Τα τρία είδη ρητορικής κατά Αριστοτέλη 05/10/2013 - 20:45

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΕΙΘΟΥΣ

Ο Αριστοτέλης, στα τρία βιβλία του έργου του "ΤΕΧΝΗ, ΡΗΤΟΡΙΚΗ" περιγράφει τη ρητορική τέχνη, τα είδη και τα μέσα της. Ο φιλόσοφος όρισε τη ρητορική ως τέχνη της πειθούς, ταξινόμησε τους τρόπους πειθούς (επίκληση στη λογική, στο συναίσθημα και στο ήθος του ομιλητή) και πρόσθεσε ότι ο ρήτορας μεταχειρίζεται τους ρητορικούς συλλογισμούς, τα ἐνθυμήματα, και τα παραδείγματα. Καθώς, όμως, τα περισσότερα ἐνθυμήματα στηρίζονται σε ειδικούς τόπου, δηλαδή σε προκείμενες προτάσεις που προσιδιάζουν σε έναν συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο, ο φιλόσοφος θεώρησε στο σημείο αυτό αναγκαίο να καθορίσει τα είδη της ρητορικής, ώστε να είναι σε θέση ο ρήτορας να χρησιμοποιεί τους κατάλληλους κάθε φορά τόπους.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΤΕΧΝΗ ΡΗΤΟΡΙΚΗ (1358a36–1359a29)

Τρία είδη ρητορικής υπάρχουν· γιατί τόσων ειδών είναι και οι ακροατές των λόγων. Τρία είναι τα συστατικά στοιχεία ενός λόγου: ο ομιλητής, [1358b] το θέμα για το οποίο μιλάει και, τέλος, αυτός στον οποίο απευθύνεται· αυτός, δηλαδή ο ακροατής, είναι και ο τελικός στόχος του λόγου. Ο ακροατής δεν μπορεί παρά να είναι ή ένας απλός θεατής ή κριτής, κριτής μάλιστα είτε πραγμάτων που έχουν γίνει είτε πραγμάτων που πρόκειται να γίνουν. Για πράγματα που πρόκειται να γίνουν κρίνει π.χ. το μέλος της Εκκλησίας του Δήμου (5) γι' αυτά που έχουν ήδη γίνει κρίνει π.χ. ο δικαστής· ο απλός θεατής κρίνει τη δεινότητα του ρήτορα. Υποχρεωτικά, επομένως, τα είδη των ρητορικών λόγων είναι τρία: ο συμβουλευτικός, ο δικανικός και ο επιδεικτικός.

Η συμβουλή είναι ή προτροπή ή αποτροπή· το ένα από αυτά τα δύο δεν κάνουν, πράγματι, (10) πάντοτε και αυτοί που συμβουλεύουν σε ιδιωτικό επίπεδο και αυτοί που μιλούν δημόσια στον λαό; Στη δίκη έχουμε ή κατηγορία ή απολογία· πραγματικά, οι διάδικοι παίζουν υποχρεωτικά ή τον έναν ή τον άλλον από τους δύο αυτούς ρόλους. Στον επιδεικτικό, τέλος, λόγο έχουμε ή έπαινο ή ψόγο.

Ο καθένας τους έχει και τον δικό του χρόνο: ο συμβουλευτικός ρήτορας τον μέλλοντα (15) (γιατί, είτε προτρέπει είτε αποτρέπει, δίνει συμβουλές για πράγματα που πρόκειται να συμβούν), ο δικανικός ρήτορας τον παρελθοντικό χρόνο (γιατί, είτε κατηγορεί είτε απολογείται, ο λόγος του είναι για πράγματα που έχουν ήδη γίνει), ο επιδεικτικός ρήτορας κατά κύριο λόγο τον ενεστώτα (γιατί ο έπαινος ή ο ψόγος όλων τους αναφέρεται σε σύγχρονα γεγονότα), δεν είναι όμως λίγοι και αυτοί που χρησιμοποιούν επίσης τον παρελθοντικό χρόνο (20) ―όταν υπενθυμίζουν πράγματα που έγιναν― ή τον μέλλοντα ― όταν προδιαγράφουν πράγματα που πρόκειται να γίνουν.

Το καθένα από τα είδη αυτά έχει και έναν ιδιαίτερο τελικό στόχο, και καθώς τα είδη είναι τρία, τρεις είναι και οι τελικοί στόχοι. Στόχος του συμβουλευτικού ρήτορα είναι το ωφέλιμο και το βλαβερό (γιατί όποιος προτρέπει, συστήνει αυτό που συστήνει με την ιδέα ότι είναι καλύτερο, και όταν αποτρέπει, αποτρέπει από κάτι που κατά τη γνώμη του είναι χειρότερο)· τους άλλους στόχους τους χρησιμοποιεί συμπληρωματικά: (25) το δίκαιο ή το άδικο, το όμορφο ή το άσχημο. Των δικανικών ρητόρων ο στόχος είναι το δίκαιο και το άδικο, και αυτοί όμως δίπλα σ' αυτόν χρησιμοποιούν συμπληρωματικά και τους άλλους στόχους. Αυτοί, τέλος, που επαινούν ή ψέγουν έχουν για στόχο τους το όμορφο και το άσχημο, και αυτοί όμως συσχετίζουν αυτόν τον στόχο και με τους άλλους στόχους.

Η απόδειξη ότι ο στόχος του καθενός είναι αυτός που είπαμε είναι (30) ότι μερικές φορές ούτε που νοιάζεται ο ρήτορας να συζητήσει τα άλλα αυτά σημεία. Επί παραδείγματι ο δικανικός ρήτορας μπορεί να μην αμφισβητήσει καθόλου ότι η πράξη έγινε ή ότι προκάλεσε ζημία, δεν πρόκειται όμως ποτέ να παραδεχτεί ενοχή για άδικη πράξη· αν το έκανε, δεν θα χρειαζόταν καν να γίνει δίκη.

Το ίδιο και οι συμβουλευτικοί ρήτορες: για όλα τα άλλα μπορεί συχνά και να αδιαφορούν, ότι όμως δεν συμβουλεύουν χρήσιμα πράγματα (35) ή ότι αποτρέπουν από χρήσιμα πράγματα, αυτό δεν θα το δέχονταν ποτέ· συχνά δεν νοιάζονται καθόλου να αποδείξουν ότι είναι άδικο να υποδουλώνεις γειτονικούς λαούς και αυτούς που δεν σου έχουν κάνει κανένα κακό.

Παρόμοια και αυτοί που επαινούν ή ψέγουν δεν εξετάζουν καθόλου αν η πράξη του τάδε ήταν ωφέλιμη γι' αυτόν ή βλαβερή· [1359a] ίσα ίσα πολλές φορές θεωρούν άξιο επαίνου το ότι, αδιαφορώντας για το προσωπικό του συμφέρον, έκανε κάτι που ήταν όμορφο· επαινούν π.χ. τον Αχιλλέα που πρόστρεξε στον φίλο του τον Πάτροκλο, μολονότι ήξερε ότι ήταν μοιραίο τότε γι' αυτόν να πεθάνει, ενώ μπορούσε να μείνει ζωντανός: (5) για τον Αχιλλέα ο θάνατος αυτού του είδους ήταν πιο ωραίος· το συμφέρον του, βέβαια, ήταν να μείνει στη ζωή.

Από αυτά που είπαμε έγινε φανερό ότι ο ρήτορας είναι ανάγκη να έχει, πρώτα πρώτα, έτοιμες τις προκείμενες προτάσεις του πάνω στα τρία αυτά σημεία. Τα τεκμήρια, τα πιθανά και οι ενδείξεις είναι οι προκείμενες προτάσεις του ρήτορα. Γενικά ο συλλογισμός βασίζεται σε προκείμενες προτάσεις, και το ενθύμημα (10) είναι ένας συλλογισμός που τον αποτελούν προκείμενες σαν αυτές που είπαμε.

Με δεδομένο τώρα ότι δεν μπορεί ούτε να έχουν γίνει στο παρελθόν ούτε να γίνουν στο μέλλον τα αδύνατα πράγματα αλλά μόνο τα δυνατά· με δεδομένο επίσης ότι αυτά που δεν έγιναν ή δεν πρόκειται να γίνουν δεν είναι δυνατό τα πρώτα να έχουν γίνει στο παρελθόν και τα δεύτερα να γίνουν στο μέλλον, υποχρεωτικά και ο συμβουλευτικός και ο δικανικός (15) και ο επιδεικτικός ρήτορας πρέπει να έχουν έτοιμες προκείμενες προτάσεις σχετικές με το δυνατό και το αδύνατο: το πράγμα μπορεί να έγινε ή δεν μπορεί να έγινε; μπορεί να γίνει ή δεν μπορεί να γίνει;

Επίσης: Δεδομένου ότι όλοι οι ρήτορες, είτε επαινούν είτε ψέγουν, είτε προτρέπουν είτε αποτρέπουν, είτε κατηγορούν είτε απολογούνται, όχι μόνο προσπαθούν να αποδείξουν αυτά που είπαμε, (20) αλλά και ότι το καλό ή το κακό, το όμορφο ή το άσχημο, το δίκαιο ή το άδικο είναι μεγάλο ή μικρό ―είτε αντιμετωπίζοντας τα πράγματα καθεαυτά είτε συγκρίνοντάς τα μεταξύ τους―, είναι φανερό ότι θα πρέπει να έχουν προκείμενες προτάσεις και για το μέγεθος ή τη μικρότητα, για το μεγαλύτερο ή το μικρότερο ― φυσικά, και από τη γενική άποψη αλλά και για την κάθε επιμέρους περίπτωση· (25) π.χ. ποιο καλό, ποια άδικη ή ποια δίκαιη πράξη είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη ― το ίδιο και για τις υπόλοιπες περιπτώσεις.

