~~~Όποιος πράττει ενάρετες πράξεις είναι ηθικός!~~~
Αν και κατεξοχήν ορθολογιστής, ο Αριστοτέλης έδωσε πρώτος στην Ηθική, βιωματική διάσταση και όχι νοησιαρχική. Με άλλα λόγια, η ηθική δεν απότελει ιδεολογικό σύστημα (όσο κι αν περιγράφεται συχνα με αφηρημένες έννοιες , π.χ. καλοσύνη, κακία, αρετή κλπ), αλλά Τρόπο Ζωής. Ένας τέτοιος τρόπος ζωής αποσκοπεί στην Ευδαιμονία (ευ + δαίμων).
Η ευδαιμονία εστί ψυχής ενέργεια τις κατ' αρετήν τέλειαν. [ η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής σύμφωνα με τους κανόνες της τέλειας – ολοκληρωμένης αρετής. (Ηθ. Νικ. Α9, 25-26) ].
Η ανθρώπινη λοιπόν ευτυχία είναι προϊόν εκείνης της ψυχικής δυναμικής η οποία συμμορφώνεται με την αρετή.
Ο φιλόσοφος ταυτίζει την αρετή με το αγαθόν, καθώς την αντιδιαστέλλει προς την κακία, η οποία προφανώς ταυτίζεται με το κακόν.
Η αρετές χωρίζονται με βάση την επισταμένη παρατήρηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε διανοητικές και ηθικές.
Α) Διανοητικές αρετές. Σε αυτές ο Αριστοτέλης εντάσσει όσες υπηρετούν το αγαθό με όργανο το Νου (π.χ. σωφροσύνη). Οι διανοητικές αρετές είναι στην βάση τους φυσικές δεξιότητες και στοχεύουν σε ένα αγαθό, φυσικά προσδιορισμένο.
Β) Ηθικες αρετές είναι εκείνες που πηγάζουν από το Έργο – Πράξη. Οι ηθικές όμως, αρετές είναι επίκτητες (αποτέλεσμα “εξάσκησης”) και επομένως η σκοποθεσία τους εξαρτάται άμεσα από τον τρόπο πραγμάτωσής τους. Αυτές απαρτίζουν ότι καλούμε Ήθος το οποία: <<...εξ έθους περιγίνεται, όθεν και τουνάμα έσχηκε μικρόν παρέκκλίνονω από του έθους>>. [ γεννιέται από το Έθος- δηλαδή τη συνήθεια- από όπου πήρε και το όνομα, το οποίο (ήθος) μικρή διαφορά παρουσιάζει από το έθος (Ηθ. Νικ. Β 1, 1-3) ].
Ο Αριστοτέλης συνεχίζει παρατηρώντας ότι γίνεται φανερό ότι καμία από τις ηθικές αρετές δεν υπάρχει σε εμάς από την φύση... ούτε λοιπόν φυσικά, ούτε αντίθετα με τη φύση υπάρχουν σε εμάς οι αρετές, αλλά από τη φύση έχουμε τη δυνατότητα να τις δεχτούμε και να τις τελειοποιήσουμε με τον Εθισμό.
Αφού κατέστησε κοινή τη δυνατότητα μετοχής στο αγαθό, έδωσε στην ηθική βιωματική διάσταση και την κατέστησε λογικό αποτέλεσμα της ηθικής πράξης και όχι προϋπόθεσή της (!) όπως γενικότερα πιστεύεται μέχρι σήμερα.
Το αντίθετο ισχύει για τις νοητικές αρετές: ο Αριστοτέλης παρατήρησε ότι για όσα είμαστε φυσικά προδιαγεγραμμένοι, κατέχουμε ήδη τις απαραίτητες δεξιότητες και κατά περίπτωση τις εφαρμόζουμε (αισθήσεις).
Οι ηθικές αρχές κατοχυρώνονται μόνο με την εφαρμογή τους και περαιτέρω με την άσκησή τους.
