γυναικείων διαμερισμάτων στο σύνολο του οίκου εξαρτήθηκε, όπως ήταν φυσικό, από τον τύπο του οικήματος που επικρατούσε στις διάφορες εποχές και κοινωνικές τάξεις της ελληνικής αρχαιότητας.

Η πρώτη διάκριση του γυναικωνίτη από το λοιπό οίκημα ξεκίνησε την εποχή του Ομήρου και διαφωτίζεται από τις αναφορές του Ομήρου και τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Κνωσό, στην Τύρινθα στην Τροία κ.λ.π.

Στα χρόνια του Ομήρου ο γυναικωνίτης της Πηνελόπης είναι κέδρινος, αρωματισμένος, πλήρης κοσμημάτων, υψήροφος, βαρύτιμος αλλά στα μεταγενέστερα οικήματα ή λείπει παντελώς ή είναι ένα πενιχρό και σκοτεινό δωμάτιο στο οποίο καταφεύγει η οικοδέσποινα κατά τις επισκέψεις και τις δεξιώσεις των ανδρών. Κατά τα ελληνιστικά χρόνια ο γυναικωνίτης γίνεται περισσότερο σύνθετος.

Παράθυρο γυναικωνίτη. [εξ αρχαίας αγγειογραφείας στο Μουσείο του Λούβρου]. (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια , τόμος Η, σελ. 782)

Γενικό γνώρισμα του γυναικωνίτη σε όλες τις εποχές είναι ότι βρίσκεται πάντοτε στο βάθος του οίκου. Αυτό γίνεται για δύο λόγους, για την φύλαξη των γυναικών και για την ασφαλή αποθήκευση σε αυτόν κάθε πολύτιμου θησαυρού, τροφίμων κ.λ.π., διότι πλην της παραμονής των γυναικών, ο γυναικωνίτης χρησιμοποιούνταν και ως θησαυροφυλάκιο (Ξενοφ. Οικον. 9, 3). Στο ανάκτορο της Ιθάκης χρυσός και χαλκός συσσωρεύονται στο θάλαμο μαζί με το κρασί και τον έλαιο (Οδύσ. Β. 338)

Η ιδέα του χωρισμού των γυναικών από τους υπόλοιπους άρρενες κάτοικους του σπιτιού έχει αρχής τις παλιότερες εποχές που το γυναικείο φύλλο ήταν υποταγμένο στο ανδρικό. Στον ελληνικό γυναικωνίτη αυτή η αντίληψη είναι εμφανέστατη. Ο γυναικωνίτης αποτελεί κατά κάποιο τρόπο φυλακή της γυναίκας. Η μέταυλος θύρα παραμένει κλειδωμένη κάθε νύχτα. Η καταπακτή της κλίμακας του ομηρικού υπερώου (που διαμένουν οι ανύπανδρες κόρες των βασιλιάδων και το γυναικείο προσωπικό) σύγκειται εκ «δικλίδων» (διφύλλων) σανίδων πυκνές και καλά αρμοσμένες. Ο γυναικωνίτης της Τύρινθας, περιστοιχίζεται από παχύτατους τοίχους και μοιάζει καταπληκτικά προς το Τουρκικό χαρέμι.

Υπερώον αρχαίας οικίας άνωθεν του περίστυλου. (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια , τόμος Η, σελ. 782)

Στην αρχαϊκή οικία θυρωρός φυλάσσει την θύρα και κροούει ρόπτρον, ώστε επισκέπτης εισερχόμενος να μην δει την οικοδέσποινα και τις θυγατέρες στην αυλή. Η έξοδος των γυναικών από το σπίτι γίνεται μόνο σε κηδείες, σπουδαίες εορτές και επισκέψεων. Πάρα ταύτα υπήρχαν και τοπικές εξαιρέσεις, όπως στην Χίο, στην Τέο και στην Σπάρτη (Πλουτ. Λυκ. 14.15). Αυτό γίνεται και στους μεταγενέστερους ιδίως χρόνους, αλλά και στην Ομηρική εποχή, η Ναυσικά, μόνη με άλλες κορασίδες παίζει σε έρημη παραλία. Ο γυναικωνίτης για την οικοδέσποινα είναι εργαστήριο, τόπος ανάπαυσης και αίθουσα καλλωπισμού ταυτόχρονα.  Μόλις κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο χαλαρώνεται ικανά ο περιορισμός αυτός της γυναίκας και ο γυναικωνίτης χάνει την κυρίαρχη θέση του στην ζωή της γυναίκας.

Πηγή: Παπάς. Π.Ν., φιλόλογος, Μεγάλη ελληνική Εγκυκλοπαίδεια , τόμος Η΄, σελ. 782http://www.apologitis.com 

Ἡ γυναίκα στὴν ἀρχαία Ἀλίαρτο…

Πάρις Βαρβαρούσης, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Η γυναίκα στην Αρχαία Αλίαρτο (σεβασμός, αναγνώριση και εξαιρετική ομορφιά κατά τις πηγές)

Οι πληροφορίες για τη γυναίκα στην αρχαία Αλίαρτο, τη θέση της στην κοινωνική ζωή της πόλης και τον ρόλο που έπαιζε στην οικογένεια προσφέρονται από τις αρχαίες πηγές, τις επιγραφές και τα γυναικεία ειδώλια που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Η σύνθεση όλων αυτών των πληροφοριών μας δίνουν μια ζωντανή εικόνα που χαρακτηρίζει ένα υψηλό επίπεδο πολιτισμού. Η γυναίκα δεν κατανοήθηκε ως «κτήμα» των ανδρών, όπως βεβαιώνεται σε άλλες περιοχές, αλλά ως άτομο με επιλογές και πρωτοβουλίες τόσο σε οικογενειακό, όσο και σε πολιτειακό επίπεδο.

Ο Πλούταρχος σε σύγγραμμά του (Ἠθικὰ 771E-772C) παρουσιάζει μια χαρακτηριστική οικογενειακή ιστορία που εξελίχθηκε στην αρχαία Αλίαρτο, από την οποία αντλούμε ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες. Ο Θεοφάνης, γράφει, προετοίμαζε τη γαμήλια τελετή για την κόρη του Αριστόκλεια, την οποία, όμως, διεκδικούσαν για σύζυγο δύο νεαροί μνηστήρες, ο Καλλισθένης από την Αλίαρτο και ο Στράτων από τον Ορχομενό.

Η κόρη του έδειχνε, όμως, ιδιαίτερη προτίμηση στον Αλιάρτιο Καλλισθένη, αλλά ο ίδιος δυσκολευόταν να πάρει θέση, γιατί δεν ήθελε να δυσαρεστήσει τον Ορχομένιο Στράτωνα που έδειχνε ανοιχτά το ενδιαφέρον για την κόρη του, αλλά και γιατί τον φοβόταν, σ’ ένα βαθμό, επειδή ήταν αρκετά πλούσιος. Αποδέχθηκε, τελικά, να αποφασίσει η ίδια η κόρη του για τον μελλοντικό της σύζυγο, η οποία και ακολούθησε τα αισθήματά της, επιλέγοντας τον Καλλισθένη (ἡ δὲ τὸν Καλλισθένην προύκρινεν).

Ο σεβασμός στη γυναίκα, όπως αναδεικνύεται στο πρόσωπο της Αλιάρτιας κόρης, ιδιαίτερα, από πλευράς πατέρα, παραπέμπει σ’ ένα υψηλό σύστημα αξιών και έναν ανεπτυγμένο κοινωνικό πολιτισμό στην αρχαία Βοιωτία που ξεπερνά ακόμα και αρκετές κοινωνίες των ημερών μας.

Ένα άλλο στοιχείο για τον ρόλο της Αλιάρτιας στην αρχαία τοπική κοινωνία απορρέει από επιγραφές σε στήλες με γυναικεία ονόματα, που αποτελούν μαρτυρίες για τον μεγάλο σεβασμό που έτρεφαν οι αρχαίοι για τους δικούς τους. Επίσης, σε μαρμάρινους κίονες παριστάνονται ανάγλυφες γυναικείες μορφές στολισμένες με περιδέραιο, ενδεχομένως από τις γνωστές εορταστικές εκδηλώσεις της περιοχής, τα «Ογχήστια» με τις αρματοδρομίες που διοργανώνονταν προς τιμή του «κοσμοσείστη Ποσειδώνα που κατοικεί στην Ογχηστό» (Ομηρικός Ύμνος Στον Απόλλωνα στ. 225-238, Πίνδαρος, 4ος Ισθμιόνικος, Γ΄ 20).

Αλιάρτιες κόρες συμμετείχαν, επίσης, στολισμένες σε θρησκευτικές εορτές στη Λιβαδειά, μεταφέροντας σε πομπή κάνιστρα (κανηφόροι) με προσφορές στους θεούς (Πλούταρχος, Ἠθικὰ, 771E). Ιδιαίτερη τιμητική παρουσία είχαν, όμως, οι Αλιάρτιες στα προτέλεια (Πλούταρχος, Ἠθικὰ, 772C), μια προγαμιαία τελετή, που ελάμβανε χώρα στην κρήνη Κισσούσα της Αλιάρτου, όπου κατά το έθιμο οι μνηστευμένες κόρες πρόσφεραν θυσίες στις Νύμφες του Ελικώνα (κατῄει ταῖς Νύμφαις τὰ προτέλεια θύσουσα), τις οποίες θεωρούσαν ως προστάτριες του γάμου.

Ανάλογες τελετές γίνονταν κατά την αρχαιότητα και στην κρήνη Καλλιρρόη των Αθηνών και στον ποταμό Ισμηνό της Θήβας. Το καθαρό και τρεχούμενο νερό είχε για τους μελλόνυμφους συμβολικό χαρακτήρα (ευημερία, απόκτηση απογόνων, συνέχεια της ζωής). Τέλος, από τα πλούσια κτερίσματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στα δύο νεκροταφεία της αρχαίας Αλιάρτου ξεχωρίζουν κοσμήματα, ειδώλια και λατρευτικά σκεύη, τα οποία βρέθηκαν σε γυναικείους τάφους. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν πανέμορφα γυναικεία ειδώλια με ποικιλία ως προς τη μορφή και τη στάση από την αρχαία Αλίαρτο, τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών.

viotikoskosmos.wikidot.com

Shortlink ἄρθρου: http://wp.me/p2VN9U-qD  http://anihneftes.wordpress.com

Γοργώ - Η σύζυγος του Λεωνίδα

Η Γοργώ (γεννήθηκε περίπου το 510 π.Χ.) ήταν θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης, κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α' και σύζυγος του Λεωνίδα.
Από μικρή ηλικία παρακολουθούσε τα δημόσια θέματα και είναι μια σπάνια περίπτωση Ελληνίδας που εμφανίζεται να διαδραματίζει τον δικό της ρόλο στην Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας.