Μτφρ. Δ. Λυπουρλής. 2002. Αριστοτέλης. Ρητορική Βιβλίο Πρώτο.
Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.
 

[Πηγή ellinikoarxeio.com]

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr
 

Η γιορτή της μητέρας έχει αρχαιοελληνικές ρίζες

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΜΑΗ

 

Η δεύτερη Κυριακή κάθε Μαΐου έχει καθιερωθεί από το 1914 ακόμα ως ημέρα εορτασμού της μητρότητας, αρχικά ως εθνική εορτή στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία στη συνέχεια υιοθετήθηκε σταδιακά ως Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας. Οι πρώτες αναφορές στη «γιορτή της μητέρας» μάς έρχονται από την αρχαία Ελλάδα, όπου κάθε άνοιξη γινόταν μια μεγάλη εορτή αφιερωμένη στη θεά Γαία, την επονομαζόμενη «Μεγάλη Μητέρα».

 

Σήμερα, ο ρόλος της μητέρας είναι τόσο πολύπλοκος, αφού την ίδια στιγμή πρέπει να είναι γυναίκα, σύζυγος και επαγγελματίας, που αυτή η Παγκόσμια Ημέρα έρχεται να υπογραμμίσει το μεγαλείο της προσφοράς της.

Η ελληνική κοινωνία παρά την κοινωνικοοικονομική κρίση που βιώνει - ίσως και λόγω αυτής - φαίνεται πως επαναπροσδιορίζει τη σημασία του παραδοσιακού αυτού ρόλου, όχι μόνο για την ανατροφή των παιδιών αλλά και για την συνοχή της οικογένειας. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με την ετήσια αναφορά του διεθνούς οργανισμού Save the Children για τη μητρότητα στον κόσμο, η Ελλάδα αναδείχθηκε ανάμεσα στις ιδανικότερες χώρες για να γίνει μια γυναίκα μητέρα. Συγκεκριμένα, η χώρα μας βρίσκεται στη 19η θέση, πάνω από την Ιρλανδία, τον Καναδά και τη Βρετανία, ενώ πρώτη στην κατάταξη έρχεται η Φινλανδία.

 

Σε πολύ καλή θέση βρίσκεται η χώρα μας και σε σχέση με τη μητρική θνησιμότητα, η οποία σύμφωνα με την UNICEF παρουσιάζει σημαντική μείωση σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο δείκτης μητρικής θνησιμότητας στην Ελλάδα είναι μόλις 3, τη στιγμή που στην υποσαχάρια Αφρική εκτινάσσεται στο 500 και στη νότια Ασία στο 220. Επίσης, η αναλογία δια βίου κινδύνου θανάτου μιας μητέρας στην Ελλάδα είναι 1 στις 25.500, όταν για τη Γερμανία ο αντίστοιχος αριθμός είναι 1 στις 10.600, στην Αυστρία 1 στις 18.200 και στην Ιταλία 1 στις 20.300

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr

Τα αρχαία Μεγάλα Παναθήναια και οι τελετές τους

Η εορτή των Παναθηναίων τελούνταν κατά τη διάρκεια του Εκατομβαιών, πρώτου μήνα του αθηναϊκού ημερολογίου, το καλοκαίρι (μέσα Ιουλίου-μέσα Αυγούστου). Η πομπή τελούνταν στις 28 του μήνα, ημέρα των γενεθλίων της θεάς. Κάθε τέσσερα χρόνια όμως, ξεκινώντας από την αναδιοργάνωση της εορτής το 566 π.Χ. από τον επώνυμο άρχοντα Ιπποκλείδη, τελούνταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα τα Μεγάλα Παναθήναια, που περιλάμβαναν τότε θρησκευτικές τελετουργίες και αθλητικούς αγώνες.

Η εορτή των Μεγάλων Παναθηναίων αφορά ιδιαίτερα την Αγορά της Αθήνας, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα της πομπής διέτρεχε το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της πόλης, μέσω της λεγόμενης Παναθηναϊκής Οδού. Επιπροσθέτως, μια σειρά αθλητικών και μουσικών αγώνων, καθώς και δευτερεύοντα επεισόδια κατά τη διάρκεια της πομπής αφορούν κτήρια και σημεία της Αγοράς. Ταυτόχρονα, πρόκειται με ασφάλεια για το πλέον μαρτυρημένο θρησκευτικό γεγονός που συνδέεται με την Αγορά, αλλά και την καλύτερα γνωστή εορτή του αθηναϊκού κράτους. Στοιχεία για την εορτή είναι γνωστά από την Αρχαϊκή ως τη Ρωμαϊκή περίοδο.

Η εορτή αποκτά ιδιαίτερη λαμπρότητα κατά τη διάρκεια της αρχής των γιων του Πεισιστράτου, και ιδιαίτερα του Ιππάρχου (527-514 π.Χ.), και αργότερα την περίοδο του Περικλή, που ως αθλοθέτης το 442 π.Χ. έχτισε το Ωδείο. Την ίδια περίπου εποχή η παναθηναϊκή πομπή απεικονίστηκε στην ιωνική ζωφόρο του Παρθενώνα. Ιδιαίτερη λαμπρότητα όμως είχε η εορτή των Μεγάλων Παναθηναίων και κατά την Ελληνιστική περίοδο, με τη συμμετοχή ακόμη και βασιλέων από τα ελληνιστικά βασίλεια της Ανατολής.

Η διάρκεια της εορτής είναι άγνωστη. Με βάση τις τελετές και τους διάφορους αγώνες, πρέπει να υπολογίσει κανείς τουλάχιστον τρεις ημέρες. Κατά πάσα πιθανότητα όμως χρειαζόταν μία ολόκληρη εβδομάδα για την ολοκλήρωση όλων των αγωνισμάτων. Σε πρόσφατη μελέτη υποστηρίχθηκε ότι η εορτή με τα μεθεόρτια πρέπει να κρατούσε 8 ημέρες, από τις 23 ως τις 30 του μήνα, διάστημα κατά το οποίο η εκκλησία του δήμου δε φαίνεται να συνεδριάζει. Το 2ο αι. μ.Χ., σύμφωνα με το ρήτορα Αίλιο Αριστείδη, η διάρκεια της εορτής ήταν τετραήμερη. Μήνες πριν, η πόλη έστελνε σε όλες τις ελληνικές πόλεις της Ελλάδας, της Ασίας και της Ιταλίας, ειδικούς αγγελιαφόρους, τους σπονδοφόρους, για να καλέσουν τους Έλληνες να συμμετάσχουν. Στην Ελληνιστική περίοδο, οι αγγελιαφόροι ταξίδευαν ως τον Περσικό κόλπο και τη Βόρεια Αφρική.

Η εορτή των Μεγάλων Παναθηναίων, όπως και κάθε άλλη μεγάλη εορτή, περιλάμβανε την πομπή, που κατέληγε στο ιερό της θεάς. Σημαντικό στοιχείο της πομπής όμως ήταν και η περιφορά του πέπλου ως την Ακρόπολη, όπου και έντυνε το ξόανο της θεάς που φυλασσόταν στο Ερέχθειο. Το φόρεμα της θεάς ήταν έτσι και αλλιώς ένα μοναδικό, εξαιρετικό αντικείμενο, που ύφαιναν οι εργαστίναι (εργάτριες), οι οποίες ανήκαν στις αριστοκρατικότερες οικογένειες της πόλης. Το υφάδι στηνόταν από τις ιέρειες και τις αρρηφόρους εννέα μήνες πριν, κατά τη διάρκεια της εορτής των Χαλκείων. Ο μάλλινος πέπλος ήταν ιστορημένος, δηλαδή διακοσμημένος, με θέματα από τη γιγαντομαχία (μάχη Γιγάντων και ολύμπιων θεών για την εξουσία), και ιδιαίτερα τη μάχη της Αθηνάς με τον Εγκέλαδο. Είχε ζωηρά χρώματα (μπλε και κίτρινο αναφέρουν οι πηγές) και αποτελούσε αντικείμενο θαυμασμού. Κάθε τέσσερα χρόνια ανανεωνόταν. Με την κατασκευή του κολοσσιαίου αγάλματος της θεάς, ο πέπλος απέκτησε τεράστιες διαστάσεις και πήρε θέση ιστίου ενός μεγάλου πλοίου τοποθετημένου σε ρόδες, με πλήρωμα ιερείς και ιέρειες με χρυσά και πολύχρωμα στεφάνια. Το άρμα-πλοίο συρόταν από το Δίπυλο ως το Ελευσίνιο. Σε εκείνο το σημείο ο πέπλος κατέβαινε και μεταφερόταν στα χέρια ως το ιερό της Αθηνάς στην Ακρόπολη, ενώ το άρμα-πλοίο φυλασσόταν στον Άρειο Πάγο, όπου το είδε ο Παυσανίας καθ’ οδόν προς την Ακρόπολη. Η τελετή αυτή μαρτυρείται στον 4ο αι. π.Χ. και πιθανόν να μην αποτελούσε τμήμα των κλασικών Παναθηναίων.

