Δέκα πολύτιμα μαθήματα ευτυχίας που δίδασκαν οι Αρχαίοι Έλληνες

Όπως πίστευε ο Επίκουρος, ο άνθρωπος είναι κάτι μεγάλο και πολύτιμο. Την ευτυχία, τη μακαριότητα, την έχει μέσα του, φτάνει να παραμερίσει όσα τον ενοχλούν και του κάνουν κόλαση τη ζωή.

Εδώ σας δίνουμε δέκα μικρά αλλά πολύτιμα μαθήματα ευτυχίας που μας δίνουν οι αρχαίοι πρόγονοι μας:

1. Κάνε τα πάντα με αγάπη! Ζούμε με συναισθήματα, όχι με τις ώρες στο ηλιακό ρολόι. Θα έπρεπε να μετράμε το χρόνο με τους χτύπους της καρδιάς. Αριστοτέλης Η αγάπη είναι η αιτία ενότητας όλων των πραγμάτων Αριστοτέλης

2. Αγκάλιασε τις προκλήσεις και μάθε από αυτές. Όπως λέει και το αρχαίο γνωμικό: «Ζήσε το σήμερα και ξέχασε το παρελθόν». Οι προκλήσεις είναι πάντα μια ευκαιρία για κάτι καινούριο. Ακόμη και το ΟΧΙ μπορεί να γίνει μια νέα για να κινηθούμε σε μια νέα κατεύθυνση. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στη ζωή μας είναι ο εαυτός μας. «Οι μικρές ευκαιρίες είναι συχνά η αρχή μεγάλων έργων». Δημοσθένης

3. Πίστεψε στον εαυτό σου, άκουσε τον και μην παίρνεις πολύ σοβαρά αυτά που σου λένε οι άλλοι. Κανείς δεν γνωρίζει τον εαυτό σου καλύτερα από εσένα τον ίδιο. Και κανείς τα παιδιά σου. Θα συναντήσεις πολλούς ανθρώπους που δεν θα μοιραστούν τις ίδιες ιδέες, τις ίδιες απόψεις και το ίδιο όραμα με εσένα, όσον αφορά την ανατροφή των παιδιών. Θα υπάρξουν πολλοί που θα σου δώσουν δωρεάν συμβουλές για το πώς θα πρέπει να είναι η ζωή σου ως μητέρα ή πατέρας. Άκουσε τους χωρίς να τους κρίνεις και ακολούθησε αυτό που σου λέει η καρδιά σου «Εκείνος που ξέρει να ακούει επωφελείται ακόμη κι από εκείνους που μιλούν άσχημα». Πλούταρχος «Μάθε να είσαι σιωπηλός, άφησε το μυαλό ήσυχο να ακούσει και ν’ απορροφήσει» Πυθαγόρας

4. Ονειρέψου αυτά που θέλεις, και όχι αυτά που δεν θέλεις Είναι σημαντικό να ονειρευόμαστε, να κάνουμε μεγάλα όνειρα και να μην σταματήσουμε ποτέ να ονειρευόμαστε. Αλλά πάντα να ελπίζουμε στα καλύτερα «Μην ξοδεύεις αυτό που έχεις επιθυμώντας αυτό που δεν έχεις. Θυμήσου ότι αυτό που έχεις τώρα, είναι κάτι απ’ όλα αυτά που κάποτε ονειρεύτηκες να αποκτήσεις» Επίκουρος

5. Ποτέ μην τα παρατάς και ποτέ μη χάνεις την πίστη σου Αντικατέστησε τον φόβο με την ελπίδα.Η ταπεινοφροσύνη, ή αγάπη και η πίστη, μπορούν να κάνουν θαύματα. Και όλα θα συμβούν την κατάλληλη στιγμή και την κατάλληλη εποχή. «Δεν υπάρχει τίποτα «μεγάλο» που δημιουργείται ξαφνικά…Ένα τσαμπί σταφύλια χρειάζεται χρόνο να ανθίσει, να καρποφορήσει και να…ωριμάσει»! Επίκτητος

6. Πάντα να σκέφτεσαι και να «νιώθεις» θετικά Η θετική σκέψη είναι δημιούργημα των αρχαίων Ελλήνων. Εστιάστε πάντα στο παρόν και στους λόγους για τους οποίους χαίρεστε! Απομακρύνετε από τη ζωή σας τους αρνητικούς ανθρώπους και φροντίστε πάντα να περιβάλλεστε από ανθρώπους με θετική ενέργεια. Και όπως λένε και οι Αρχαίοι ημών πρόγονοι: «Η ιατρική είναι συνυφασμένη με την ουσία του νου» Ιπποκράτης «Η ευτυχία εξαρτάται από τον εαυτό μας» Αριστοτέλης

7. Ψάξε μέσα σου τις απαντήσεις Πάντα η σκέψη και η ενδοσκόπηση μας βοηθάει να βρούμε τη σωστή λύση, όταν νιώθουμε μπερδεμένοι «Αυτό που μπορούμε να επιτύχουμε εσωτερικά θα αλλάξει την εξωτερική πραγματικότητα.» Πλούταρχος

8. Οι δύσκολες καταστάσεις είναι που μας κάνουν πιο θαρραλέους «Το θάρρος μας δε φαίνεται στις καθημερινές μας χαρούμενες σχέσεις, αλλά στις προκλήσεις της ζωής και τις αντιξοότητες» Επίκουρος

9. Μην αντιστέκεσαι στο πεπρωμένο σου «Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο του» Πλάτων «Στον καθένα υπάρχουν τρεις αρετές: Η σύνεση, η δύναμη και η καλή τύχη» Ίων ο Χίος

10. Δες τα λάθη σου θετικά και σαν εμπειρίες που θα κινούνται προς την κατεύθυνση των ονείρων σου. «Αυτός που κάνει τα περισσότερα κάνει τα περισσότερα λάθη» Ευριπίδης.

https://www.f-news.gr/

Η μητέρα στην αρχαία Ελλάδα: Από τις Μινωίτισσες και τη Ρέα μέχρι τις μάνες των Σπαρτιατών πολεμιστών και την Ολυμπιάδα.

• Κοινοποίηση
  
• Tweet
• Σχόλιο0

Πολλά έχουν γραφτεί για τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας στην αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα και τη μεταγενέστερη/ σύγχρονη εποχή. Γενικά μιλώντας, η ιστορία είναι μάλλον «ανδροκρατούμενη»: Χωρίς να απουσιάζουν οι εξαιρέσεις, οι περισσότερες κοινωνίες είχαν τη γυναίκα επικεντρωμένη στον ρόλο της εντός της οικογένειας, ως σύζυγος και μητέρα, πιθανώς λόγω του σκληρού αγώνα για την επιβίωση των ανθρώπινων κοινωνιών που χαρακτήριζε την πορεία του ανθρώπινου είδους για χιλιάδες χρόνια. Η γυναίκα, μέσω της δυνατότητας της να δημιουργεί ζωή, διασφάλιζε την επιβίωση και τη συνέχιση της φυλής, με τον άνδρα να αναλαμβάνει το καθήκον της προστασίας/ υποστήριξης αυτής της διαδικασίας. Αυτό από μόνο του διαμόρφωσε και καθόρισε τη θέση της γυναίκας σε κοινωνίες από την προϊστορία μέχρι και τους πρόσφατους αιώνες: Η μητρική ιδιότητα της γυναίκας σε κάποιες περιπτώσεις οδήγησε σε μητριαρχικές κοινωνίες, όπου ο ρόλος της γυναίκας ως δημιουργού ζωής την έβαζε στην κορυφή- σε άλλες όμως, την κατέστησε «τρόπαιο»/ «αντικείμενο», έρμαιο των επιθυμιών των ανδρών, που τις χρησιμοποιούσαν ως μέσον για τη διαιώνιση της γενιάς.