Ο Λεωνίδας παντρεύτηκε την Γοργώ στα τέλη της δεκαετίας του 490 π.Χ, όταν εκείνη είχε φτάσει σε ηλικία γάμου που για τις γυναίκες της Σπάρτης ήταν στο τέλος της εφηβείας.
Η Γοργώ είναι εκείνη που είπε την διάσημη φράση "Ή ταν ή επί τας" στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος του άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι Αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για την πατρίδα.
Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά". Το 500 π.Χ., όταν η Γοργώ ήταν περίπου 9 ετών, ο πατέρας της επέστρεψε στο σπίτι συνοδευόμενος από έναν ξένο, τον Αρισταγόρα από την Μίλητο. Ο Αρισταγόρας είχε πάει στην Σπάρτη για να προσπαθήσει να πείσει τον Κλεομένη να υποστηρίξει την σχεδιαζόμενη επανάσταση των ιωνικών και των άλλων Ελληνικών πόλεων τις Μικράς Ασίας εναντίον του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας, Δαρείου Α'.
Ο Κλεομένης όμως αρνήθηκε την πρότασή του, επειδή δεν ήθελε να στείλει τον σπαρτιατικό στρατό στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας μακριά από τα πάτρια εδάφη, λέγοντας στον Αρισταγόρα να εγκαταλείψει την Σπάρτη πριν από τη δύση του ήλιου.
Ο Μιλήσιος τότε, πρόσφερε στον βασιλιά δέκα τάλαντα. Τότε παρενέβη η μικρή Γοργώ λέγοντας: "Πατέρα, αυτός ο ξένος προσπαθεί να σε διαφθείρει".
Το περιστατικό αυτό το οποίο περιγράφει ο Ηρόδοτος, δείχνει ότι η Γοργώ ήταν, παρά το νεαρό της ηλικίας της, μια συνετή δύναμη πίσω από τον θρόνο.
Δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά από το παραπάνω περιστατικό, όταν ο Κλεομένης είχε πια πεθάνει, η Γοργώ εμφανίζεται να παρεμβαίνει για δεύτερη φορά και με πολύ πιο καθοριστικό τρόπο στην ιστορία της Σπάρτης και της Ελλάδας. Η Γοργώ είχε παντρευτεί τον Λεωνίδα και είχε γιο τον Πλείσταρχο, μελλοντικό βασιλιά.
Τότε ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο.
Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η Γοργώ ήταν μια ευφυής και οξυδερκής προσωπικότητα, που είχε την δυνατότητα να παρεμβαίνει στον δημόσιο βίο.
Ο Πλούταρχος, στο έργο του "Λακαινών Αποφθέγματα", αποδίδει στη Γοργώ κάποια αποφθέγματα που αποκαλύπτουν τη δυναμική προσωπικότητά της. Ένα από αυτά αναφέρεται στο υποτιθέμενο πρόβλημα αλκοολισμού που είχε ο πατέρας της, τον οποίο η Γοργώ προειδοποιεί ότι όσο περισσότερο κρασί πίνουν οι άνθρωποι, τόσο περισσότερο άσωτοι και εξαχρειωμένοι γίνονται.
Ένα άλλο, αφορά στην περίπτωση όπου όταν ένας ξένος της πρόσφερε μια στολή με πολλά στολίδια, εκείνη των απώθησε και του είπε: "Φύγε από δω! Δεν είσαι άξιος να κάνεις ούτε ό,τι κάνουν οι γυναίκες".
Τέλος, όταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε: "Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;", η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".
Η απάντησή της δείχνει τον σημαντικό ρόλο που έπαιζαν οι Σπαρτιάτισσες ως μητέρες και ως σύζυγοι.
ΠΗΓΗ
arxaia-ellinika.blogspot.com

Η γιορτή της μητέρας έχει αρχαιοελληνικές ρίζες

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΜΑΗ

 

Η δεύτερη Κυριακή κάθε Μαΐου έχει καθιερωθεί από το 1914 ακόμα ως ημέρα εορτασμού της μητρότητας, αρχικά ως εθνική εορτή στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία στη συνέχεια υιοθετήθηκε σταδιακά ως Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας. Οι πρώτες αναφορές στη «γιορτή της μητέρας» μάς έρχονται από την αρχαία Ελλάδα, όπου κάθε άνοιξη γινόταν μια μεγάλη εορτή αφιερωμένη στη θεά Γαία, την επονομαζόμενη «Μεγάλη Μητέρα».

 

Σήμερα, ο ρόλος της μητέρας είναι τόσο πολύπλοκος, αφού την ίδια στιγμή πρέπει να είναι γυναίκα, σύζυγος και επαγγελματίας, που αυτή η Παγκόσμια Ημέρα έρχεται να υπογραμμίσει το μεγαλείο της προσφοράς της.

Η ελληνική κοινωνία παρά την κοινωνικοοικονομική κρίση που βιώνει - ίσως και λόγω αυτής - φαίνεται πως επαναπροσδιορίζει τη σημασία του παραδοσιακού αυτού ρόλου, όχι μόνο για την ανατροφή των παιδιών αλλά και για την συνοχή της οικογένειας. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με την ετήσια αναφορά του διεθνούς οργανισμού Save the Children για τη μητρότητα στον κόσμο, η Ελλάδα αναδείχθηκε ανάμεσα στις ιδανικότερες χώρες για να γίνει μια γυναίκα μητέρα. Συγκεκριμένα, η χώρα μας βρίσκεται στη 19η θέση, πάνω από την Ιρλανδία, τον Καναδά και τη Βρετανία, ενώ πρώτη στην κατάταξη έρχεται η Φινλανδία.

 

Σε πολύ καλή θέση βρίσκεται η χώρα μας και σε σχέση με τη μητρική θνησιμότητα, η οποία σύμφωνα με την UNICEF παρουσιάζει σημαντική μείωση σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο δείκτης μητρικής θνησιμότητας στην Ελλάδα είναι μόλις 3, τη στιγμή που στην υποσαχάρια Αφρική εκτινάσσεται στο 500 και στη νότια Ασία στο 220. Επίσης, η αναλογία δια βίου κινδύνου θανάτου μιας μητέρας στην Ελλάδα είναι 1 στις 25.500, όταν για τη Γερμανία ο αντίστοιχος αριθμός είναι 1 στις 10.600, στην Αυστρία 1 στις 18.200 και στην Ιταλία 1 στις 20.300

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr

Λητώ/Ληθώ:Το μυθολογικό σκότος της Ψυχής.

Το σκότος μυθολογική προέλευση έχει την μητέρα των Διδύμων. Την Λητώ.
Λητώ είναι η Λήθη, η οποία καλύπτεται από το απόλυτο σκότος. Δια  την Ελληνική Ψυχήν η απουσία σκέψεων, είναι το σκότος και η ακινησία του Νού. Είναι η παντελής έλλειψη μνήμης οργανωμένων συλλογισμών των έσω διαστάσεων...
Άνευ των εσωτερικών αποριών, ο θνητός ήτο και παραμένει ακινητοποιημένος. Τιμωρία της ψυχής είναι η ακινησία, διότι, ως είπεν ο Πλάτων εις τον διάλογον Φαίδρος, "ψυχή πάσα αυτοκίνητος." Καθηλομένη η ψυχή εντός του σώματος, του οποίου το βάρος και την πυκνότητα αισθάνεται, δυσανασχετεί και αδημονεί.

Η παραμονή της εις το διττόν εσωτερικόν σκότος είναι η πρώτη διαπίστωσις της παντελούς ελλείψεως αυτογνωσίας της.
Εσωτερικόν σκότος σημαίνει η άγνοια του εαυτού, εις αντίθεσις του γνώθι σαυτόν, το οποίο σημαίνει εσωτερικό φως. 
Σκότος, ημίφως, φως είναι οι τρεις στάσεις/σταθμοί οι οποίοι αντιστοιχούν εις το:
Σκότος/Λητώ, ημίφως/Άρτεμις, φως/Απόλλων.

Την Μνήμη, την οποίαν χρησιμοποιεί ο ανθρωπος εις την καθημερινόν του βίον, ουδεμίαν σχέσιν έχει μετά της εννοίας της Λητούς/Λήθης, Μητρός των Διδύμων του Φωτός. Ο Σωκράτης λέει ότι η Λητώ ή Ληθώ, σημαίνει το "λείον του ήθους". Η ερμηνεία της Λητούς, υπό του Σωκράτους, υποδεικνύει ότι είναι αναγκαία η καλοπροαίρετος φύση και διάθεση του όντος, το οποίο διακρίνεται εις την ομαλότητα και την γλυκήτητα του χαρακτήρος.

Η ψυχή, ομοία με την Λητώ, εκ του σκότους, το οποίο μόλις με αγαλλίαση εσυνειδητοποίησε, καθίσταται ικανή να συλλάβει κάτι νέο δια αυτήν. Εκ της συνειδητής αναγνωρίσεως του σκότους/λήθης/ Λητούς, η ψυχή συναντάται δια πρώτη φορά μετά της νοήσεως του κεραυνίου Διός/νου, αιτίαν της αστραπής.
 Η συνάντησις των είναι μοιραία και οδηγεί εις γάμον.
 Ο γάμος, εκρηκτικός, οδηγεί εις την σύλληψη εκ του χάους τέκνων.
Μετά την αναγνώριση της αγνοίας της, η Λητώ/ληθώ καθίσταται ικανή να γεννήσει την Άρτεμιν, δηλαδή να αρχίσει να ενθυμείται.
"Λήθη έναντι μνήμης επαναφέρει την μάθησιν η οποία είναι μνήμη," είπεν ο Σωκράτης.

Εις το νοητόν πεδίον τα τέκνα/ιδέες είναι συνήθως δίδυμα.
Με τον γάμον, αι προκύψασαι αντιθέσεις αγνοίας/γνώσεως, γενούν το ημίφως/ Άρτεμιν. Αμέσως μετά την γέννησίν της, η Άρτεμις Ειλειθυία θα βοηθήσει την μητέρα της Λητώ/λήθη/σκότος να γεννήσει τον Απόλλωνα/φώς εις την νήσο Δήλον.

ΑΛΤΑΝΗ:ΑΡΡΗΤΟΙ ΛΟΓΟΙ. 

Οι γυναίκες στη Λατρεία της Κλασικής Αθήνας

Αρρηφόροι από την πομπή των Παναθηναίων

Η θρησκεία αποτελούσε σημαντικό παράγοντα στη ζωή μίας γυναίκας, αφού αποτελούσε μέσο ελευθερίας και εξόδου από το γυναικωνίτη όπου ήταν περιορισμένη, αλλά ήταν και το κύριο μέσο για την ένταξή τους στην κοινωνία και τη ζωή της πόλης. 

Στα πλαίσια της οικογένειας η γυναίκα τηρεί την καθημερινή λατρεία, με προσφορές στη θεά Εστία και την ένταξη νέων δούλων στον οίκο (η γυναίκα έραινε το δούλο με ξερά σύκα, καρύδια και σπόρους, διαδικασία που ακολουθούσαν και για την ένταξη της νέας νύφης στην οικογένεια). Κατείχε επίσης, πρωτεύοντα ρόλο στα ταφικά έθιμα (επικεφαλής της πομπής που ξεκινούσε από το σπίτι και κατέληγε στον τόπο ταφής του νεκρού, θρηνητικά τραγούδια).

Στις δημόσιες λατρείες οι γυναίκες συμμετέχουν όσο και οι άνδρες (στα Παναθήναια κουβαλούν προσφορές και θυμιατήρια για τη θυσία) και μάλιστα οργανώνουν και εκτελούν λατρείες που απευθύνονται μόνο σε εκείνες. Η συμμετοχή των γυναικών ξεκινά από την παιδική ηλικία. Παράδειγμα της συμμετοχής των μικρών κοριτσιών στη θρησκευτική ζωή αποτελούν οι αρρηφόροι, κορίτσια τα οποία ζούσαν στο ναό της Αθηνάς Πολιάδος για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα συμμετέχοντας στην λατρεία της θεάς υπό την επίβλεψη της ιέρειας. Με δεδομένο ότι τα κορίτσια που επιλέγονταν κάθε χρόνο ήταν δύο έως τέσσερα, η επιλογή τους θεωρούνταν μεγάλη τιμή. Τιμή όμως που απολάμβαναν μόνο τα κορίτσια αριστοκρατικών οικογενειών.  Στον αντίποδα της λατρείας της Αθηνάς, σε αυτή της Αρτέμης στη Βραυρώνα συμμετείχαν κορίτσια όλων των κοινωνικών τάξεων και διαφόρων ηλικιών πριν την εφηβεία. Τα κορίτσια συμμετείχαν σε αγώνες δρόμου προς τιμήν της θεάς (Άρκεια, η ονομασία προέρχεται από τη θηλυκή άρκτο που παρέπεμπε στην ιδιότητα της Άρτεμης κυνηγού) γυμνά ή ελαφρά ντυμένα, στοιχείο που δήλωνε την άγρια κατάσταση, στην οποία βρίσκονταν αφού ακόμα δεν ήταν σε ηλικία γάμου.

Αγγείο με αναπαράσταση από την γιορτή των Θεσμοφορίων

Η πιο γνωστή γιορτή που γινόταν αποκλειστικά για τις γυναίκες των Αθηναίων πολιτών (ίσως συμμετείχαν και παλλακίδες) ήταν τα Θεσμοφόρια, τα οποία αποτελούσαν μία τριήμερη τελετουργία γονιμότητας προς τιμήν της Δήμητρας. Κατά τη διάρκεια των τριών ημερών που οι γυναίκες παρέμεναν στο ναό κοντά στην Πνύκα, σταματούσαν όλες οι δημόσιες δραστηριότητες στην Αγορά για να μην παρεμποδιστεί το δρώμενο, στοιχείο που αναδεικνύει τη σημαντικότητά του.

Οι γυναίκες όμως συμμετείχαν και στη γιορτή του Άδωνη, που ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη από αυτή των Θεσμοφορίων. Τα Αδώνεια ήταν μία νυχτερινή γιορτή, στην οποία συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες, Αθηναίοι και ξένοι, ακόμη και ετέρες. Ήταν μία γιορτή ιδιωτικού χαρακτήρα όπου λάμβαναν χώρα αχαλίνωτες ακολασίες.  

Η συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια λατρεία, γινόταν και με την ιδιότητά τους ως ιέρειες στους ναούς γυναικείων θεοτήτων. Τη θέση αυτή όμως αποκτούσαν λίγες γυναίκες δεδομένου ότι αγοραζόταν ως κληρονομική από αριστοκρατικές οικογένειες για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Παρατηρήσαμε όμως ότι παρά το γεγονός της σημαντικής γυναικείας συμμετοχής τόσο στην οικογενειακή όσο και στη δημόσια λατρεία, υπήρχαν εντούτοις στοιχεία που τόνιζαν την κατώτερη θέση της σε σχέση με εκείνη των ανδρών. Τέτοια στοιχεία αποτελούσαν τα κοινά έθιμα ένταξης της νύφης στο νέο της σπίτι, με αυτά του νέου δούλου στον οίκο. Ακόμη η συμμετοχή των γυναικών στη διονυσιακή λατρεία ως μαινάδες ή στη λατρεία της Άρτεμης και του Άδωνη, όπου ταυτίζονταν με την «άγρια» πλευρά της θρησκευτικής ζωής. 

Τέλος, η απουσία τελετής ενηλικίωσης για τις γυναίκες ανάλογη με αυτή των ανδρών(το "Κούρειον", στα πλαίσια της φρατρίας, που σηματοδοτούσε την εγκατάλειψη της παιδικής ηλικίας και το πέρασμα στην Εφηβεία για τα αγόρια. Κατά τη διάρκειά του τα αγόρια προσέφεραν την κόμη τους, στη θεά Άρτεμη. Μετά την τελετή το αγόρι που γίνεται Έφηβος παρίσταται στα γεύματα που ακολουθούν τις θυσίες και περιδιαβαίνει στα ιερά των Αθηνών) και η εν μέρει ταύτισή της με τη "γαμηλία" (παρουσίαση της νύφης στη φρατρία του γαμπρού) αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο κοινωνικής κατωτερότητας της γυναίκας.

Πηγή: erroso.blogspot.com

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μηλιοσ Α., «Η Έννοια του Ελεύθερου Πολίτη» στο «Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα Ι», Τόμος Α’, «Από την Αρχαιότητα έως και τα Μεταβυζαντινά Χρόνια», Εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2000.

Πετροπουλου Α., «Οικογενειακοί Θεσμοί» στο «Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα Ι», Τόμος Α’, «Από την Αρχαιότητα έως και τα Μεταβυζαντινά Χρόνια», Εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2000. 

Fantham R. k.a., «Οι Γυναίκες στον Αρχαίο Κόσμο»,Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2004.

Flacεliere R., «Ο Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος των Αρχαίων Ελλήνων», μτφρ. Βανδώρος Γ., Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 2007.

Garland R., «Η Θρησκεία και οι Έλληνες», μτφρ. Ταχματζίδου Λ., Εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2005.

Mosse C., «Γυναίκα στην Αρχαία Ελλάδα», μτφρ. Στεφανής Α., Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 2004.

Murraye O.-Price C., «Η Αρχαία Ελληνική Πόλις, Από τον Όμηρο ως την Εποχή του Μεγάλου Αλέξανδρου», μτφρ. Κάπαρης Σ., Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2007.

Zaidman L.B.-Pantel P.S., «Η Θρησκεία στις Ελληνικές Πόλεις της Κλασσικής Εποχής», μτφρ. Μπούρας Κ., Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2004.

Διαβάστε περισσότερα Ἔρρωσο: Οι γυναίκες στη Λατρεία της Κλασικής Αθήνας http://erroso.blogspot.com/2011/09/blog-post_2569.html#ixzz2RPigdNTv

Ο Γυναικείος Πυρρίχιος Στην Αρχαία Ελλάδα

Δούκα Στέλλα, Λεπίδα Γεωργία, Καϊμακάμης Βασίλειος ΤΕΦΑΑ Α.Π.Θ, Θεμιστοκλή Σοφούλη 36, 54655 θεσσαλονίκη

Από την αρχαιότητα η τέχνη του χορού ήταν ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στη ζωή των ανθρώπων και τους συνόδευε από τη γέννηση τους έως και το τέλος της ζωής τους. Οι περισσότεροι μελετητές που έχουν ασχοληθεί με τις ορχήσεις στην αρχαία Ελλάδα, κάνουν λόγο για τους πολεμικούς χορούς και ειδικότερα για τον πιο γνωστό από αυτούς, τον πυρρίχιο. Ο χορός αυτός έπαιζε σημαντικό ρόλο και στη ζωή των γυναικών, ιδιαίτερα στη Σπάρτη και την Αθήνα, όπου σύμφωνα με τους νόμους τους, οι γυναίκες έπρεπε να ασκούνται στις πολεμικές τέχνες μέσα από τις πολεμικές ορχήσεις όχι όμως με την ίδια ένταση και στις δύο πολιτείες. Επίσης ο γυναικείος πυρρίχιος είχε άμεση σχέση και με την λατρεία των θεών, ιδιαίτερα της Αθηνάς και της Αρτεμης αφού υπάρχει πληθώρα γραπτών και απτών πηγών , που επιβεβαιώνουν το ρόλο αυτό. Ο γυναικείος πυρρίχιος ήταν περισσότερο μιμητικός χορός που παρουσίαζε το πάθος και την ένταση της μάχης με σκοπό την εμψύχωση και την ψυχαγωγία του ανδρικού πληθυσμού, ενώ στη λατρευτική του μορφή, ο χορός εκτελούνταν ώστε να έρθουν οι πυρριχίστριες σε επικοινωνία με τους θεούς και να πετύχουν την εξωτερίκευση, με τον καλύτερο τρόπο, των ανθρώπινων αναγκών τους για παράκληση και ευχαριστία.

http://www.acrodance.gr/welcome/history/61-o-gunaikeios-pyrrixios-stin-arxaia-ellada