Στο κέντρο της ζωφόρου του Παρθενώνα, πάνω από την ανατολική είσοδο του ναού, απεικονίζεται ένα σύμπλεγμα πέντε μορφών: δύο μικρά κορίτσια προσεγγίζουν από τα αριστερά μια μεγαλόπρεπη γυναίκα, που συνήθως ταυτίζεται με την ιέρεια της Αθηνάς. Κάθε κορίτσι έχει στο κεφάλι του ένα σκαμνί και πάνω του ένα μαξιλάρι. Πλάτη με πλάτη με τη θεά, ένας γενειοφόρος άνδρας διπλώνει με τη συνεργασία ενός υπηρέτη το μεγάλου μεγέθους ύφασμα του πέπλου.

Τα Μεγάλα Παναθήναια ήταν η καλύτερη ευκαιρία για την πόλη της Αθήνας να επιδείξει το μεγαλείο της. Ολόκληρο το σώμα των κατοίκων της, πολίτες, γυναίκες και μέτοικοι, όλων των ηλικιών, αλλά και αγήματα των συμμάχων πόλεων, συμμετείχαν στην πομπή, απολαμβάνοντας διακριτούς ρόλους.

Την οργάνωση της εορτής αναλάμβαναν οι αθλοθέται, δέκα τον αριθμό. Η θητεία τους διαρκούσε 4 χρόνια, αλλά δεν είχαν καμία άλλη αρμοδιότητα. Επιλέγονταν με κλήρο, ένας από κάθε φυλή. Ο ρόλος τους ήταν να οργανώσουν την πομπή, τους μουσικούς, γυμνικούς και ιππικούς αγώνες, να κανονίσουν τα σχετικά με την κατασκευή του πέπλου και των επάθλων και να τα προσφέρουν. Δειπνούσαν δημοσία δαπάνη στη Θόλο, αρχίζοντας τις τελικές προετοιμασίες από την 4η ημέρα του μήνα.

Η πομπή κατευθυνόταν από τις εσχατιές της πόλης στο θρησκευτικό της κέντρο. Σημείο εκκίνησης, ήδη από την Αρχαϊκή περίοδο, ήταν η περιοχή του Κεραμεικού εκτός του τείχους της Αθήνας, ενώ κατά τον 5ο αι. π.Χ. οι συμμετέχοντες στην πομπή συγκεντρώνονταν στο λεγόμενο Πομπείο, όπου φυλάσσονταν και τα ιδιαίτερα εμβλήματα και αντικείμενα που ήταν απαραίτητα για την εκπλήρωση των διαφόρων τελετουργιών προς τιμήν της θεάς. Η πομπή εισερχόταν στην Αγορά από τη βορειοδυτική γωνία και κατόπιν έστριβε προς τα Ν-ΝΑ, διασχίζοντας το φαρδύ δρόμο (10-20 μ.) που είναι γνωστός ως Παναθηναϊκή Οδός, ως την Ακρόπολη. Η Παναθηναϊκή Οδός πλακοστρώθηκε μόλις τη Ρωμαϊκή περίοδο.

Επικεφαλής της πομπής τοποθετούνταν μαζί με τους ιερείς, οι κανηφόροι, κόρες από τις πλέον αριστοκρατικές οικογένειες, οι οποίες κουβαλούσαν στην κεφαλή το λεγόμενο κανούν, ένα καλάθι με προσφορές από σπόρους και κλαδιά. Πίσω τους περπατούσαν οι διφροφόροι, κρατώντας σκαμνιά και παρασόλια, πιθανότατα για να υπηρετούν τις κανηφόρους κατά τη διάρκεια της πομπής. Οι κανηφόροι πρέπει να ήταν ιδιαίτερα φροντισμένες, με πλούσια ενδύματα και πολύτιμα κοσμήματα. Την εποχή του Λυκούργου το αθηναϊκό κράτος παρείχε χρυσά κοσμήματα σε 100 κανηφόρους.

Στις πρώτες θέσεις της πομπής τοποθετούνταν τιμητικά και οι εργαστίνες. Επιγραφές αναφέρουν ότι μπορεί να εργάζονταν ως και 100 γυναίκες το χρόνο για την κατασκευή του πέπλου της θεάς, αν και στη ζωφόρο του Παρθενώνα, η ομάδα αυτή αντιπροσωπεύεται από τέσσερις κόρες που βαδίζουν με άδεια χέρια. Πλάι τους συναντά κανείς κόρες που κρατούν αγγεία, καθώς και ένα λιβανιστήρι, εξαρτήματα απαραίτητα για τη θυσία.

Η ζωφόρος του Παρθενώνα τονίζει ιδιαίτερα την παρουσία των νέων έφιππων Αθηναίων και των γενειοφόρων πάνοπλων ανδρών πάνω σε τέθριππα άρματα. Κατά τη διάρκεια της πομπής, στο κέντρο της Αγοράς, έδιναν μια ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη παράσταση, κατεβαίνοντας από το άρμα που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η άσκηση ονομάζεται αποβατικός αγών και οι συμμετέχοντες αποβάτες. Εναλλακτικά έχει προταθεί η άποψη ότι οι αποβάτες απλώς συνδύαζαν τη μεταφορά με άρμα με τον ένοπλο δρόμο, δηλαδή σε κάποιο σημείο της διαδρομής (στο Ελευσίνιο) κατέβαιναν από το άρμα και συνέχιζαν να τρέχουν ως το σημείο τερματισμού πεζοί. Σύμφωνα με φιλολογικές μαρτυρίες, το αγώνισμα αυτό τελούνταν ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα ιππικά αγωνίσματα στο χώρο της Αγοράς. Οι γραπτές πηγές σχετικά με την πομπή πάντως εστιάζουν περισσότερο σε πεζοφόρα τμήματα που παρελαύνουν παρά σε έφιππους και σε άρματα.

Στην πομπή συμμετείχαν και οι γέροντες, οι λεγόμενοι θαλλοφόροι, οι οποίοι επιλέγονταν με κριτήριο την ομορφιά τους. Αυτοί πορεύονταν κρατώντας χλωρά κλαδιά, μάλλον από τις ελιές της Αθηνάς. Οι μη Αθηναίοι πολίτες, οι μέτοικοι, λάμβαναν μέρος και αυτοί. Οι νεότεροι, εφόσον δεν είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν ανάμεσα στα ένοπλα τμήματα της πορείας, μετέφεραν δίσκους με προσφορές, φορώντας πορφυρά ενδύματα. Είναι οι λεγόμενοι σκαφηφόροι. Οι δίσκοι, από ασήμι ή χαλκό, ήταν περιουσία του κράτους. Περιείχαν γλυκίσματα και κυψέλες. Οι κόρες των μετοίκων μετέφεραν αγγεία για νερό, ενώ οι απελεύθεροι δούλοι και άλλοι βάρβαροι κρατούσαν κλαδιά βελανιδιάς. Όσο για τους συμμάχους και τους Αθηναίους αποίκους και κληρούχους, συμμετείχαν στην πομπή με αντιπροσωπεία η οποία πρόσφερε στη θεά έναν ταύρο και μια πανοπλία. Οι σύμμαχοι υποχρεώθηκαν από νόμο του 426/425 π.Χ. να συμμετέχουν. Στον 4ο αι. π.Χ., φαίνεται πως μόνο οι άποικοι των Αθηνών συμμετείχαν στην πομπή.

Η πομπή δεν ακολουθούσε μια ευθύγραμμη πορεία προς την Ακρόπολη, αλλά σταματούσε σε αρκετά σημεία της Αγοράς, σε ιερά και βωμούς, για την τέλεση χορών και προσφορών. Το γεγονός αυτό αναφέρεται από τον Ξενοφώντα, για τον ύστερο 5ο/πρώιμο 4ο αι. π.Χ., αλλά δεν είναι επακριβώς γνωστά όλα τα σημεία που γίνονταν στάσεις.

Η κατάληξη της πομπής στην Ακρόπολη ακολουθούνταν από θυσία στο βωμό μπροστά στον Παρθενώνα, τουλάχιστον από τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. Στα 425 π.Χ. περίπου, ο αριθμός των σφαγίων ήταν τεράστιος, αν σκεφθεί κανείς μόνο τις 400 αποικίες και τις συμμάχους πόλεις που συμμετείχαν υποχρεωτικά στην εορτή. Η ίδια η πόλη ξόδευε ένα αρκετά μεγάλο ποσό για τη θυσία μεγάλου αριθμού βοδιών και αγελάδων. Εξάλλου, έχει υποστηριχθεί βάσιμα η άποψη ότι το όνομα του μήνα προέρχεται από τα 100 σφάγια που προσφέρονταν στη θεά κατά τη διάρκειά του.

Το κρέας τεμαχιζόταν και μοιραζόταν αρχικά στους αξιωματούχους και στα σημαντικότερα τμήματα της πομπής (κανηφόροι), ενώ το υπόλοιπο μαγειρευόταν και προσφερόταν στο λαό, όχι όμως στην Ακρόπολη, αλλά στον Κεραμεικό, όπου είχε αρχίσει η πομπή.

Η φωτιά αναβόταν από το δαυλό του νικητή μιας αξιοπερίεργης λαμπαδηδρομίας. Ξεκινούσε από το βωμό του Έρωτα στην Ακαδημία, έξω από το Δίπυλο, και μάλλον τερμάτιζε στην αρχή της ανηφόρας της Ακρόπολης. Η συνολική απόσταση ήταν περίπου 3 χλμ., γι’ αυτό και αποκαλείται από κάποιους συγγραφείς ο «μακρός δρόμος». Ο νικητής του αγωνίσματος έπαιρνε μια υδρία και 30 δρχ. Το έθιμο ανάγεται πιθανόν στην εποχή του Πεισιστράτου, που έχτισε το συγκεκριμένο βωμό.

Οι αθλητικοί αγώνες διεξάγονταν αρχικά στο χώρο της Αγοράς, προτού μεταφερθούν, γύρω στο 330 π.Χ., στο στάδιο που έχτισε ο Λυκούργος στην περιοχή του Ιλισού. Στο βόρειο τμήμα της Αγοράς έχει ανακαλυφθεί η θεμελίωση ενός σημείου εκκίνησης, με θέσεις για 10 δρομείς, που έτρεχαν κατά μήκος της Παναθηναϊκής Οδού (που για αυτό το λόγο αποκαλούνταν επίσης και δρόμος). Εκατέρωθεν της οδού έστηναν οι νικητές (φυλές ή άτομα) αναθήματα που μνημόνευαν τις νίκες τους στα Παναθήναια (ακόμη και αν τα αγωνίσματα λάμβαναν χώρα στο Στάδιο, το Ωδείο ή τον Ιππόδρομο, δηλαδή εκτός Αγοράς).

Περιλάμβαναν τα εξής αγωνίσματα: το στάδιο (αγώνα δρόμου), το πένταθλο (δίσκος, ακόντιο, άλμα, δρόμος, πάλη), την πάλη, την πυγμαχία και το παγκράτιο. Υπήρχαν τρεις ηλικιακές κατηγορίες: αγόρια, αγένειοι νέοι, άνδρες. Επίσης, πιθανόν από τον 4ο αι. π.Χ. να υπήρχε και ο δρόμος των οπλιτών.

Οι ιππικοί αγώνες αποτελούσαν ακόμη ένα σημαντικό αγωνιστικό στοιχείο της εορτής, στην οποία η παρουσία έφιππων νέων, όπως τουλάχιστον μαρτυρά η ζωφόρος των Παναθηναίων, ήταν ιδιαίτερα τονισμένη. Χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: σε αυτούς που ήταν ανοικτοί σε όλους και όσους που προορίζονταν μόνο για τους Αθηναίους πολίτες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν ο αγώνας αναβατών και οι αγώνες συνωρίδων και τεθρίππων, σε δύο υποκατηγορίες, για άλογα και πουλάρια. Τα αγωνίσματα που απευθύνονταν αποκλειστικά στους Αθηναίους, τα λεγόμενα πολεμιστήρια, περιλάμβαναν τον αποβατικό αγώνα, τον ακοντισμό αφ’ ίππου, κούρσα με στρατιωτική ενδυμασία σε άρμα και άλογο, και πομπή με συνωρίδα. Ένα ιδιαίτερο αγώνισμα ήταν μια ψεύτικη μάχη ιππικού, η «αντιππασία». Τα περισσότερα από αυτά τελούνταν στον ιππόδρομο της Αθήνας, που από τον 5ο αι. π.Χ. βρισκόταν κάπου στο Νέο Φάληρο.

Τα ομαδικά αθλήματα, στα οποία διαγωνίζονταν οι δέκα φυλές της Αττικής, είχαν επίσης ιδιαίτερη θέση στο αθλητικό πρόγραμμα των Μεγάλων Παναθηναίων. Κυριότερο ήταν το αγώνισμα του πυρριχίου, δηλ. του ένοπλου χορού που χόρεψε για πρώτη φορά η Αθηνά για να γιορτάσει τη νίκη των θεών επί των Τιτάνων. Και εδώ υπήρχαν οι τρεις ηλικιακές κατηγορίες που συναντάμε στα ατομικά αθλήματα. Το επόμενο άθλημα ήταν αυτό της ευανδρίας, ένα είδος καλλιστείων για αγόρια, μια αποκλειστικά αθηναϊκή ιδιαιτερότητα. Κάθε φυλή συμμετείχε με μια ομάδα απαρτιζόμενη από τους πιο εντυπωσιακούς της νέους. Το ύψος και η σωματική δύναμη, καθώς και η ομορφιά, έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Η λεμβοδρομία τελούνταν μάλλον στον Πειραιά, και συγκεκριμένα από το κύριο λιμάνι ως το λιμάνι της Μουνιχίας.

Η εορτή περιλάμβανε, από την εποχή του Ιππάρχου, ραψωδικούς αγώνες, με το διαγωνισμό των ραψωδών στην από στήθους απαγγελία ραψωδιών από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Ο κάθε ραψωδός έπρεπε να συνεχίσει από εκεί που σταματούσε ο προλαλήσας, έτσι ώστε κατά τη διάρκεια του αγώνα να ακουστεί ολόκληρο το έπος. Οι μουσικοί αγώνες ήταν επίσης ιδιαίτερα σημαντικοί. Από το 442 π.Χ. όμως, όταν ο Περικλής ίδρυσε το Ωδείο που είναι γνωστό με το όνομά του, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, όλοι οι καλλιτεχνικοί αγώνες μεταφέρθηκαν εκεί. Παλαιότερα όμως τελούνταν στην Αγορά, περίπου στο μέσο της μεγάλης πλατείας, σε ένα σημείο που αποκαλείται ορχήστρα. Έχουν βρεθεί οπές στις οποίες έμπαιναν οι πάσσαλοι που στήριζαν τις ξύλινες κερκίδες, τα λεγόμενα ικρία. Τραγικές παραστάσεις παρουσιάζονταν, υπό τη μορφή τετραλογιών, στο Θέατρο του Διονύσου.

Για τα έπαθλα πολύτιμες πληροφορίες παρέχουν επιγραφές και οι λεγόμενοι παναθηναϊκοί αμφορείς. Πρόκειται για τα έπαθλα των αγώνων, αμφορείς πήλινοι, διακοσμημένοι με τη μελανόμορφη τεχνική, γεμάτοι λάδι από τις ιερές ελιές της Αττικής στον Ελαιώνα, οι οποίες σύμφωνα με την παράδοση προέρχονταν από την πρώτη ελιά που φύτεψε η ίδια η Αθηνά στην Αττική. Μόνο οι μουσικοί λάμβαναν διαφορετικό έπαθλο. Οι κιθαρωδοί έπαιρναν χρυσοποίκιλτα στεφάνια αγριελιάς και χρηματικά έπαθλα. Αναλόγως με τη θέση κατάταξης στο διαγωνισμό, ποίκιλλαν η αξία του στεφανιού και το ύψος του χρηματικού ποσού. Οι αυλωδοί έπαιρναν κάπως χαμηλότερης αξίας έπαθλα και χρηματικά ποσά, ενώ στους μονωδούς άρπας και αυλού δίνονταν μόνο στεφάνια.

Οι δύο πρώτοι νικητές των αθλητικών αγώνων λάμβαναν έπαθλα που κυμαίνονταν από 60 ως 5 αμφορείς. Στα ιππικά αγωνίσματα τα έπαθλα ήταν μεγαλύτερα. Στα ομαδικά αγωνίσματα έπαθλο έπαιρνε μόνο η νικήτρια ομάδα. Στον πυρρίχιο και στο διαγωνισμό της ευανδρίας η νικήτρια ομάδα έπαιρνε ένα βόδι και 100 δρχ. Την εποχή του Αριστοτέλη, οι διαγωνιζόμενοι της νικήτριας ομάδας στην ευανδρία λάμβαναν και μία ασπίδα.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη θεωρία, το πρόγραμμα της εορτής ήταν το εξής:

1η ημέρα: Μουσικοί και ραψωδικοί αγώνες
2η ημέρα: Αθλητικοί αγώνες αγοριών και αγένειων νέων
3η ημέρα: Αθλητικοί αγώνες ανδρών
4η ημέρα: Ιππικά αγωνίσματα
5η ημέρα: Ομαδικά αγωνίσματα ανά φυλή
6η ημέρα: Λαμπαδηδρομία και παννυχίδα (ολονυκτία). Πομπή και θυσία
7η ημέρα: Αγώνας αποβατών και λεμβοδρομία
8η ημέρα: Βραβεία, εορτασμοί

Δεν υπήρχαν θεωρεία ή κερκίδες, πλην ενός περιορισμένου τμήματος στη θέση όπου τον 4ο αι. π.Χ. ανεγέρθηκε ο Ναός του Πατρώου Απόλλωνος. Στα μέσα του 3ου αι. π.Χ., ο φιλομακεδόνας πολιτικός Δημήτριος, απόγονος του Δημητρίου Φαληρέως, ανέγειρε ένα βάθρο ψηλότερο από τη Στοά των Ερμών, προκειμένου να μπορέσει η Κορίνθια εταίρα που ήταν ερωμένη του να παρακολουθήσει την πομπή των Παναθηναίων, γεγονός που προκάλεσε αγανάκτηση.

πηγή

Διαβάστε περισσότερα: http://www.ellinikoarxeio.com/2011/02/arxaia-ellhnika-panathinaia.html#ixzz2T4YPGwyz

Λητώ/Ληθώ:Το μυθολογικό σκότος της Ψυχής.

Το σκότος μυθολογική προέλευση έχει την μητέρα των Διδύμων. Την Λητώ.
Λητώ είναι η Λήθη, η οποία καλύπτεται από το απόλυτο σκότος. Δια  την Ελληνική Ψυχήν η απουσία σκέψεων, είναι το σκότος και η ακινησία του Νού. Είναι η παντελής έλλειψη μνήμης οργανωμένων συλλογισμών των έσω διαστάσεων...
Άνευ των εσωτερικών αποριών, ο θνητός ήτο και παραμένει ακινητοποιημένος. Τιμωρία της ψυχής είναι η ακινησία, διότι, ως είπεν ο Πλάτων εις τον διάλογον Φαίδρος, "ψυχή πάσα αυτοκίνητος." Καθηλομένη η ψυχή εντός του σώματος, του οποίου το βάρος και την πυκνότητα αισθάνεται, δυσανασχετεί και αδημονεί.

Η παραμονή της εις το διττόν εσωτερικόν σκότος είναι η πρώτη διαπίστωσις της παντελούς ελλείψεως αυτογνωσίας της.
Εσωτερικόν σκότος σημαίνει η άγνοια του εαυτού, εις αντίθεσις του γνώθι σαυτόν, το οποίο σημαίνει εσωτερικό φως. 
Σκότος, ημίφως, φως είναι οι τρεις στάσεις/σταθμοί οι οποίοι αντιστοιχούν εις το:
Σκότος/Λητώ, ημίφως/Άρτεμις, φως/Απόλλων.

Την Μνήμη, την οποίαν χρησιμοποιεί ο ανθρωπος εις την καθημερινόν του βίον, ουδεμίαν σχέσιν έχει μετά της εννοίας της Λητούς/Λήθης, Μητρός των Διδύμων του Φωτός. Ο Σωκράτης λέει ότι η Λητώ ή Ληθώ, σημαίνει το "λείον του ήθους". Η ερμηνεία της Λητούς, υπό του Σωκράτους, υποδεικνύει ότι είναι αναγκαία η καλοπροαίρετος φύση και διάθεση του όντος, το οποίο διακρίνεται εις την ομαλότητα και την γλυκήτητα του χαρακτήρος.

Η ψυχή, ομοία με την Λητώ, εκ του σκότους, το οποίο μόλις με αγαλλίαση εσυνειδητοποίησε, καθίσταται ικανή να συλλάβει κάτι νέο δια αυτήν. Εκ της συνειδητής αναγνωρίσεως του σκότους/λήθης/ Λητούς, η ψυχή συναντάται δια πρώτη φορά μετά της νοήσεως του κεραυνίου Διός/νου, αιτίαν της αστραπής.
 Η συνάντησις των είναι μοιραία και οδηγεί εις γάμον.
 Ο γάμος, εκρηκτικός, οδηγεί εις την σύλληψη εκ του χάους τέκνων.
Μετά την αναγνώριση της αγνοίας της, η Λητώ/ληθώ καθίσταται ικανή να γεννήσει την Άρτεμιν, δηλαδή να αρχίσει να ενθυμείται.
"Λήθη έναντι μνήμης επαναφέρει την μάθησιν η οποία είναι μνήμη," είπεν ο Σωκράτης.

Εις το νοητόν πεδίον τα τέκνα/ιδέες είναι συνήθως δίδυμα.
Με τον γάμον, αι προκύψασαι αντιθέσεις αγνοίας/γνώσεως, γενούν το ημίφως/ Άρτεμιν. Αμέσως μετά την γέννησίν της, η Άρτεμις Ειλειθυία θα βοηθήσει την μητέρα της Λητώ/λήθη/σκότος να γεννήσει τον Απόλλωνα/φώς εις την νήσο Δήλον.

ΑΛΤΑΝΗ:ΑΡΡΗΤΟΙ ΛΟΓΟΙ. 

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

 ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Οι περισσότεροι γνωρίζουν πως η ιστορία της χώρας μας ξεκινά από την εποχή του Μίνωα. Στην πραγματικότητα όμως η ιστορία της Ελλάδας ξεκινά ακόμα πιο πίσω και συγκεκριμένα 25.000.000 χρόνια πριν, τότε ακόμα που η Ελλάδα δεν είχε καλά καλά δημιουργηθεί.

ΜΕΙΟΚΑΙΝΟ

Βρισκόμαστε στο Μειόκαινο δηλαδή στο 25.000.000 με 5.000.000 π.Χ. Πρωτόγονα είδη ανθρώπου - αρχάνθρωποι βρίσκονται επάνω στο έδαφος της Ελλάδας. Αυτό είναι σημαντικότατο καθώς αποδεικνύει πως οι Έλληνες δεν έχουν αφρικανική καταγωγή όπως υποστηριζόταν από τους επιστήμονες πως έχουν όλοι οι Ευρωπαίοι. Οι Έλληνες είναι γηγενείς!
Ο Αρχάνθρωπος της Τρίλλιας και ο Ουρανοπίθηκος ο Μακεδονικός στην Χαλκιδική καθώς και ο Μεσοπίθηκος ο Πεντελικός έζησαν πριν 11.000.000 με 9.000.000 ολόκληρα χρόνια που αλλού, μα φυσικά στον Ελλαδικό χώρο.

ΠΛΕΙΟΚΑΙΝΟ

Περνώντας στο Πλειόκαινο (5.000.000 - 2.000.000 π.Χ.) οι μαρτυρίες ύπαρξης ανθρώπινης ζωής στον Ελλαδικό χώρο γίνονται πιο έντονες. Αυτή τη φορά συναντάμε τους κυνηγούς του Ελέφαντα στην Πτολεμαΐδα (3.000.000 - 2.500.000 π.Χ.)! Αφού κυνήγησαν και σκότωσαν οι «άνθρωποι» της εποχής τον συγκεκριμένο ελέφαντα αργότερα χρησιμοποίησαν και εργαλεία για να κόψουν και να φάνε το κρέας του. Τα εργαλεία των κυνηγών του Ελέφαντα έχουν βρεθεί δίπλα από τα οστά του ελέφαντα.

 

Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΕΛΕΦΑΝΤΑ

δεξιόχειρα εργαλεία από χαλαζία που βρεθήκαν μαζί με του σκελετούς

 ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ
Παλαιολιθική Εποχή
Ο χρόνος μας οδηγεί στην Παλαιολιθική Εποχή (2.000.000 - 10.000 π.Χ.). Βρισκόμαστε στο σπήλαιο των Πετραλώνων και στο 1.000.000 π.Χ. συναντάμε τα αρχαιότερα ίχνη φωτιάς! Στο ίδιο σπήλαιο επίσης συναντάμε το αρχαιότερο πιάτο του κόσμου από Καύκαλο Χελώνας (800.000 π.Χ.). Την ίδια περίπου περίοδο (800.000 - 500.000 π.Χ.) στο λιγνιτωρυχείο Καρδιάς Πτολεμαΐδας βλέπουμε ένα μοναδικό αντικείμενο το οποίο είναι γνωστό με το όνομα «Πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας» και το οποίο αποτελεί μια φιγούρα με κεφάλι, σώμα και πόδια! Επιστρέφοντας στο Σπήλαιο των Πετραλώνων συναντάμε το Κρανίο του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων που χρονολογείται περίπου στο 700.000 π.Χ.!

Συνεχίζουμε να ταξιδεύουμε στην ιστορία της Ελλάδας. Ο άνθρωπος αρχίζει να εξελίσσεται και να δημιουργεί. Οι «βραχογραφίες» αποτελούν τα πρώτα έργα τέχνης της εποχής και φυσικά δεν λείπουν από την Ελλάδα! Η βραχογραφία του Παγγαίου χρονολογείται στο 500.000 π.Χ.. Στην πραγματικότητα στο Παγγαίο υπάρχουν πολλές βραχογραφίες κι όχι μόνο μία. Στοιχεία της φύσης, ζώα κι όλα όσα έβλεπαν γύρω τους οι άνθρωποι της εποχής, αποτελούν τις εικόνες των βραχογραφιών. Παρόμοιες βραχογραφίες υπάρχουν και σε άλλα μέρη της χώρας μας!

Στο 300.000 με 100.000 π.Χ. περίπου χρονολογείται το κρανίο του Homo Sapiens Praesapiens που βρέθηκε στην περιοχή "Απήδημα" Μάνης. Ήδη έχουμε φτάσει σε μια εποχή που αρχίζει να αναπτύσσεται η κοινωνία και ο άνθρωπος φαίνεται να συνδέεται με δεσμούς συγγένειας καθώς επίσης φαίνεται πως όλο και περισσότερο αποκτά κοινωνική συμπεριφορά. Δείγματα ύπαρξης ανθρώπινης ζωής υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ο άνθρωπος λοιπόν συνεχίζει να πορεύεται και να πορεύεται μέσα στον χρόνο.

Χαρακτηριστικά εργαλεία της παλαιολιθικής εποχής είναι σαν αυτά που χρονολογούνται γύρω στο 40.000 - 10.000 π.Χ. από την Κεφαλονιά. Την ίδια περίπου περίοδο και συγκεκριμένα το 20.300 π.Χ. συναντάμε στη Θάσο ένα αρχαίο ορυχείο εξόρυξης ώχρας!
Μεσολιθική Εποχή

Την περίοδο από το 10.000 μέχρι και το 8.000 π.Χ. ο άνθρωπος έχει εξελιχτεί. Χτίζει καταλύματα, ψαρεύει, ταξιδεύει, εγκαθίσταται σε περιοχές, έχει εξοπλισμό ... Παράλληλα αναπτύσσεται η συνεργασία. Το σημαντικότερο; Έχουμε νεκροταφεία! Ο άνθρωπος έχει εξελιχτεί πλέον κοινωνικά. Βρισκόμαστε στη Μεσολιθική Εποχή!

Χαρακτηριστικός Οικισμός της εποχής είναι ο Μεσολιθικός Οικισμός της Κύθνου. Στο 9.000 με 8.000 π.Χ. χρονολογείται περίπου η ταφή που έχει ανακαλυφθεί στον συγκεκριμένο οικισμό. Συνεχίζοντας πάλι σε νησί του Αιγαίου και συγκεκριμένα στην Αλόννησο παρατηρούμε πως η αλιεία έχει αναπτυχθεί. Στην Αλόννησο το 8.500 π.Χ. οι άνθρωποι ψαρεύουν με αγκίστρια! Παράλληλα στο ίδιο νησί και συγκεκριμένα στο σπήλαιο του Κύκλωπα γινόμαστε παρατηρητές ενός θαυμαστού γεγονότος! Η αρχαιότερη γραφή είναι η Ελληνική. Τα σύμβολα στο σπήλαιο του Κύκλωπα θα αποτελούν και αργότερα γράμματα της Ελληνικής γραφής!! 
                

Νεολιθική Εποχή

Με το πέρασμα του χρόνου φτάνουμε στη Νεολιθική Εποχή (8.000 - 3.500 π.Χ.). Γεωργία, Κτηνοτροφία, οικονομία, πολιτική δομή και οργάνωση εμφανίζονται στον Ελλαδικό χώρο. Ο άνθρωπος πλέον ζει σε κοινότητες, καταφέρνει να εξημερώσει να καλλιεργήσει. Χωρίς καμία αμφισβήτηση η Νεολιθική Εποχή αποτελεί μια μεταβατική περίοδο από τον άνθρωπο που ζούσε με μοναδική ανάγκη την τροφή στον άνθρωπο της οργάνωσης, των τεχνών και του πολιτισμού.

Αυτό άλλωστε είναι κάτι που φαίνεται σε έναν πολιτισμό που δεν είναι και τόσο γνωστός αλλά αποτελεί έναν από τους πρώτους πολιτισμούς του Ελλαδικού χώρου. Ο πολιτισμός του Σέσκλου στη Θεσσαλία αποτελεί ένα αξιοσημείωτο δείγμα οικισμού που αναπτύχθηκε κατά τη Νεολιθική Εποχή και συγκεκριμένα από το 6.500 ως το 3.000 π.Χ.. Ο πολιτισμός αυτός φαίνεται να καταστρέφεται κάποια στιγμή από μεγάλο σεισμό ο οποίος έκρυψε για χιλιετίες αριστουργήματα κεραμικής τέχνης και όχι μόνο. Λιθοτεχνία, κοσμήματα, σφραγίδες, ειδωλοπλαστική αποτελούν επίσης τις μορφές τέχνης της εποχής.

 

Χαρακτηριστικά εργαλεία της εποχής είναι τα εργαλεία Νεολιθικής της Πάρου τα οποία χρονολογούνται το 6.000 - 3.000 π.Χ.. Η Κρήτη ήδη ετοιμάζεται σιγά σιγά για την ανάπτυξη ενός εκ των μεγαλύτερων πολιτισμών όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Βρισκόμαστε σε μια «ασήμαντη» κωμόπολη που στα χρόνια της Μινωικής Κρήτης δεν θα έχει σημαντική ανάπτυξη. Πέρα όμως από το γεγονός πως η εποχή της ανάπτυξης για την Ιεράπετρα θα έρθει αργότερα το πήλινο ειδώλιο της Ιεράπετρας του 5.700 με 2.800 π.Χ. αποτελεί ένα εξαίσιο δείγμα ειδωλοπλαστικής στον Ελλαδικό χώρο!

Γύρω στο 4.800 - 3.200 π.Χ. στο σπήλαιο Αλεπότρυπας Διρού στη Μάνη θα βρούμε κοσμήματα τα οποία αποτελούν σταθμό της εξέλιξης του ανθρώπου. Τα συγκεκριμένα κοσμήματα δεν είναι κατασκευασμένα από λίθο όπως παλαιότερα αλλά από Μέταλλο! Η Αρχαιότερη τήξη μετάλλων είναι γεγονός πως έχει γίνει στην Ελλάδα. Αυτό σηματοδοτεί τη λήξη της εποχής του Λίθου. Η Ελλάδα πλέον εισέρχεται στην Εποχή του Χαλκού!

5800-4800 πχ ειδώλιο Ιεράπετρας Κρήτη

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ

Εποχή του Χαλκού

Μπαίνοντας στην Εποχή του Χαλκού (3.500 - 1.100 π.Χ.) εισερχόμαστε σε μια νέα εποχή, σε μια εποχή με μοναδικούς πολιτισμούς. Η εξέλιξη αυτών των πολιτισμών είναι μοναδική παγκοσμίως αφού η οργάνωση εξελίσσεται και παίρνει μια νέα διάσταση. Ανάκτορα, έθιμα, κοινωνία, πολιτισμός, σχέσεις με άλλους λαούς. Η εποχή είναι χαρακτηριστική για την πορεία της Ελλάδας, είναι η Εποχή του Χαλκού.

Μινωικός Πολιτισμός
Ήδη από τη Νεολιθική Περίοδο υπήρχε έντονη πλέον δραστηριότητα στην περιοχή της Κρήτης. Στην εποχή του Χαλκού αυτή η δραστηριότητα γίνεται ένας σπουδαίος πολιτισμός.

Ο Μύθος αναφέρει πως ο Δίας μεταμορφωμένος σε ταύρο έκλεψε την Ευρώπη και την μετέφερε στη Κρήτη. Εκεί έμελλε να γίνει ο τόπος όπου θα γεννούσε τον Μίνωα ύστερα από τις συνευρέσεις της με τον Δία. Ο Μίνωας λίγο αργότερα θα γίνει ο πρώτος βασιλιάς της Κρήτης και θα αναπτύξει έναν μοναδικό πολιτισμό, τον Μινωικό Πολιτισμό ο οποίος αναπτύχθηκε περίπου από το 3.500 με 3.000 και κράτησε μέχρι το 1.400 π.Χ..

                                                                   

Κέντρο αυτού του πολιτισμού, φυσικά η Κνωσός! Το κέντρο αυτό ανέπτυξε δύναμη και χάρισε έναν μοναδικό και με κύρος πολιτισμό, έναν πολιτισμό με διεθνή ακτινοβολία. Η ιεραρχία έπαιξε σημαντικό ρόλο και το ανάκτορο λοιπόν αποτέλεσε το κέντρο αυτής της δύναμης. Από το Ανάκτορο της Κνωσού μπορούμε να καταλάβουμε πως οι Μινωίτες γνώριζαν όχι μόνο γεωμετρία αλλά και μηχανική και υδραυλική ενώ είχαν ανεπτυγμένη τεχνολογία ακόμα και σε αποχετευτικά δίκτυα!

Η θέση της γυναίκας εδώ είναι ανώτερη κάτι που το συναντάμε για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία. Η γυναίκα έχει δικαιώματα, συμμετέχει στην κοινωνία και είναι μέρος της ζωής των Μινωιτών. Στην Μινωική Κρήτη υπάρχει ισοτιμία και αν και προκαλεί έκπληξη το γεγονός των ακάλυπτων στηθών των γυναικών οι ίδιες περιποιούνται τον εαυτό τους και παίρνουν μέρος στα κοινά.

Ακάλυπτα τα στήθη της έχει κι η Θεά με τα φίδια (Θεά των Όφεων) Το περίφημο ειδώλιο που έχει βρεθεί, είναι χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης καθώς μέσα από αυτό μπορούμε να παρατηρήσουμε τους ρυθμούς και την μόδα της μινωικής εποχής. Αδιαμφισβήτητα το συγκεκριμένο ειδώλιο αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κι αξιολογότερα έργα τέχνης του Μινωικού Πολιτισμού!

Αυτό όμως που μένει σε όλους από αυτόν τον μοναδικό πολιτισμό είναι η ζωντάνια μέσα από τις τοιχογραφίες. «Ο πρίγκιπας των Κρίνων», η τοιχογραφία «των Δελφινιών» στο "Μέγαρο της Βασίλισσας", η «Πομπή» στη "Σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας", τα «Ταυροκαθάψια» τα οποία αποτέλεσαν ένα άθλημα της μινωικής εποχής, οι «Κυρίες με τα Γαλάζια», οι «Ελιές» στην τοιχογραφία "Χορός στο ιερό άλσος" και το «Γαλάζιο Πουλί» από το ανάκτορο της Κνωσού είναι κάποια από τα αξιολογότερα δείγματα των μινωικών τοιχογραφιών.

                                          

Παράλληλα κι η κοσμηματοποιία έχει μια σπουδαιότατη ανάπτυξη κατά την Μινωική εποχή. Αυτό φαίνεται τόσο από τις «Μέλισσες» όσο και από τα «Δαχτυλίδι του Μίνωα» και τα άλλα εκπληκτικά κοσμήματα που έχουν βρεθεί!

Είναι σίγουρο πως ο Μινωικός πολιτισμός αποτέλεσε έναν εκ των σημαντικότερων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα και ακόμα και στις μέρες μας συνεχίζει να προκαλεί τον θαυμασμό. Κατάφερε σαν πολιτισμός να επικοινωνήσει και να έρθει σε επαφή με άλλους σπουδαίους πολιτισμούς που ξεκίνησαν την συγκεκριμένη περίοδο και για 2 χιλιετίες περίπου κατάφερε να αποτελέσει ένα μοναδικό τμήμα της ιστορίας της Ελλάδας κατορθώνοντας να προσφέρει πολλά σπουδαία και σημαντικά πράγματα! Το 1400 π.Χ. πλησιάζει και ο πολιτισμός τελικώς δύει για να δώσει την θέση του σε άλλους ένδοξους πολιτισμούς που θα αναπτυχθούν αργότερα στην Ελλάδα!

Κυκλαδικός Πολιτισμός
Πριν όμως τη δύση του Μινωικού Πολιτισμού και παράλληλα με την ανάπτυξη του ένας άλλος πολιτισμός ξεκινά να αναπτύσσεται στο Αιγαίο αυτή τη φορά στις Κυκλάδες. Από το 3.000 - 2.000 π.Χ.ο Κυκλαδικός Πολιτισμός ανθίζει στα νησιά του Κεντρικού Αιγαίου κι αναμένεται να εξελιχθεί σε έναν επίσης σπουδαίο πολιτισμό που θα αφήσει την σφραγίδα του στην προϊστορική ιστορία της Ελλάδας.

                                                                 

Ήδη από την Νεολιθική περίοδο είναι έντονη η ανθρώπινη δραστηριότητα. Ορυχεία, μικροί οικισμοί και γενικώς διάφορα στοιχεία συντελούν σε μια αλματώδη ανάπτυξη που θα σημειωθεί κατά την 3η χιλιετία π.Χ..

Ανάπτυξη σημειώνεται επίσης και στις τέχνες. Ο «Αρπιστής της Νάξου», τα διάφορα κυκλαδικά ειδώλια,τα μαρμάρινα κεφάλια αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία στην γλυπτική, μαρμαρογλυπτική, την κεραμική και την ειδωλοπλαστική. Άλλωστε τα ειδώλια και τα διάφορα γλυπτά της κυκλαδικής εποχής είναι χαρακτηριστικά του πολιτισμού.

Αλματώδη ανάπτυξη παρουσιάζεται και στην ζωγραφική. Ο άνθρωπος πλέον μπορεί να εκφράζεται και σαφέστατα επηρεασμένος ο Κυκλαδικός πολιτισμός από τον Μινωικό γεννιούνται στην Θήρα διάφορες από τις σπουδαιότερες τοιχογραφίες! Ο «Ψαράς», οι «Πυγμάχοι», οι «Κροκοσυλλέκτριες», η «Άνοιξη» αποτελούν μοναδικά δείγματα της Κυκλαδικής τέχνης!

                                               

Την ίδια περίοδο σπουδαία γεγονότα εκτυλίσσονται στον Ελλαδικό χώρο. Τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Αρχαιότερη Πυραμίδα του Κόσμου η οποία βρίσκεται στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Άργος. Χρονολογημένη περίπου στο 2.720 π.Χ. αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο που χαρακτηρίζει όλη την ιστορία της Ελλάδας. Είναι χτισμένη ακόμα πιο πριν από τις πυραμίδες τις Αιγύπτου κι έχει καταφέρει να κεντρίσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Ερωτηματικά λοιπόν δημιουργούνται για το αν οι μεγαλοπρεπείς πυραμίδες της Αιγύπτου ήταν επιτεύγματα των Αιγυπτίων ή αν οι Έλληνες ήταν αυτοί που προσέφεραν τις γνώσεις τους για την δημιουργία τους. Αυτή η σκέψη γίνεται ακόμα εντονότερη καθώς ερευνούνται και πολλές άλλες πυραμίδες που έχουν βρεθεί, φυσικά στην Ελλάδα.

*Η Αλματώδης ανάπτυξη εκτός από τις τέχνες επηρεάζει και την επιστήμη. Στα μυστήρια που έχουν δημιουργηθεί λόγω του χρόνου εντάσσεται και το εγχειρισμένο κρανίο που έχει βρεθεί στις Αρχάνες Κρήτης το οποίο έχει σημάδια αφαίρεσης και επανατοποθέτησης τμήματος του στα βρεγματικά του οστά. Το εντυπωσιακότερο όλων είναι πως υπήρξε επούλωση που σημαίνει πως ο ασθενής επιβίωσε μετά την επέμβαση.

Ανάπτυξη φυσικά υπάρχει και στη γλώσσα. Η Γραμμική Β' αποτελεί την εξέλιξη της Γραμμικής Α' με την πρώτη να γεννιέται ίσως μέσα από την δεύτερη που γεννήθηκε στην Μινωική Κρήτη. Πέρα όμως από αυτό επιγραφές έχουν βρεθεί και στο Ακρωτήρι της Θήρας δηλαδή στον Κυκλαδικό πολιτισμό.

Λίγο μετά το 2.000 π.Χ. ο Κυκλαδικός πολιτισμός φτάνει σιγά σιγά στο τέλος του. Η εποχή της ανάπτυξης και της εξέλιξης έχει πλέον τελειώσει. Όπως κι ο Μινωικός με δεδομένο πως ήταν οι πρώτοι πολιτισμοί οι οποίοι αναπτύχθηκαν τόσο πολύ, κατάφερε να προσφέρει, να επηρεάσει και να αφήσει ανεξίτηλα τα πολύτιμα σημάδια του στον Ελλαδικό χώρο. Κατάφερε να δεχθεί στοιχεία από την Μινωική Κρήτη, να τα επεξεργαστεί κι ύστερα να δημιουργήσει μοναδικά πράγματα. Για αυτό και πολλοί λένε πως ο Κυκλαδικός πολιτισμός ήταν μια μεταβατική περίοδος από τον Μινωικό σε εκείνον που θα αναπτυχθεί αμέσως μετά. Με την δύση λοιπόν του Κυκλαδικού πολιτισμού ένας νέος ξεκινάει να ανατέλλει. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός έχει ήδη δημιουργηθεί!

Μυκηναϊκός Πολιτισμός
Με την δύση των δύο εκ των μεγαλύτερων πολιτισμών της Ελλάδας ένας νέος εμφανίζεται στην χώρα μας, αυτή τη φορά στην Πελοπόννησο! Με την πορεία του χρόνου και ενώ στο κεντρικό τμήμα της Ελλάδας κυριαρχεί η πολιτιστική απομόνωση, οι σημαντικότατες επιρροές από τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο ήταν αρκετές για την γέννηση του. Σαφέστατα επηρεασμένος από την Μινωική Κρήτη αναπτύσσεται ένας εξίσου μοναδικός πολιτισμός ο οποίος ακόμα και στις μέρες μας θεωρείται εφάμιλλος του Μινωικού. Με την κατάκτηση μάλιστα της Κρήτης από τον νέο αυτό πολιτισμό ο Ελλαδικός χώρος εισέρχεται σε μία νέα φάση δραστηριοτήτων. Σαν γεγονός μπορεί να σήμανε το τέλος της Κυριαρχίας των Μινωιτών στο Αιγαίο, σήμανε όμως την αρχή ενός ακόμη λαμπρότατου και μοναδικού πολιτισμού και συγκεκριμένα του Μυκηναϊκού που αναπτύχθηκε από το 1600 ως το 1100 π.Χ..

Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός διαφέρει αρκετά από τους προηγούμενους που είχαν αναπτυχθεί. Εδώ ο άνθρωπος έχει ως κύρια ασχολία την πολεμική τέχνη. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται μέσα από τη ζωγραφική αλλά κι όλες τις τέχνες τις εποχής. Χαρακτηριστικό δείγμα της ασχολίας των ανθρώπων είναι φυσικά η Μυκηναϊκή Πανοπλία!

Ο πυρήνας αυτού του πολιτισμού ήταν οι Μυκήνες από όπου και πήρε το όνομα του! Η ανάπτυξη ήταν άμεσα συνδεδεμένη με αυτή των Μινωιτών κι έτσι ούτε εδώ έλειψαν τα περίλαμπρα οικοδομήματα. Η «Πύλη των Λεόντων» ήταν η κυρία είσοδος της Ακροπόλεως. Το όνομα της η πύλη το πήρε από τα λιοντάρια που απεικονίζονται στο ανάγλυφο στο κέντρο.

                                         

Ο «Θησαυρός του Ατρέα» χρονολογημένος το 1330 π.Χ. αποτελεί ένα θολωτό, βασιλικό τάφο. Προχωρώντας ακόμα πιο βαθιά παρατηρούμε πως κι εδώ ο άνθρωπος συνεχίζει να εκφράζεται με τοιχογραφίες. Η «Μυκηναία» είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτών των τοιχογραφιών.

Ήδη από την περίοδο που οι Μυκήνες άρχισαν να εξελίσσονται και να μεγαλουργούν, είχαν εμφανιστεί διάφορες αριστοκρατικές οικογένειες. Ο Ταφικός Κύκλος Α αποτελεί εξέλιξη του Ταφικού Κύκλου Β και γενικά αποτελούσαν μνημειώδη κτίρια τα οποία οικοδομήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως τάφοι!

Η Γραμμική Β αποτέλεσε σημείο αναφοράς στον Μυκηναϊκό κόσμο. Σωσμένες δεκάδες επιγραφές γραμμένες στην γλώσσα αυτή μας παραπέμπουν στην οργάνωση που υπήρχε στον συγκεκριμένο τόπο την συγκεκριμένη περίοδο κι αυτό διότι όλες οι επιγραφές έχουν καθαρά αρχειοθετικό χαρακτήρα. Η Γραμμική Β αποτελεί μια μοναδική γλώσσα. Λίγο μάλιστα πριν οι Μυκήνες εξελιχτούν χρονολογείται και ο Μοναδικός δίσκος της Φαιστού που βρέθηκε στο ομώνυμο μέρος στη Νότια Κρήτη και μέχρι τις μέρες μας δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί καθώς είναι γραμμένος σε μια Κρητική Ιερογλυφική Γλώσσα ίσως μητέρα της Γραμμικής Α! Εξέλιξη της Γραμμικής Α υπήρξε ίσως η Γραμμική Β!

Η κατασκευή Νεκρικών Προσωπείων στις Μυκήνες φαίνεται να μην ήταν τόσο ασυνήθιστη. Πολύτιμα υλικά όπως χρυσός ή το ασήμι αποτέλεσαν τις πρώτες ύλες για την δημιουργία τους. Οι Μυκηναίοι καταφέρνουν να χειρίζονται τα υλικά κι έτσι έχουμε μια σημαντική άνοδο στην κεραμική, τη μεταλλοτεχνία και την πλαστική. Το Αργυρό Ρυτό σε σχήμα Ταυροκεφαλής που αποτελεί ένα μοναδικό εύρημα και το οποίο χρονολογείται μεταξύ του 1.600 με 1.500 π.Χ., τα δαχτυλίδι της Τίρυνθας (1.500 - 1.400 π.Χ.) αποτελούν σημεία αναφοράς στην πορεία αυτού του Λαμπρού Πολιτισμού. Χαρακτηριστικά είναι και τα ειδώλια που κατασκευαζόντουσαν. Ένα εξ' αυτών είναι και το πτηνόμορφο Μυκηναϊκό Ειδώλιο του 1.300 - 1.200 π.Χ..

Ίσως είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ Ελλήνων και γειτονικών λαών το σίγουρο όμως είναι πως υπήρξαν! Στις Αιγυπτιακές Θήβες μια τοιχογραφία που απεικονίζει τους Κρήτες με τα δώρα χρονολογείται μεταξύ του 1.479 με 1.426 π.Χ.. Η τοιχογραφία αναπαριστά τους Κρήτες να πηγαίνουν δώρα για τον Φαραώ. Σίγουρα φαίνεται πως για τους Έλληνες είχαν μεγάλη σημασία τα δώρα. Αυτή τη φορά συναντάμε μια άλλη ξεχωριστή πομπή στο Παλάτι του Κάδμου στη Θήβα. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πως οι γυναίκες μεταφέρουν πολύτιμα αντικείμενα στα πλαίσια θρησκευτικής εορτής. Χρονολογείται γύρω στο 1.400 - 1.200 π.Χ..

Την ίδια περίοδο γίνεται η αργοναυτική εκστρατεία δηλαδή η εκστρατεία του Ιάσονα στη Κολχίδα ώστε να πάρει το Χρυσόμαλλο δέρας. Σαν γεγονός μέχρι τις μέρες μας εθεωρείτο τμήμα της Ελληνικής μυθολογίας ωστόσο πληθαίνουν οι ενδείξεις οι οποίες δείχνουν πως το γεγονός βασίζεται σε αληθινά κι όχι σε μυθολογικά στοιχεία.

Στην Θήβα περίπου το 1.300 με 1.200 π.Χ. θα συναντήσουμε ένα αγγείο της περιόδου το οποίο μας παραπέμπει σε μια διαφορετική ανάπτυξη από αυτές που είχαμε συναντήσει παλαιότερα. Την ίδια περίοδο το Παλάτι του Νέστορα γνωρίζει μεγάλη ακμή. Το 1.200 π.Χ. περίπου όμως φτάνει στο τέλος της απότομα καθώς το παλάτι καταστρέφεται από πυρκαγιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διασωθούν τελικώς αρκετές επιγραφές οι οποίες κατάφεραν να αντέξουν μέχρι και τις μέρες μας και να φτάσουν τελικά στα χέρια μας ώστε να ερευνηθεί η γλώσσα αλλά κι η θρησκεία του Μυκηναϊκού Πολιτισμού!

                                                                

Από το 1.300 π.Χ. αρχίζει σιγά σιγά η αντίστροφη μέτρηση και για αυτόν τον πολύτιμο πολιτισμό. Την ίδια χρονική περίοδο θα συναντήσουμε την αρχαιότερη γέφυρα στον κόσμο και η οποία στέκει μέχρι και τις μέρες μας, την "Γέφυρα του Αρκαδικού". Χτισμένη το 1.300 με 1.190 π.Χ. συνεχίζει μέχρι και σήμερα να στέκει υπερήφανη!

                                                           

Λίγο πριν την οριστική πτώση του Μυκηναϊκού Πολιτισμού και την ολοκληρωτική λήξη της Μυκηναϊκής Περιόδου, γύρω στο 1.200 με 1.100 π.Χ. έχουμε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα. Φυσικά μιλάμε για τον Τρωικό Πόλεμο! Ο Νεοπτόλεμος σκοτώνει τον Πρίαμο, ο Δούρειος Ίππος μπαίνει στην Τροία με αποτέλεσμα την άλωση της κι ο Μενέλαος έρχεται τελικώς σε επαφή με την Ελένη. Ο Νεοπτόλεμος είναι αυτός που αργότερα θα πάει στην Ήπειρο και χάρη σε αυτόν θα αναπτυχθεί ένα σημαντικότατο Ελληνικό βασίλειο, το Βασίλειο των Μολοσσών!

Το 1.100 π.Χ. πλησιάζει κι οι Μυκήνες πλέον έχουν χάσει την παλιά τους δόξα. Είναι γεγονός πως η χρήση του Σιδήρου ήταν τελείως άγνωστη μέχρι εκείνη την περίοδο. Σιγά σιγά όμως ο σίδηρος ξεκινά να δουλεύεται κι έτσι μπαίνουμε στο τέλος όχι μόνο της Μυκηναϊκής περιόδου αλλά και ολόκληρης της Εποχής του Χαλκού. Η πτώση των Μυκηνών θα σημάνει αυτόματα την έναρξη της Εποχής του Σιδήρου και την ίδρυση και ανάπτυξη σημαντικότατων πόλεων που θα φτιάξουν πολλούς περίλαμπρους πολιτισμούς. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός όμως θα καταφέρει να αφήσει τα σημάδια του μέσα στον χρόνο ώστε να θυμίζει πάντα την μοναδικότητα του!

Πηγές

www.immenseblue.gr