Στην αρχαία Ελλάδα συναντώνται και οι δύο «τάσεις». Αρχίζοντας από την μινωική Κρήτη, βλέπει κανείς μια γυναίκα πολύ διαφορετική από αυτό που ακολούθησε τους επόμενους αιώνες: Η Μινωίτισσα «αντλεί ισχύ» από την ιδιότητα της μητέρας για να κατέχει μια, θα λέγαμε, χειραφετημένη θέση στην κοινωνία της θαλασσοκράτειρας Κρήτης. Ως «εκπρόσωπος/ κόρη» της μεγάλης μινωικής θεάς, που καθορίζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, φέρει τη «γυναικεία δύναμη», κυριαρχώντας στην πανάρχαια Μεσόγειο, συνεχίζοντας την παράδοση προϊστορικών μητριαρχικών κοινωνιών. Η γυναίκα της Κρήτης, ως μητέρα και δημιουργός, δεν είναι κατώτερη του άνδρα- μια ισχυρή φιγούρα που δεν έχει λόγο να υποχωρεί μπροστά στον άνδρα.

Τα δεδομένα φαίνονται να αλλάζουν με το πέρασμα των ετών και τη μετάβαση στη μυκηναϊκή περίοδο. Ένας πολιτισμός σαφώς πιο επικεντρωμένος στον πόλεμο, σηματοδοτεί μια μετατόπιση ισχύος στον άνδρα- χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η γυναίκα ήταν «σκλάβα» ή «δούλα»: Η Μυκηναία εξακολουθεί να παίζει ενεργό ρόλο στην κοινωνία, εξακολουθώντας να αντλεί δύναμη από την ιδιότητά της σε ενδοοικογενειακό επίπεδο.

Ωστόσο, η κατάρρευση των πολύχρυσων Μυκηνών τα αλλάζει όλα αυτά: Ο ελλαδικός χώρος εισέρχεται σε μια σκοτεινή περίοδο, από την οποία κάνει αιώνες να βγει. Στο σημείο αυτό θα μπορούσε να πει κανείς πως σημειώνεται μια κοινωνική παλινδρόμηση: Η γυναίκα ως μητέρα γίνεται κατά κάποιον τρόπο πιο σημαντική, καθώς η επιβίωση γίνεται πιο δύσκολη, μετά την κατάρρευση των ισχυρών εδραιωμένων κοινωνιών, αλλά αυτό σημαίνει παράλληλα ότι κλείνεται περισσότερο στο σπίτι, με τον ενεργό ρόλο της στην κοινωνία να υποβαθμίζεται- και, η τάση αυτή διατηρείται και κατά την κλασική περίοδο και αργότερα, χωρίς βέβαια να λείπουν οι εξαιρέσεις, καθώς και η σχετικά πιο «χειραφετημένη» ελληνιστική περίοδος. Οι μύθοι και οι θρύλοι αντικατοπτρίζουν την κατάσταση, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη φιγούρα της Ανδρομάχης, όπως αποτυπώνεται σε αρχαίες τραγωδίες, απεικονίζει τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η γυναίκα (και ειδικά η γυναίκα- μητέρα) στον αρχαίο κόσμο, όπως και (με διαφορετικό και «επικριτικό» μεν, σαφή δε) τη φιγούρα της προδομένης και παιδοκτόνου Μήδειας.

«Κυβέλα, μάτερ θεών»

Ωστόσο, σε θρησκευτικό επίπεδο η θέση της γυναίκας, χάρη στη μητρική ιδιότητα, παραμένει ισχυρή: Η πρώτη στην ουσία «γιορτή της μητέρας» είναι η ανοιξιάτικη γιορτή της Γαίας (σύζυγος του Ουρανού) και προσωποποίησης της φύσης, η λατρεία της οποίας στη συνέχεια εξελίχθηκε σε αυτήν της Ρέας, μητέρας του Δία. Θεωρείται πως η Ρέα αποτελεί την ελληνική εξέλιξη της Κυβέλης, θεάς της άγριας φύσης, των δημιουργικών δυνάμεων και της γονιμότητας, την οποία ο Πίνδαρος προσφωνεί «Κυβέλα, μάτερ θεών». Η Κυβέλη φέρεται να προέρχεται από προϊστορική μικρασιατική θεότητα, αναγόμενη ως εκ τούτου στις αρχαιότερες κοινωνίες, που ενσωμάτωναν πιο μητριαρχικά/ χειραφετημένα χαρακτηριστικά. Παρόλα αυτά, σταδιακά η Ρέα δείχνει να «χάνει έδαφος» απέναντι στην πιο «συμβατική», βάσει των δεδομένων της κλασικής περιόδου, εικόνα της Ήρας, η οποία είναι πιο κοντά στην πιο «περιορισμένη» καθημερινή εικόνα της γυναίκας όπως είχε καθιερωθεί σε μεγάλο μέρος του αρχαιοελληνικού κόσμου. Επίσης αντίστοιχων χαρακτηριστικών ήταν οι φιγούρες της Δήμητρας (δεν θα ήταν υπερβολή να θεωρηθεί πως αποτελούσε το αρχέτυπο της μητέρας κατά την κλασική αρχαιότητα) και της Εστίας, με έμφαση στον γάμο, το σπίτι και τη μητρότητα, αντικατοπτρίζοντας την πιο «οικιακή» προσέγγιση και αφήνοντας κατά μέρος την πιο «μεγαλειώδη» αντίληψη περί της δημιουργού ζωής που κυριαρχούσε παλαιότερα. Χαρακτηριστικό αυτής της αντίληψης είναι ότι ίσως οι δύο πλέον δυναμικές φιγούρες του αρχαιοελληνικού πανθέου, η Αθηνά και η Άρτεμη, δεν έχουν την ιδιότητα της μητέρας- απεναντίας, παρουσιάζονται σαν να μην έχουν σχεδόν καθόλου μητρικά χαρακτηριστικά.

Οι μάνες των πολεμιστών, που νίκησαν την πατριαρχία

Όπως προαναφέρθηκε, στο μεγαλύτερο μέρος του αρχαιοελληνικού κόσμου από την κλασική περίοδο και μετά, η θέση της γυναίκας ήταν σαφώς υποβαθμισμένη. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν κανόνας- και σαφή απόδειξη για αυτό είναι η περίπτωση της Σπάρτης: Οι Σπαρτιάτισσες, ως γνωστόν, ήταν πολύ πιο χειραφετημένες από τις υπόλοιπες γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας, ξεφεύγοντας από την ανδρική «κηδεμονία», καθώς μπορούσαν να κληρονομήσουν περιουσία, να αθλούνται και άλλα προνόμια, τα οποία δεν είχαν οι γυναίκες σε άλλες περιοχές του αρχαίου κόσμου. «Κλειδί» για αυτό φαίνεται πως ήταν η μητρική ιδιότητα: Στην αρχαία Σπάρτη, που έδινε τόσο μεγάλη σημασία στην αξία των ανδρών ως πολεμιστών, ήταν τεράστιας σημασίας η τεκνοποίηση, έτσι ώστε να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα το έμψυχο στρατιωτικό δυναμικό της πόλης (αξίζει να σημειωθεί πως συνευρίσκονταν στο σκοτάδι με τους συντρόφους τους, ώστε να διατηρείται η σεξουαλική επιθυμία και «φρεσκάδα» του έρωτα, ενώ οι μητέρες που ζούσαν χωρίς τους άνδρες τους μπορούσαν να το κάνουν χωρίς προβλήματα). Παράλληλα μπορούσαν να έχουν οι ίδιες περιουσία, καθώς και να διαχειρίζονται τις περιουσίες των συζύγων τους που ήταν μακριά, ενώ σπάνια παντρεύονταν πριν τα 20 . Γενικότερα μιλώντας, οι Σπαρτιάτισσες θεωρούνταν ως αυτές που ήταν σε πρώτη φάση υπεύθυνες για τη διαμόρφωση των ανδρών: Ήταν αυτές που «έπλαθαν» τους μετέπειτα Σπαρτιάτες πολεμιστές, και το κράτος το αναγνώριζε αυτό, αντιμετωπίζοντάς τες ανάλογα- σε μία, θα μπορούσε να πει κανείς, συνέχιση των παλαιών αντιλήψεων περί της γυναίκας- μητέρας ως βασικού πυλώνα για τη συνέχιση και την επιβίωση της κοινωνίας: Πάνω από όλα, ήταν οι μητέρες των πολεμιστών- αυτές που είχαν το καθήκον να πουν το «ή ταν ή επί τας» στους ίδιους τους τους γιους.

Ωστόσο η Σπάρτη δεν ήταν η μόνη περιοχή όπου οι πρακτικές όσον αφορά στη θέση της γυναίκας, υπό το πρίσμα της μητρότητας, ήταν διαφορετική, καθώς πιθανώς να υπήρχαν παρεμφερή συστήματα στη Χίο και τη Λοκρίδα- ενώ αξίζει να υπενθυμιστεί ότι στην αιωνιότητα έχει μείνει η ιστορία της Καλλιπάτειρας, της κόρης του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου, η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε σε αθλητικό χώρο, ώστε να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μεταμφιεζόμενη σε άνδρα μπήκε στον χώρο, ρισκάροντας τη ζωή της (η ποινή ήταν κατακρήμνιση από το όρος Τυπαίο) για να δει τον γιο της, Πεισίροδο, που αγωνιζόταν στην πάλη- και ο πανηγυρισμός της για την νίκη του την πρόδωσε. Ωστόσο, γλίτωσε την θανατική ποινή, λόγω της παράδοσης Ολυμπιονικών της οικογένειάς της- και το όνομά της έμεινε στην αιωνιότητα.

Κλείνοντας, δεν θα ήταν σωστό να παραλείψουμε να αναφερθούμε στη γυναίκα πίσω από τον άνθρωπο που έφτασε την αρχαία Ελλάδα στο απόγειο της δόξας της: Ο λόγος για την Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η δυναμική πριγκίπισσα των Μολοσσών της Ηπείρου που έγινε βασίλισσα της Μακεδονίας, νυμφευόμενη τον Φίλιππο τον Β', βρέθηκε στον πυρήνα των ζυμώσεων που οδήγησαν στη ενοποίηση του αρχαιοελληνικού κόσμου και στη δημιουργία της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας που είχε δει ο κόσμος μέχρι τότε. Γέννησε και μεγάλωσε τον στρατηλάτη που πήγε τον Ελληνισμό στα πέρατα της Οικουμένης, ενεπλάκη ενεργά στην πολιτική και το «παιχνίδι του στέμματος», τέθηκε επικεφαλής στρατών και βρήκε βίαιο τέλος, στο αποκορύφωμα μιας ζωής που ήταν αντάξια της μητέρας του μεγαλύτερου Έλληνα όλων των εποχών.

Πηγές

• Η γυναίκα στη μινωική εποχή: Προδημοσίευση από το βιβλίο του Γ. Παναγιωτάκη «Η γυναίκα της Κρήτης-Στο χθες και το σήμερα», patris.gr
• «Η θέση της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα»- Της Στέλλας Κουσκουμπεκάκη, φιλολόγου του Πειραματικού Λυκείου Ηρακλείου, patris.gr
• Γιορτή της μητέρας: Λιζέτα Λιούρτα- Ψυχολόγος, MSc
• Γυναίκα (αρχαία Ελλάδα)- Βικιπαίδεια
• The Rise of Women in Ancient Greece, Michael Scott, History Today
• Καλλιπάτειρα-  
•  http://www.huffingtonpost.gr
• 
  

Το savoir vivre των Αρχαίων Ελλήνων ~ Οι καλοί τρόποι στη ζωή των προγόνων μας ~ Ενδυμασία, καλλωπισμός, γάμος, αγωγή, γεύματα ~ Η προέλευση της λέξης "Χαμαιτυπείο

-Στην αρχαιότητα η αρχή της ημέρας συνέπιπτε με την ανατολή του ηλίου και το πέρας με τη δύση. Ο ρήτορας Αισχίνης σε λόγο του αναφέρει έναν νόμο της Αθήνας που απαγόρευε στους γονείς να στέλνουν τα παιδιά τους έξω από το σπίτι πριν από την αυγή και τόνιζε ότι αυτά έπρεπε να μαζεύονται στο σπίτι τους πριν δύσει ο ήλιος.

-Ο αρχαίος Έλληνας περνούσε σχεδόν όλη την ημέρα έξω από το σπίτι, αφού βεβαίως έκανε την απαραίτητη προετοιμασία πριν βγει: έπλενε τo πρόσωπο και τα χέρια του και έτρωγε ένα λιτό πρωινό αποτελούμενο από λίγα κομμάτια ψωμιού βουτηγμένα σε νερωμένο κρασί.

-Εθεωρείτο σπάνιο έως παράδοξο ένας Ελεύθερος πολίτης να τεμπελιάζει στό σπίτι κατά τη διάρκεια της ημέρας, εκτός εάν...
 ήταν ασθενής.

-Κατά την έξοδο του πολίτη από το σπίτι τον συνόδευαν ένας ή δύο δούλοι, αναλόγως της οικονομικής του καταστάσεως. Προορισμός του ήταν η αγορά, πού δεν ήταν μόνον εμπορικό κέντρο όπως σήμερα, αλλά και πολιτικό και θρησκευτικό.

-Όλες τις αγορές τις έκανε ο άνδρας. Η γυναίκα στην αρχαιότητα δεν πήγαινε ποτέ στην αγορά ούτε έστελνε τις υπηρέτριες της. Εξαίρεση αποτελούσαν οι πολύ φτωχές η οι άνω των πενήντα ετών, οι οποίες δεν υπέκειντο στον κατ' οίκον περιορισμό.

-Στους αρχαίους Έλληνες, σύμφωνα με τις γραπτές μαρτυρίες, δεν άρεσαν οι νευρικοί ή οι βιαστικοί και δεν υπέφεραν την υπεροψία. Την έπαρση, το αλαζονικό περπάτημα οι Αθηναίοι το κατέκριναν. Αλλά δεν επαινούσαν και το βιαστικό περπάτημα. Δεν εθεωρείτο αξιοπρεπές για έναν άνδρα να ρίχνει το βλέμμα του παντού, όπως δεν εθεωρείτο ωραίο να βαδίζει κανείς με τα μάτια χαμηλωμένα στη γη και με ύφος λυπημένο.

-Δικαίωμα εξόδου είχαν οι νυμφευμένες γυναίκες, που πήγαιναν περιπάτους ή επισκέψεις, καθώς καί οι ανύμφευτες, μόνον εάν συνοδεύοντα από μιά δούλη ή από τους γονείς τους ή από έναν ηλικιωμένο συγγενή. Στους γάμους, τις κηδείες και τις θρησκευτικές τελετές, οι γυναίκες συμμετείχαν ελεύθερα.

-Προσφιλής τόπος συζητήσεων στην αγορά ήταν τα κουρεία. Οι κουρείς ήταν ενήμεροι για όλα τα νέα και μιλούσαν για τα πάντα. «Πώς θέλετε να σας κουρέψω;» ρώτησε ο κουρέας τον βασιλιά της Μακεδονίας Αρχέλαο. «Χωρίς πολλές κουβέντες» απάντησε ο βασιλιάς,

-Η χειραψία περιορίζετο μόνο στις όρκομωσίες και τους επίσημους αποχωρισμούς. Ο συνήθης τρόπος χαιρετισμού ήταν με μια κίνηση του χεριού και τη φράση Χαίρε ή Υγίαινε.

-Η βάση της αμφιέσεως ήταν ο χιτώνας. Πάνω από τον χιτώνα φορούσαν το ιμάτιον -ενα είδος μανδύα- ή τη χλαμύδα. Αποτελεί πλάνη η άποψη ότι τα ρούχα τών αρχαίων Ελλήνων ήταν λευκά -όπως οι κίονες των ναών. Αντιθέτως, ήταν πολύχρωμα με προτίμηση στο κόκκινο, το πορφυρούν, τό πράσινο ανοιχτό, το κυανούν. Οι άνδρες θεωρούσαν ότι το κίτρινο ταιριάζει πιο πολύ στις γυναίκες.

-Ο χιτώνας των γυναικών ήταν συνήθως πιο μακρύς από τον ανδρικό. Επρόκειτο για ένα άπλό, μακρύ υποκάμισο που έπεφτε ελεύθερα κατά μήκος του σώματος και πιανόταν μόνο με ένα κορδόνι. Οι παντρεμένες γυναίκες έδεναν το κορδόνι κόμπο κάτω από το στήθος τους, ενώ τα νεαρά κορίτσια στον θώρακα ή στους γοφούς. Οι άκρες του γυναικείου χιτώνα εστερεώνοντο με μια πόρπη από τον δεξιό ώμο ή έδένοντο σε φιόγκο επάνω στο στήθος.





-Η μόδα άλλαζε, όπως και σήμερα, το άκρον άωτον όμως της κομψότητος παρέμενε το ίδιο: ήταν ο τρόπος που εντέχνως δημιουργούσαν τις πτυχώσεις του ίδιου κομματιού υφάσματος. (Κάτι ανάλογο γίνεται και σήμερα με τις πτυχώσεις τού σκωτσέζικου kilt). Σε γενικές γραμμές πάντως, τα ρούχα των αρχαίων Ελλήνων ήταν ομοιόμορφα και πρακτικά.

-Οι γυναίκες φορούσαν κοσμήματα (βραχιόλια, δακτυλίδια, περιδέραια, σκουλαρίκια, διαδήματα) και οι άνδρες δακτυλίδια-σφραγίδες. Η τελευταία λέξη της μόδας στην κλασική έποχη ήταν το ραβδί για τους άνδρες.

-Μεγάλη σημασία έδιναν στην κόμμωση, της οποίας η μόδα άλλαζε επίσης. Επί παραδείγματι, οι άνδρες τον 6ο αιώνα π.Χ. είχαν μακρείς βοστρύχους, οι οποίοι έγιναν πιο κοντοί μετά τη μάχη του Μαραθώνα. Ο Λυκούργος υποστήριζε ότι τα μακριά μαλλιά κάνουν τον όμορφο άνδρα να φαίνεται ωραιότερος και τον άσχημο να φαίνεται πιο αποκρουστικός. Γενικώς, στην κλασική Αθήνα η μακριά και περιποιημένη κόμη ήταν ένδειξη αριστοκρατικής καταγωγής και συχνά ολιγαρχικών πολιτικών αντιλήψεων και φιλολακωνικών αισθημάτων.


-Οι άνδρες, όπως και οι γυναίκες, έβαφαν τα μαλλιά τους, είτε για να τα κάνουν πιό ανοικτά είτε γιά να κρύψουν τη λευκότητά τους. Είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούσαν ειδικό λάδι με αρωματικές ουσίες για την περιποίηση των μαλλιών τους.

-Οι κυρίες χρησιμοποιούσαν κρέμες για να ασπρίζουν τα μαγουλά τους, διότι το χλωμό πρόσωπο ήταν πρότυπο ομορφιάς. Χρησιμοποιούσαν επίσης ψιμύθια καί βαφές για τα φρύδια και τις βλεφαρίδες. Η ελληνική λέξη για τό μακιγιάζ είναι ψιμυθίασις. Σε ανασκαφές βρέθηκαν εργαστήρια με καθρέπτες, τσιμπιδάκια, καρφίτσες, μπουκαλάκια με αρώματα και δοχεία με κρέμες.

«Μια μέρα πρόσεξα ότι η γυναίκα μου είχε καλλωπισθεί. Είχε τρίψει με λευκό μόλυβδο το πρόσωπο, για να κάνει τη χροιά του δέρματος της να φαίνεται πιό χλωμή άπ' όσο πραγματικά ήταν, είχε βάλει ρουζ στά μαγουλά της για να φαίνονται πιό ροδαλά απ' όσο πραγματικά ήταν και φορούσε παπούτσια με τακούνια, ώστε να φαίνεται πιό ψηλή άπ' όσο πραγματικά ήταν»σημειώνει χαρακτηριστικώς ο συγγραφέας Ισχόμαχος.

-Στο σπίτι οι αρχαίοι κυκλοφορούσαν ξυπόλητοι. Στον δρόμο όμως φορούσαν υποδήματα, είτε σανδάλια είτε αρβύλες. Ο φιλόσοφος Σωκράτης προτιμούσε να περπατά πάντοτε ξυπόλητος παρ' ότι οι δρόμοι των Αθηνών δεν έφημίζοντο για την καθαριότητά τους.

-Οι αρχαίοι Έλληνες στίλβωναν τα υποδήματά τους με σφουγγάρι. Σχετικώς με το στίλβωμα έφθασε ως εμάς το έξης διασκεδαστικό ανέκδοτο: Ένας Αθηναίος συναντήθηκε στον δρόμο με έναν γνωστό του και παρατήρησε ότι τα υποδήματα του ήταν θαυμάσια στιλβωμένα. Απ' αυτό συμπέρανε ότι ο φίλος του αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες και ήταν υποχρεωμένος να στιλβώνει μόνος του τα υποδήματά του, διότι ένας δούλος δέν θα του τα στίλβωνε ποτέ τόσο καλά.

-Το πρώτο καθήκον της συζύγου ήταν να δώσει απογόνους, κατά προτίμησιν άρρενες. Η τεκνοποιία ήταν τόσο σημαντική, ώστε στη Σπάρτη ήταν αποδεκτό να δανείζει τη γυναίκα του ένας σύζυγος σε έναν άλλο άνδρα, προκειμένου αυτός να την καταστήσει έγκυο.

-Η λέξη εταίρα σημαίνει κυριολεκτικώς θηλυκός σύντροφος. Ήταν οι μόνες γυναίκες που επετρέπετο να συμμετέχουν στα συμπόσια και οι μόνες που διέθεταν παιδεία ισότιμη με αυτήν των ανδρών.

-Πολλά έχουν γραφεί για τις ερωτικές προτιμήσεις των αρχαίων Ελλήνων. Οι ίδιοι δεν έκαναν διάκριση μεταξύ ομοφυλοφιλίας και έτεροφυλοφιλίας. Θεωρούσαν αποδεκτές τις σχέσεις μεταξύ ανδρών αλλά και μεταξύ γυναικών, κυρίως ως βάση της διαπαιδαγωγήσεως των νέων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Ιερός Λόχος των αρχαίων Θηβών, ο οποίος απετελείτο από ζεύγη ανδρών-εραστών: στη μάχη ο καθένας προσπαθούσε να προστατεύσει τον αγαπημένο του, άλλα και ντρεπόταν να φανεί δειλός στα μάτια του.






-Οι περισσότεροι γάμοι ήταν προσυμφωνημένοι, με τελευταίο κριτήριο τα αισθήματα των μελλονύμφων. Η προίκα ήταν ίσως το πρώτο και σπουδαιότερο κριτήριο. Χωρίς αυτήν ένα κορίτσι κινδύνευε να τελειώσει τη ζωή του «ανύπανδρο και άτεκνο».

-Σε περίπτωση διαζυγίου, ο σύζυγος ήταν υποχρεωμένος να επιστρέψει την προίκα άθικτη στον πατέρα της γυναίκας του και μάλιστα επαυξημένη κατά 18%.

-Σύμφωνα με τον Σόλωνα, η ιδανική ηλικία για να νυμφευθεί ένας άνδρας ήταν μεταξύ 27 και 34 ετών. Για τις γυναίκες ήταν τα μεσαία χρόνια της εφηβείας τους, συνήθως μεταξύ 12 και 36 ετών.

Η πρώτη τελετή του γάμου ήταν ο αρραβώνας, όπου δεν ήταν υποχρεωτική η παρουσία της νύφης. Εκεί, παρουσία μαρτύρων, υπεγράφετο το συμβόλαιο του γάμου.

-Υπήρχε ειδικός μήνας για τους γάμους, ο Γαμήλιων (23 Δεκεμβρίου-22 Ιανουαρίου). Την ημέρα του γάμου η νύφη έκανε ένα τελετουργικό λουτρό με νερό, με ένα ειδικό αγγείο, τονλουτροφόρο. Μετά την τελετή ακολουθούσε γιορτή στο σπίτι του πατέρα της νύφης.

-Στους προσκεκλημένους προσεφέροντο γλυκίσματα από σουσάμι.


-Η πρώτη νύχτα του γάμου περιελάμβανε έναν υμνο, το εηιθαλάμιον (ενν. άσμα), που έψαλλαν οι συγγενείς έξω από το νυφικό δωμάτιο, τον θάλαμον. Σύμφωνα με μεταγενέστερη πηγή, είχε σκοπό να καλύψει τις κραυγές της νύφης από την άρση της παρθενίας της.

-Η μονογαμία αποτελούσε θεμελιώδη αρχή του γάμου, αυτό όμως δεν εμπόδιζε τους αρχαίους Έλληνες να έχουν εξωσυζυγικές σεξουαλικές σχέσεις με πόρνες ή με δούλες. Δεν ίσχυε όμως το ίδιο για τις γυναίκες.

Εάν ένας άνδρας συνελάμβανε τη γυναίκα του στο κρεβάτι με τον εραστή της, είχε το δικαίωμα να τον σκοτώσει χωρίς να τιμωρηθεί. Αυτό ακριβώς ισχυρίσθηκε ότι έπραξε κι ένας Αθηναίος ο όποιος κατηγορήθηκε για τον φόνο του εραστή της γυναίκας του και άπολογούμενος εκφώνησε τον περίφημο Κατά Ερατοσθένους λόγο, που έγραψε για λογαριασμό του οΛυσίας.

-Ενώ όμως οι νομοθέτες προστάτευαν τον γάμο ως θεσμό, οι περισσότεροι συγγραφείς ήσαν μάλλον μισογύνηδες. Ο Σωκράτης, επί παραδείγματι, υποστήριζε ότι «η γυναίκα είναι ένα δυσβάστακτο φορτίο» και ο Διογένης ο Κυνικός στην ερώτηση «πότε πρέπει να νυμφευθόμεθα» απαντούσε «οι μεν νέοι ουδέποτε, οι δε πρεσβύτεροι ουδεπώποτε»,δηλαδή ποτέ των ποτών.

-Η αγωγή των παιδιών απασχολούσε ιδιαιτέρως τους αρχαίους. Ο Πλάτων υποστήριζε ότι τα παιδιά μέχρι το δέκατο έτος πρέπει να ασχολούνται με τη γυμναστική και μετά από αυτή την ηλικία με τα γράμματα. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι μέχρι τα πέντε τους χρόνια τα παιδιά δεν πρέπει να παρακολουθούν μαθήματα ούτε να κουράζονται σωματικώς, διότι εμποδίζεται η ανάπτυξη τους.

-Πριν από τον 5° αιώνα π.Χ, η εκπαίδευση κα η ανατροφή των παιδιών ανετίθετο σε ιδιωτικούς παιδαγωγούς, αλλά αργότερα λειτούργησαν σχολεία. Στην Αθήνα πάντως ήταν σπάνιο παιδιά ελεύθερων πολιτών να είναι αγράμματα. Η σημασία που έδιναν οι Αθηναίοι στη μόρφωση των παιδιών τους φαίνεται και από το έξης περιστατικό:
Όταν οι Πέρσες πλησίαζαν και επρόκειτο να καταλάβουν την Αθήνα, οι Αθηναίοι εκκένωσαν την πόλη και μετέφεραν τα γυναικόπαιδα στην Τροιζήνα. Εκεί το πρώτο πράγμα για το οποίο φρόντισαν ήταν να βρουν δασκάλους για τα παιδιά τους!

-Στο σπίτι ο παιδαγωγός δίδασκε το αγόρι καλούς τρόπους: ένα παιδί δεν επιτρεπόταν να συζητά με μεγάλους ή να γελά με χάχανα, δεν ήταν ωραίο να κάθεται με σταυρωμένα πόδια ή με το ένα πόδι επάνω στο άλλο, ούτε να στηρίζει στα χέρια το πηγούνι του.

-Στη Σπάρτη οι παραμάνες δίδασκαν τα παιδιά να αποφεύγουν κάθε θόρυβο όταν έτρωγαν, να μη φοβούνται το σκοτάδι, να μην κλαίνε ούτε να τσιρίζουν και να μην εκδηλώνουν θυμό ή ξέσπασμα νεύρων. Επίσης τους μάθαιναν να παραμερίζουν όταν περνούσαν οι μεγαλύτεροι τους στον δρόμο και να σηκώνονται όταν αυτοί έμπαιναν σε μια αίθουσα.

-Στην Αθήνα η διστακτικότητα ήταν μια αρετή πάρα πολύ ταιριαστή στη νεότητα. Μπροστά σε ηλικιωμένους, ο νέος έπρεπε να σιωπά, να άπαντα μόνο εάν τον ρωτούσαν, αλλά και τότε χαμηλοφώνως. Το να μιλά κανείς δυνατά εθεωρείτο έλλειψη αγωγής, ιδιαιτέρως άξιοκατάκριτη για τους εφήβους και τη νεολαία. Σ' αυτό το σύνολο των ωραίων ιδιοτήτων έδωσαν το όνομα σωφροσύνη.

-Η σωματική άσκηση είχε τεράστια σημασία και η έννοια τηής τελειότητος του σώματος, όπως αντικατοπτρίζεται στα αγάλματα και τα άγγεια, ελάμβανε διαστάσεις λατρείας. Τα γυμνάσια ήταν ένας από τους κατ' εξοχήν τόπους καθημερινής συναναστροφής, αλλά και πλοκής ερωτικών ειδυλλίων.

-Η ανώτατη τιμή για έναν αθλητή ήταν να νικήσει στους Όλυμπιακούς Αγώνες. Οι πόλεις αφιέρωναν αγάλματα στους ολυμπιονίκες τους, γκρέμιζαν μάλιστα συμβολικώς ένα μέρος του τείχους τους, για να εισέλθει ο ολυμπιονίκης στην πόλη επιστρέφοντας από τούς αγώνες.

-Η σχέση των αρχαίων Ελλήνων με την εργασία ήταν πολύ απλή: καμία σχέση. Ο Αριστοτέλης μάλιστα έδωσε και τη θεωρητική βάση αύτης της αντιλήψεως, εξηγώντας ότι «ο ελεύθερος χρόνος είναι προϋπόθεση της πολιτισμένης ζωής». Ώς εκ τούτου η έννοια που περιγράφουν οι σημερινές λέξεις, σπατάλη χρόνου ή χασομέρι, τους ήταν άγνωστη. Μάλλον δεν είναι συμπτωματικό ότι οι λέξεις δουλεία και δουλειά έχουν δια φορά μόνον ως προς την τονιζόμενη συλλαβή. Αυτό βέβαια ίσχυε για τους κατοίκους των πόλεων και μάλιστα για τους ευπορότερους εξ αυτών.
Μια ματιά στις κωμωδίες του Αριστοφάνη, ιδίως στα χωρία τα σχετικά με τη ζωή των γεωργών της Αττικής (οι όποιοι, σημειωτέον, ήταν ελεύθεροι πολίτες), δείχνει ότι η ύπαρξη άφθονου ελεύθερου χρόνου για την ενασχόληση με τα πολιτικά ζητήματα ήταν μάλλον το ιδεατό.

-Οι αρχαίοι έτρωγαν δύο φορές την ήμερα: ένα ελαφρύ γεύμα, γνωστό ως άριστον, και τοδείπνον, που ήταν το κυρίως φαγητό τους. Προσοχή όμως: δεν έτρωγαν μόνο για να τραφούν. Το τραπέζι είχε ιδιαίτερη κοινωνική σημασία, διότι το κύριο ζητούμενο ήταν οι συζητήσεις και η συντροφιά των συνδαιτυμόνων. 

-Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πολύ φιλόξενοι. Οποιοσδήποτε ξένος ήταν ευπρόσδεκτος και εθεωρείτο πρόσωπο ιερό που απολάμβανε της προστασίας του Ξενίου Διός. Χαρακτηριστικότατες είναι οι περικοπές της Οδύσσειας στη ραψωδία α. όπου ο Τηλέμαχος φιλοξενεί την Αθηνά, και στη ραψωδία ε κ.έξ., όπου οι Φαίακες φιλοξενούν τον Οδυσσέα.
Εξίσου χαρακτηριστική ως παράδειγμα προς αποφυγήν είναι και η περικοπή της ραψωδίας κ. όπου ο Κύκλωπας όχι μόνο δεν φιλοξενεί, αλλά καταβροχθίζει τους συντρόφους του Οδυσσέως. Η τύφλωσή του είναι η αναπόφευκτη τιμωρία για την ασέβεια του.

-Η φιλοξενία ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο τυπικό: μόλις ένας ξένος έφθανε στα πρόθυρα της οικίας, ο οικοδεσπότης έσπευδε να τον υποδεχθεί αυτοπροσώπως. Του παρέθετε λουτρό, γεύμα και τον άφηνε να ξεκουρασθεί. Κατόπιν, αν ο φιλοξενούμενος ήθελε, απαντούσε σε ερωτήσεις για την ταυτότητα του, την καταγωγή του, κλπ.

-Στους αρχαίους Έλληνες άρεσε επίσης να καλούν στο σπίτι τους για φαγητό τους φίλους τους και τους φίλους των φίλων τους. Αυτή η συνήθεια γέννησε μια ειδική κατηγορία προσκεκλημένων, τους παρασίτους {παρά + σίτος = σιτάρι, γενικώς φαγητό (η λέξη προσέλαβε αργότερα αρνητική σημασία λόγω της καταχρήσεως αυτής της συνήθειας).
Ο Πλούταρχος αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο στο θέμα «ως ποιο βαθμό μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αυτό το δικαίωμα χωρίς να ξεπεράσει τα όρια της καλής συμπεριφοράς».

-Στο Συμπόσιον, ο Πλάτων διηγείται ότι ο Αριστόδημος συνάντησε τον Σωκράτη με επίσημο ένδυμα και μαθαίνοντας ότι πηγαίνει στο τραπέζι του Αγάθωνος, αποφάσισε να τον συνοδεύσει, αν και δεν ήταν καλεσμένος. Στον δρόμο ο Σωκράτης, απασχολημένος καθώς ήταν με ένα φιλοσοφικό πρόβλημα, βράδυνε το βήμα του. Ο Αριστόδημος δεν παρατήρησε ότι ο φιλόσοφος έμεινε πίσω και εισήλθε μόνος στην οικοία του Αγάθωνος. Παρ' όλα αυτά, δεν βρέθηκε σε δύσκολη θέση: οι θύρες ήταν διάπλατα ανοικτές και ένας δούλος τον οδήγησε αμέσως στην τραπεζαρία, όπου οό Αγάθων τον υποδέχθηκε με μεγάλη χαρά, λέγοντάς του ότι ήθελε να τον καλέσει προσωπικώς, μα δεν μπόρεσε να τον βρει.

-Ο οικοδεσπότης ενός δείπνου έγραφε σε μια πινακίδα καλυμμένη με κερί τα ονόματα των προσκεκλημένων του, καθώς και την ημέρα και την ώρα του συμποσίου. Στη συνέχεια ένας δούλος έπαιρνε την πινακίδα και περιήρχετο τις οικίες των προσκεκλημένων. Η συνήθης ώρα προσελεύσεως ήταν η ένατη βραδινή.

-Μόλις οι προσκεκλημένοι έφθαναν στην οικία όπου ήταν καλεσμένοι, οι δούλοι τους έβγαζαν τα υποδήματα και τους έπλεναν τα πόδια.

-Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να τρώνε ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα, ακουμπώντας στον έναν αγκώνα και χρησιμοποιώντας το ελεύθερο χέρι για να παίρνουν το φαγητό από ένα μικρό τραπέζι που βρισκόταν μπροστά τους.

-Το φαγητό έπρεπε να είναι τόσο όσο χρειάζεται για να καταπραΰνει μια κανονική πείνα, διότι η λαιμαργία εθεωρείτο ελάττωμα. Αδιανόητο επίσης ήταν να τρώει κανείς μόνος του. Μόνον οι άφιλοι, αυτοί δηλαδή που δεν είχαν φίλους, είχαν αυτό το θλιβερό προνόμιο.

-Δεν χρησιμοποιούσαν πιρούνια και μαχαίρια. Κουτάλια διέθεταν, αλλά προτιμούσαν να τα αντικαθιστούν με μια κόρα ψωμιού. Το φαγητό το έπιαναν με τα χέρια. Τις μερίδες τις σέρβιραν ψιλοκομμένες, για να πιάνονται εύκολα. Τα τραπεζομάντιλα και οι πετσέτες ήταν άγνωστες έννοιες. Τα χέρια τους τα σκούπιζαν με ψίχα ψωμιού ή με μια ειδική κόλλα που τη ζύμωναν με τα δάκτυλα τους και την έκαναν σφαιρίδιο.

-Στα δείπνα ή συμπόσια έπαιρναν μέρος μόνον οι άνδρες, γιατί η συζήτηση θα ήταν φιλοσοφική ή πολιτική, επομένως ακατανόητη για τις γυναίκες και τα παιδιά, ή καθαρώς ανδρική, επομένως ακατάλληλη για τα αυτιά των γυναικών. Μοναδική εξαίρεση αποτελούσαν οι εταιρες.

-Στάαοικογενειακά γεύματα η γυναίκα καθόταν σε σκαμνί, ενώ τα παιδιά ενεφανίζοντο στα επιδόρπια και παρέμεναν όρθια ή καθιστά, αναλόγως της ηλικίας τους και των συνηθειών της οικογένειας. 

-Το αγαπημένο ποτό των αρχαίων Ελλήνων ήταν το κρασί. Το έπιναν μετά τα φαγητά και πάντοτε ανακατεμένο με νερό. Παρ' ότι διετείνοντο ότι έπρεπε να πίνει κανείς με μέτρο, λίγοι μπορούσαν να ύπερηφανευθούν ότι ήταν σε θέση να σταθούν γερά στα πόδια τους μετά από ένα συμπόσιο.

-Επίσης τους άρεσε να κάνουν προπόσεις. Μία από αυτές που μας σώθηκαν λέει; «Υγεία, πιο σεβαστή από τους ευλογημένους θεούς, είθε να ζω με σένα όλη την υπόλοιπη ζωή μου και είθε να είσαι ελεήμων συγκάτοικος του οίκου μου».

-Απεχθάνοντο τις θλιβερές συζητήσεις στο τραπέζι, ενώ διασκέδαζαν ιδιαιτέρως με τα αινίγματα. Όποιος δέν μπορούσε να απαντήσει ετιμωρείτο να πιει ένα κύπελλο κρασί.

-Ο οστρακισμός ήταν μια από τις σκληρές δοκιμασίες στις όποιες υπέβαλλαν οι Αθηναίοι αυτούς που αποκτούσαν φήμη, δόξα και πολιτική ισχύ και συνεπώς θα ήταν δυνατόν να υποκύψουν στον πειρασμό να καταλύσουν τη δημοκρατία και να εγκαθιδρύσουν τυραννίδα.
Η διαδικασία είχε ως εξής: Κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να γράψει επάνω σ' ένα όστρακον (έτσι ονομαζόταν το θραύσμα πήλινου σκεύους, από εδώ και το όνομα αυτής της διαδικασίας), το όνομα του ανθρώπου που είχε προταθεί να εξορισθεί. Στη συνέχεια το εναπόθετε σε έναν περιφραγμένο χώρο στην αγορά. Εκεί οι άρχοντες έκαναν την καταμέτρηση και όποιος είχε τις περισσότερες ψήφους κατεδικάζετο σε δέκα έτη εξορίας.

Σε μια τέτοια ψηφοφορία σταμάτησε ένας αγράμματος Αθηναίος τον Αριστείδη και χωρίς να τον γνωρίζει προσωπικώς, του ζήτησε να γράψει επάνω στο όστρακο το όνομα «Αριστείδης».Έκπληκτος ο πολιτικός τον ρώτησε αν ο Αριστείδης του είχεκάνει κακό. «Κανένα» απάντησε εκείνος, «αλλά έχω βαρεθεί να ακούω διαρκώς ο Δίκαιος, ο Δίκαιος».

-Οι μορφές των νεκρών ήταν σκαλισμένες σε επιτύμβιες στήλες και τα λόγια τους σε επιγραφές. Όλοι έδειχναν νέοι και ωραίοι, μιας και κανένας Έλληνας δεν θα τοποθετούσε στα μνημεία των προγόνων του μια στήλη με μορφή αρρώστου ή γέρου. Οι απόγονοι έπρεπε να βλέπουν τους αγαπημένους τους νεκρούς, έτσι όπως έδειχναν στα καλύτερα χρόνια της ζωής τους. Οι άνδρες παριστάνοντο με συνοδεία από νεαρούς δούλους. 

-Επάνω από μερικούς τάφους, ψηλές λήκυθοι ανήγγελλαν σιωπηρώς ότι κάτω απ' αυτές κείτονται τα λείψανα νέων αγοριών ή κοριτσιών, που πέθαναν πριν προφθάσουν να δούν την ημέρα του γάμου τους. Με αυτές τις ληκύθους έφερναν νερό από τη θαυμαστή βρύση Καλλιρρόη, γιά τον εξαγνισμό των γαμπρών πριν από τον γάμο.

-Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν μεγαλύτερο σύνδεσμο με τους νεκρούς από εκείνον που έχουν οι σύγχρονοι Έλληνες. Σε μια ελληνορθόδοξη κηδεία συμβαίνουν τα ίδια πράγματα. Έχει σημασία το ότι η λέξη κηδεία, που χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει τα της ταφής, κυριολεκτικώς σημαίνει φροντίδα.

-Αντίθετα με τον δικό μας πολιτισμό, που μας ενθαρρύνει να παρουσιάζουμε σφιγμένα χείλη μπροστά στην απώλεια ενός ανθρώπου μας, ο ελληνικός πολιτισμός όχι μόνο ανεχόταν, αλλά επίσης και προσδοκούσε πολύ επιδεικτικές εκδηλώσεις θλίψεως. Υπάρχουν συχνές αναφορές στη λογοτεχνία για άνδρες και γυναίκες που ξεριζώνουν τα μαλλιά τους, ξεσχίζουν τα ρούχα τους, χτυπούν και μωλωπίζουν τα στήθη τους, κυλιούνται στο χώμα καί οδύρονται μέσα στη σκόνη και απέχουν από φαγητό και ποτό για πολλές ήμερες... Έφερναν δηλαδή στην κηδεία τη δική τους προσωπική αίσθηση του πόνου και της ζωής. Αυτά ακριβώς κάνει και ο Αχιλλέας θρηνώντας τον θάνατο του Πατρόκλου στη γνωστή περικοπή από τη ραψωδία Σ της Ίλιάδας.

Πηγή:  Χ. Ζαμπούνης ~ Savoir Vivre   http://krasodad.blogspot.gr/

Οι ηλιακές πόλεις των αρχαίων Ελλήνων

Τυπικό αρχαιοελληνικό σπίτι προσανατολισμένο στον άξονα Βορρά-Νότου, με την είσοδο και τα κύρια δωμάτια στραμμένα στο Νότο για καλύτερη εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας.

Αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι στην αρχαία Ελλάδα ακολουθούσαν τις συμβουλές του Σωκράτη στο σχεδιασμό σπιτιών και πόλεων με βάση την παθητική ηλιακή αρχιτεκτονική.

ΠΟΤΕ στην ανθρώπινη ιστορία δεν υπήρξε ένα τόσο διαπρεπές και εξέχον μέλος της κοινωνίας που να υποστήριξε τόσο θερμά την ηλιακή αρχιτεκτονική από τον Σωκράτη.

Ο κορυφαίος φιλόσοφος ένιωθε τόσο έντονα την αναγκαιότητα οικοδόμησης πόλεων και κατοικιών σύμφωνα με τον ήλιο, ώστε σκέφτηκε να δημιουργήσει μια τάξη για να διδάξει στους μαθητές του τα μυστικά της ηλιακής αρχιτεκτονικής.

Αυτό αναφέρεται στο ενδιαφέρον βιβλίο του Τζον Περλίν “Let It Shine: The 6000-Year Story of Solar Energy”, στο οποίο ο συγγραφέας παραθέτει αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία για να δείξει ότι από τη Νεολιθική ακόμη εποχή τα σπίτια χτίζονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να συλλαμβάνουν το φως του ήλιου τον χειμώνα.

Στο βιβλίο υπάρχουν μερικά εντυπωσιακά στοιχεία: όχι μόνο τώρα, αλλά τα τελευταία τρεις χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ηλιακούς συλλέκτες – παλιά για να εστιάσουν το ηλιακό φως και να ανάψουν φωτιά, κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης για να συγκολλήσουν μέταλλα και κατά τον δέκατο ένατο αιώνα για να κινήσουν ατμομηχανές· η βιομηχανία παραγωγής ηλιακών θερμοσιφώνων άρχισε να αναπτύσσεται στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, πριν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, ενώ από τη δεκαετία του 1870, οι επιστήμονες και οι μηχανικοί είχαν ήδη βρει τρόπους και μέσα που μετέτρεπαν την ηλιακή ακτινοβολία απευθείας σε ηλεκτρική ενέργεια.

Θέματα ζωτικής σημασίας σήμερα, καθώς ολόκληρος ο πλανήτης οδεύει προς μια μη αντιμετωπίσιμη ενεργειακή κρίση.

Κατά τον συγγραφέα, οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι έχουν ωφεληθεί τα τελευταία έξι χιλιάδες χρόνια από την ενέργεια του ήλιου είναι μυριάδες. Και αναρωτιέται: αφού πριν από χιλιάδες χρόνια λαοί όπως οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και οι Κινέζοι μπόρεσαν να αξιοποιήσουν με επιτυχία την ενέργεια του ήλιου, γιατί να μην μπορούμε κι εμείς, με την προχωρημένη τεχνολογικά γνώση μας, να κάνουμε την ηλιακή ενέργεια θεμέλιο και βάση του πολιτισμού μας;

Πολύ πριν από το ηλεκτρικό ρεύμα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, οι σχεδιαστές σπιτιών έπρεπε συχνά να χρησιμοποιούν παθητικές πηγές ενέργειας για την άνεση των ενοίκων.

Με βάση αυτό, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν προγραμματίσει την οικοδόμηση ολόκληρων πόλεων στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία, όπως η Όλυνθος και η Πριήνη, επιτρέποντας σε κάθε ιδιοκτήτη σπιτιού να έχει πρόσβαση στο φως του ήλιου για ζεστασιά το χειμώνα. Αυτό το πετύχαιναν χαράσσοντας τους δρόμους από τα ανατολικά προς τα δυτικά, έτσι ώστε κάθε σπίτι να έχει νότιο προσανατολισμό.

Στην Πριήνη οι κύριοι δρόμοι είχαν σχεδιαστεί στον άξονα Ανατολής-Δύσης, επιτρέποντας σε όλα τα σπίτια να έχουν πρόσβαση το χειμώνα στον ήλιο για να ζεσταίνουν το εσωτερικό τους.

Με το να έχουν την είσοδο και τα κύρια ανοίγματα στραμμένα στο νότο, τα σπίτια της αρχαιότητας εκμεταλλεύονταν τις ηλιακές ακτίνες για θέρμανση και φως. Οι περισσότερες πόλεις ήταν έτσι σχεδιασμένες που να επιτρέπουν σε κάθε σπίτι να θερμαίνεται από τον ήλιο κατά τους χειμερινούς μήνες.

Η Σωκρατική διδασκαλία

Ο Ξενοφών, που στα νιάτα του υπήρξε μαθητής του Σωκράτη, αναφέρει στο έργο του “Απομνημονεύματα Σωκράτους” τι δίδασκε ο μεγάλος σοφός στους μαθητές του σχετικά με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό και τα παθητικά ηλιακά συστήματα.

Όπως το συνήθιζε, ο Σωκράτης ξεκινούσε τη συζήτηση κάνοντας μια απλή, κατά τα φαινόμενα, παρατήρηση: «Όταν κάποιος θέλει να χτίσει ένα σπίτι, δεν πρέπει να το κάνει όσο γίνεται πιο ευχάριστο, αφού θα ζήσει μέσα σ’ αυτό, και όσο πιο χρήσιμο γίνεται; Και δεν είναι ευχάριστο ένα σπίτι που το καλοκαίρι είναι δροσερό και το χειμώνα ζεστό;

Τώρα, από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι στα σπίτια που έχουν νότιο προσανατολισμό, οι ακτίνες του ήλιου περνούν μέσα από τις στοές (σκεπασμένες βεράντες), αλλά το καλοκαίρι η διαδρομή του ήλιου είναι ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας και πάνω από την οροφή, έτσι έχουμε σκιά…» Και παρουσιάζοντας αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους είναι ωφέλιμη η ηλιακή αρχιτεκτονική, ο Σωκράτης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σε ένα σπίτι σχεδιασμένο με αυτό τον τρόπο «ο ιδιοκτήτης θα βρει σε αυτό ένα καταφύγιο για όλες τις εποχές… γεγονός που καθιστά το σπίτι και χρήσιμο και ευχάριστο».

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν σε ελληνικές πόλεις και οικισμούς μεταξύ του 500 π.Χ. και του 200 π.Χ. έδειξαν ότι οι κατασκευαστές τόσο των αγροτικών όσο και των αστικών κατοικιών ακολουθούσαν τις συμβουλές του Σωκράτη.

Η αρχή έγινε με την αναδιαμόρφωση δύο σπιτιών στο κέντρο της Αθήνας, όπου οι εργάτες άλλαξαν τη διάταξη των δωματίων, έτσι ώστε να έχουν νότιο προσανατολισμό. Δηλαδή, το αίθριο και τα μεγάλα ανοίγματα (πόρτες και παράθυρα) να κοιτούν προς το νότο, ενώ τα βορινά ανοίγματα ήταν λίγα και μικρά.

Η νέα αρχιτεκτονική αντίληψη εξαπλώθηκε σύντομα σε όλο τον ελλαδικό χώρο, καθώς οι κατασκευαστές κατοικιών άρχισαν να υιοθετούν την ηλιακή αρχιτεκτονική. Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήραν οι πολεοδόμοι.

Αναπαράσταση σε υπολογιστή του εσωτερικού μιας κατοικίας της Ολύνθου. Η σκεπαστή βεράντα στο αίθριο έχει νότιο προσανατολισμό για καλύτερη εκμετάλλευση του ηλιακού φωτός.

Όλυνθος: η πρώτη ηλιακή πόλη

Παρά το γεγονός ότι η Πριήνη, η αρχαία ελληνική πόλη στη νοτιοδυτική Καρία, στις ακτές της Μικράς Ασίας, κοντά στη Σάμο, είναι μέχρι σήμερα ονομαστή για την ρυμοτομία της, η πρώτη ηλιακή πόλη της αρχαίας Ελλάδας ήταν η Όλυνθος.

Η αρχαία αυτή πόλη της Χαλκιδικής, χτισμένη σε μια εύφορη πεδιάδα, στο μυχό του κόλπου της Τορώνης, κοντά στη βάση της χερσονήσου της Κασσάνδρας, απέχει περίπου 11,5 χλμ. από την Ποτίδαια και 4 χλμ. από τη θάλασσα.

Τα οικοδομικά τετράγωνα της Ολύνθου, μήκους 100 περίπου μέτρων και πλάτους 40 μέτρων, χωρίζονταν από δρόμους 5-7 μ. στον άξονα Ανατολής-Δύσης, οι οποίοι συνδέονταν ακανόνιστα με μερικούς εγκάρσιους.

Κάθε οικοδομικό τετράγωνο είχε μια σειρά από πέντε σπίτια στην κάθε πλευρά του δρόμου, ανάμεσα στα οποία υπήρχε ένας στενός διάδρομος. Τα σπίτια της Ολύνθου είναι τα αρχαιότερα που ξέρουμε και σχεδόν τα μόνα της κλασικής εποχής. Τα σπίτια της Πριήνης, της Πέλλας, της Περγάμου και της Δήλου είναι μεταγενέστερα.

Το παράδειγμα της Ολύνθου μιμήθηκαν και άλλες πόλεις, με αποτέλεσμα η ηλιακή αρχιτεκτονική να εξαπλωθεί μέχρι και τη σημερινή κεντρική Βουλγαρία. Ακόμη και αν η εδαφική έκταση παρουσίαζε δυσκολίες, οι πολεοδόμοι εύρισκαν τρόπους να τις ξεπεράσουν.

Παραμένει αδιευκρίνιστο αν οι απόψεις του Σωκράτη στηρίζονταν στην πυθαγόρεια φιλοσοφία ή προέρχονταν μόνο από την εμπειρική παρατήρηση. Είναι πάντως γνωστό ότι ένας άλλος πυθαγόρειος φιλόσοφος, ο μεγάλος δραματουργός Αισχύλος έλεγε ότι «μόνο οι πρωτόγονοι και οι βάρβαροι δεν γνωρίζουν τον τρόπο να κάνουν τα σπίτια τους να αντικρίζουν τον ήλιο το χειμώνα».

Στην κάτοψη αυτή του πολεοδομικού σχεδίου της Ολύνθου βλέπουμε ότι οι κύριοι δρόμοι είναι προσανατολισμένοι στον άξονα Ανατολής-Δύσης.

Αναπαράσταση συγκροτήματος κατοικιών στην Όλυνθο. Τα δωμάτια και οι προσόψεις των κατοικιών κοιτάζουν προς το Νότο. Οι κατοικίες προστατεύονται από το ψύχος του βόρειου ανέμου με έναν ψηλό τοίχο, στον οποίο δεν υπάρχουν καθόλου ανοίγματα.

http://www.apocalypsejohn.com/