Επειδή λοιπόν το ήθος διαπλάθεται και δεν κληροδοτείτε, αποκτάτε όχι με την σκέψη ή το ένστικτο (δύο φυσικές διαδικασίες), αλλά με τον εθισμό, μια κοινωνική διαδικασία.
Η ηθική αρετή λοιπόν, αφορά και την ηδονή και την λύπη. Γιατί εξαιτίας της ηδονής κάνουμε τα κακά, ενώ εξαιτίας της λύπης απέχουμε από τα καλά. Για αυτό, όπως είπε ο Πλάτων, πρέπει από την παιδική ηλικία, να έχουμε πάρει εκείνη την αγωγή που θα μας κάνει να χαιρόμαστε και να λυπόμαστε με όσα πρέπει. Αυτή λοιπόν, είναι η ορθή παιδεία (Ηθ. Νικ. Β3, 1-2).
Ως ουσιώδες χαρακτηριστικό της αρετής, αναδυκνείεται η μεσότητα. Ασφαλώς, ο όρος αυτός αποτελεί την αριστετολική εκδοχή της κορυφαίας αρχαιοελληνικής αξίας: του μέτρου που αρχικά απασχόλησε τον Πλάτωνα.
Μέσα στα πλαίσια της ηθικής, η υπερβολή και η έλλειψη εκπροσωπούν το Κακό, γιατί οδηγούν σε κατάργηση της αυτάρκειας, δηλαδή της ελευθερίας!
Το γεγονός οτι η μεσότητα είναι ένα δύσκολο επίτευμα, αποτελεί για τον Αριστοτέλη, μια ακόμη ισχυρή απόδειξη ότι είναι η σωστή ηθική επιλογή και ταυτίζεται με την αρετή. Αξιοποιώντας τις πυθαγόρειες αντιλήψεις, θεωρεί ιδιότητα του Κακού την πολλαπλότητα και την ευκολία, ενώ του Καλού, τη δυσκολία και την μοναδικότητα. Όπως παρατήρησε και ο μεταγενέστερός τους στοχαστής Καζαντάκης: ο Σωστός δρόμος είναι ο Ανήφορος.
Η ευδαιμονία εστί ψυχής ενέργεια τις κατ' αρετήν τέλειαν. [ η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής σύμφωνα με τους κανόνες της τέλειας – ολοκληρωμένης αρετής. (Ηθ. Νικ. Α9, 25-26) ].
Η ανθρώπινη λοιπόν ευτυχία είναι προϊόν εκείνης της ψυχικής δυναμικής η οποία συμμορφώνεται με την αρετή.
Ο φιλόσοφος ταυτίζει την αρετή με το αγαθόν, καθώς την αντιδιαστέλλει προς την κακία, η οποία προφανώς ταυτίζεται με το κακόν.
Η αρετές χωρίζονται με βάση την επισταμένη παρατήρηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε διανοητικές και ηθικές.
Α) Διανοητικές αρετές. Σε αυτές ο Αριστοτέλης εντάσσει όσες υπηρετούν το αγαθό με όργανο το Νου (π.χ. σωφροσύνη). Οι διανοητικές αρετές είναι στην βάση τους φυσικές δεξιότητες και στοχεύουν σε ένα αγαθό, φυσικά προσδιορισμένο.
Β) Ηθικες αρετές είναι εκείνες που πηγάζουν από το Έργο – Πράξη. Οι ηθικές όμως, αρετές είναι επίκτητες (αποτέλεσμα “εξάσκησης”) και επομένως η σκοποθεσία τους εξαρτάται άμεσα από τον τρόπο πραγμάτωσής τους. Αυτές απαρτίζουν ότι καλούμε Ήθος το οποία: <<...εξ έθους περιγίνεται, όθεν και τουνάμα έσχηκε μικρόν παρέκκλίνονω από του έθους>>. [ γεννιέται από το Έθος- δηλαδή τη συνήθεια- από όπου πήρε και το όνομα, το οποίο (ήθος) μικρή διαφορά παρουσιάζει από το έθος (Ηθ. Νικ. Β 1, 1-3) ].
Ο Αριστοτέλης συνεχίζει παρατηρώντας ότι γίνεται φανερό ότι καμία από τις ηθικές αρετές δεν υπάρχει σε εμάς από την φύση... ούτε λοιπόν φυσικά, ούτε αντίθετα με τη φύση υπάρχουν σε εμάς οι αρετές, αλλά από τη φύση έχουμε τη δυνατότητα να τις δεχτούμε και να τις τελειοποιήσουμε με τον Εθισμό.
Αφού κατέστησε κοινή τη δυνατότητα μετοχής στο αγαθό, έδωσε στην ηθική βιωματική διάσταση και την κατέστησε λογικό αποτέλεσμα της ηθικής πράξης και όχι προϋπόθεσή της (!) όπως γενικότερα πιστεύεται μέχρι σήμερα.
Το αντίθετο ισχύει για τις νοητικές αρετές: ο Αριστοτέλης παρατήρησε ότι για όσα είμαστε φυσικά προδιαγεγραμμένοι, κατέχουμε ήδη τις απαραίτητες δεξιότητες και κατά περίπτωση τις εφαρμόζουμε (αισθήσεις).
Οι ηθικές αρχές κατοχυρώνονται μόνο με την εφαρμογή τους και περαιτέρω με την άσκησή τους.
Επειδή λοιπόν το ήθος διαπλάθεται και δεν κληροδοτείτε, αποκτάτε όχι με την σκέψη ή το ένστικτο (δύο φυσικές διαδικασίες), αλλά με τον εθισμό, μια κοινωνική διαδικασία.
Η ηθική αρετή λοιπόν, αφορά και την ηδονή και την λύπη. Γιατί εξαιτίας της ηδονής κάνουμε τα κακά, ενώ εξαιτίας της λύπης απέχουμε από τα καλά. Για αυτό, όπως είπε ο Πλάτων, πρέπει από την παιδική ηλικία, να έχουμε πάρει εκείνη την αγωγή που θα μας κάνει να χαιρόμαστε και να λυπόμαστε με όσα πρέπει. Αυτή λοιπόν, είναι η ορθή παιδεία (Ηθ. Νικ. Β3, 1-2).
Ως ουσιώδες χαρακτηριστικό της αρετής, αναδυκνείεται η μεσότητα. Ασφαλώς, ο όρος αυτός αποτελεί την αριστετολική εκδοχή της κορυφαίας αρχαιοελληνικής αξίας: του μέτρου που αρχικά απασχόλησε τον Πλάτωνα.
Μέσα στα πλαίσια της ηθικής, η υπερβολή και η έλλειψη εκπροσωπούν το Κακό, γιατί οδηγούν σε κατάργηση της αυτάρκειας, δηλαδή της ελευθερίας!
Το γεγονός οτι η μεσότητα είναι ένα δύσκολο επίτευμα, αποτελεί για τον Αριστοτέλη, μια ακόμη ισχυρή απόδειξη ότι είναι η σωστή ηθική επιλογή και ταυτίζεται με την αρετή. Αξιοποιώντας τις πυθαγόρειες αντιλήψεις, θεωρεί ιδιότητα του Κακού την πολλαπλότητα και την ευκολία, ενώ του Καλού, τη δυσκολία και την μοναδικότητα. Όπως παρατήρησε και ο μεταγενέστερός τους στοχαστής Καζαντάκης: ο Σωστός δρόμος είναι ο Ανήφορος.
Παραπάνω μελετήσατε αποσπάσματα από μια ανάλυση του έργου, του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου Αριστοτέλη, Ηθικά Νικομάχεια.
Ευχαριστώ για το χρόνο που διαθέσατε.
Να θυμάστε:
αν δεν αλλάξουμε εμεις πρώτα , δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτα σε τούτο τον κόσμο
Ερμής Τρισμέγιστος/ Πολιτική Εντελέχεια
https://www.facebook.com/politikientelexeia/posts/1778559272411087
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου